Dagur - 17.03.1927, Blaðsíða 2

^ðalfundur
Kaupfélags Eyfirðinga
verður haldinn í »Skjaldborg« á Akureyri föstudag og laugardag
22. og 23. apríl 1927 og hefst fyrri daginn kl. 11 árdegis.
Dagskrá:
1. Athuguð kjörbréf fulltrúa.
2. Skýrtfrá starfsemi félagsins árið 1926,framlagðirreikningar
fyrir það ár, ásamt athugasemdum endurskoðenda og
tillögum til úrskurðar.
3. Ráðstöfun ársarðs og eftirstöðva innlendra vara.
4. Útbúið í Dalvík.
5. Erindi deilda.
6. Framtíðarstarfsemi félagsins.
7. Kosningar:
a. 2 menn í stjórn.
b. 1 endurskoðandú
c. 1 varaendurskoðandi.
d. 4 fulltrúar á Sambandsfund.
e. 2 varafulltrúar á Sambandsfund.
Akureyri 16. marz 1927.
F. h. félagsstjórnarinnar.
Vilhjálmur Þór.
kunnugast. Á vissum svæðum í
landinu eru skilin góð og jafnvel
ágæt sumstaðar, þar sem einstakir
áhugamenn beita sér fyrir inn-
heimtunni. En þar fyrir utan eru
skilin ill og jafnvel engin, þegar
undan eru skildir einstakir, örfáir
skilamenn.
VIII.
Niðurstöður þessa máls eru sem
hér segir:
1. Kaupstaðabúar halda úti 14
blöðum, sem bera fyrir brjósti
málstað sjávarútvegs og kaup-
sýslu: — stórútgerðar, nýbygðar-
innar á ströndum landsins — at-
vinnubyltingarinnar — fjár-
hyggjumenningarinnar annars-
vegar, öreiganna á mölinni hins-
vegar.
2. Kaupimenn og útgerðarmenn
ausa veltufé fyrirtækja sinna,
gjafafé frá bönkunum, verzlunar-
ágóða sínum í blaðakost, sem virð-
ist hafa takmarkalaus vaxtarskil-
yrði og sem er sendur gefins um
bygðir landsins, til þess að troða
skoðuTum. og kenningum íhaldsins
og hagsmunamálum þess inn í
heilabúið á bændum.
3. Jafnaðarmenn hafa ráð á því
í allri sinni fátækt að auka blaða-
kost sinn til mikilla muna.
4. En bændur, sem hafa frá
öndverðu og til skamms tíma verið
öndvegisstéttin í landinu virðast
vera á leiðinni til þess að drepa
málgögn sín með vanskilum.
Mál þetta hefir verið reifað hér
allítarlega, því að miklu skiftir,
að vandi þess og alvara verði
mönnum ljós. Vanskilamennirnir
þurfa að fá að vita, að ef niður
fellur vörn og sókn fyrir málefni
samvinnunnar, sveitanna, land-
námsins og ræktunarinnar, þá er
það vegna þess að þeir hafa ekki
orðið við þörf þessara mála. Og
þeir þurfa að fá að vita það áður
en það er um seinan. Skal það
sannast, að ef til óhamingju,
auðnar og þagnar dregur um mál-
efni sveitalífsins, sem er að troð-
ast undir í ös veiðikappsins, að
það verður ekki vegna þess, að
brostið hafi vökuraddir þeirra, er
á verði standa, heldur vegna þess,
að liðið verður ekki vakið af
svefni andvaraleysis og tómlætis.
IX.
Við því má búast að landbún-
aðarsnáðinn hjá Fenger og aðrir
vinnupiltar innlendra og erlendra
fésýslumanna hefji upp gleðiraust
sína yfir lofsamlegum árangri af
blaðagjöfunum og spellverkum
sínum á vettvangi íslenzkrar
blaðamensku. Og bændur munu fá
lofið og þakkirnar ókeypis. Má
líklegt telja, að þeim sumum þyki
slíkt viðkomumýkra en að taka
við aðfinsluan og áminningum og
greiða fé fyrir. En úrlausnir þess-
ara mála og viðvik þeirra undir
nauðsyn þeirra eigin málsstað-
ar verður til marks um þroska
þeirra og viðreisnarvonir sveit-
anna. Bregðist þeir vel við þeirri
nauðsyn, verður haldið fram
stefnunni til aukins landnáms, til
lífvænlegri aðbúðar fólks í sveit-
um í andlegum og hagsmunalegum
efnum. Ef þeir halda áfram að
sofa, munu þeir síðar vakna, þeg-
ar á þeim verður troðið af inn-
lendum og erlendum fépúkum. Og
í eyrum þeirra munu gjalla dóm-
klukkur réttlætisins yflr rústum
íslenzkra sveita.
Frá Alþingi.
Heita má að rignt hafi niður
í sölum Alþingis frumvörpum til
laga og tillögum til þingsályktun-
ar um margvísleg efni og flest
smáviægileg. Verður ekki getið
hér nema um sumt af því og veld-
ur einkum rúmleysi. Er og meira
vert að geta nokkru rækilegar
þeirra hluta, er meira máli skifta.
Breyting á stjóniarskvpunarlög
um ríkisins siglir nú á þremur
fleytum í þinginu og má þó líklegt
telja, að engu af þeim förum
verði bjargað til lands. ihalds-
stjórnin sætir miklum ákúrurn
fyrir það, að tillögur hennar um
lenging kjörtímabilsins og breyt-
ingu á landskjörinu sé miðað við
flokkshagsmum og vill Framsókn-
arflokkurinn eigi fallast á þær
breytingar. Aftur ber Tr. Þór-
hallsson fram í Nd. frv. um þing-
hald annað hvort ár og er það sú
eina breyting, sem Framsókn get-
ur fallist á, að svo stöddu og þó
ekki einhuga. Reikunarmennirnir
(Jak. M. og B. Sv.) munu vera
mótfallnir tillögum íhaldsins öll-
um, svo og Jafnaðarmenn. En þeir
síðasttöldu stýra þriðju fleytunni,
þar sem á er mjög róttæk breyting
á stjórnarskránni og munu þær
tillögur fá nálega engan byr í öðr-
um flokkum. Þannig er hver hönd-
in upp á móti annari í þessu mik-
ilvæga máli og má telja líklegt, að
þjóðin fái ýmugust á slíkum hrá-
skinnsleik með stjórnarskrána.
Tillaga um þinghald annaðhvort
ár er fram komin af sparnaðar-
ástæðum. En mjög er hætt við að
sá sparnaður yrði einkum á papp-
írnum og jafnvel of dýru verði
keyptur, þar sem hann kynni að
leggja meira vald en æskilegt yæri
í hendur stjórnarinnar, en hamla
afskiftum þingsins um skör fram.
Væri sínu nær, að finna sparnað-
arráð í breyttum og bættum
vinnubrögðum þingsins og kemur
þá fyrst til greina tililaga Halldórs
Stefánssonar um að fjárlögin séu
afgreidd í sameinuðu þingi. En
meðferð fjárlaganna hefir tafið
þingið mest. Raunar virðist ekki
ástæða til að ætla, að önnur mál
en fjármál ættu þá fremur erindi
í tvær málstofur og rnætti þá eins
hverfa að því ráði að hafa mál-
stofu eina og myndi það að líkind-
um flýta þingstörfum að veruleg-
um mun.
Yfir höfuð má telja að þörf á
stjórnarskrárbreytingu sé hvorki
nægilega brýn eða augljós, til þess
að viðunanleg úrlausn fáist á því
máli og væri þinginu sæmra, að
láta það mál liggja í þagnargildi
enn um sinn, heldur en að leika
teningskast með slíkan hlut, eða
jafnvel hafa að veiðibrellum undir
kosningar.
Reikningslán Landsbankans er
það mál, sem vekur einna mlesta
athygli. Saga þess máls er á þessa
leið: íhaldsstjórnin eða fjármálar
Gluggagler
nýkomið.
Tómas Björnsson.
ráðherra fór bónai-veg að fjár-
hagsnefnd Nd. um að taka upp og
flytja breytingu á Landsbanka-
lögunum þess efnis, að ríkisstjórn-
inni heimilaðist að ábyrgjast lán
fyrir Landsbankann eftir þörfum.
í fljótu bragði virtist tillagan
sauðmeinlaus og eigi annað en lög-
íesting á því, er tíðkast hafði á-
tölulaust og bráðabirgðaskipun
sett um í fjáraukalögum fyrir
nokkrum árum. Klemenz Jónsson
gerðist bónþægur um að flytja
málið fyrir stjórnina.
Við rannsókn á málinu kom í
ljós, að lánsheimild þessi var fyrst
og fremst miðuð við ákveðna lán-
töku, þar sem fyrirhugað var, að
Landsbankinn tæki reikningslán
í National City Bank í New York,
að upphæð 2 miljónir dollara eða
um 9 miljónir króna. Lánskjörin
eru viðunanleg, % vextir og
/2 % til milligöngumanna. Eigi er
skylt að nota alla upphæðina á ár-
inu. Við athugun mátti sjá að eigi
gátu ástæður Landsbankans gert
lántöku þessa svo brýna sem ætla
mátti af ákafa fjármálaráðherr-
ans að fá málinu hraðað gegn um
þingið. Aftur var það gefið upp,
að íslandsbanki ætti þegar að fá 1
miljón af láninu, til þess að greiða
aðkallandi skuld í Englandi. Þótti
sumum þá ekki ugglaust að lán
þetta myndi einkum tekið, til þess
að fleyta íslandsbanka áfram yfir
boðana, en taka ábyrgðina yfir á
bak þjóðarinnar undir meinleys-
islegu yfirvarpi lánsheimildar
Landsbankans ogheimildar stjórn-
arinnar, til þess að ábyrgjast ó-
takmörkuð lán fyrir ríkisbank-
ann. Líta margir svo á, að þótt
stundarnauðsyn geri slíkar ráð-
stafanir brýnar, þá muni þær að-
eins skjóta á frest þungum áföll-
um þjóðarinnar í f járhagslegum
efnum en muni orka því einu að
gera þau áföll enn stórkostlegri.
Hvað sem reynist í þessu efni,
mun mál þetta ganga fram en þó
með nokkrum takmörkunum frá
því, sem stjórnin lagði til.
Jónas Jónsson og Tryggvi Þór-
hallsson gerðu sér manna mest far
um að tryggja það, að varúð yrði
beitt og fullri rannsókn um lán-
töku þessa. Tókst þeim að fá því
áorkað að heimildin var bundin
við þetta Ián eingöngu. Ennfrem-
ur hefir fjárhagsnefndin bókað í
gerðabækur sínar greinargerð
fyrir sínum góðu vonum um, að
lánið verði notað varlega og þar
fram eftir götunum! Er slíkt lioll
afþreyging þeim mönnum, sem
stritast nú við að bjarga þessari
skuldahrjáðu þjóð út úr öng-
þveitinu.
----o———