Dagur - 31.03.1927, Blaðsíða 2

48
BA«IQ1
13. tbl.
: KW k'Mt k'É!&
Hörpuð D.C.B.
eimkol
eru nýkomin. Kosta kr. 50.00 smálestin
meðan á uppskipun stendur.
Önnumst heimflutning, ef óskað er.
Hringið í síma 228.
KAUPFÉLAG EYFIRÐINGA.
hús og leigi síðan býlin. Skal stjóminni
veitast heimild til þess að taka alt að 1
millj. og 200 þús. kr. lán til þessara
framkvæmda.
Flugferðir. Jónas Jónsson flytur
þingsályktunartillögu þess efnis, að
kaupa eða leigja hentuga flugvél til
póstflutninga á landinu og fá hæfan
mann til að stjórna henni. Skal tilraun-
in hefjast þegar á næsta sumri. Flug-
ferðum hefir á síðustu árum fleygt svo
fram að einsætt þykir, að íslendingar
geti ekki lengur setið hjá, án þess að
hagnýta sér þær samgöngubætur.
----o----
Brúarfoss.
Brúarfoss kotm hingað inn á
höfnina kl. 12 á mánudagskvöldið.
Þrátt fyrir það að skipið kom
þannig að næturlagi, var fjöldi
fólks enn á ferli og margt ungra
manna gerðu sér ferð á vélskip-
inu Voninni út í fjörðinn til þess
að fagna Brúarfossi með skotum
og fagnaðarópum. Skipið lagðist
að innri bryggju, því að Goðafoss
lá við Hafnarbryggjuna. Fram-
kvæmdastj óri Eimskipafélagsins
Emil Nielsen var með skipinu.
Hafði hann boð inni á þriðjudags-
kvöldið. Sátu það um 24 gestir úr
bænum. Fóru þar fram ræðuhöld
undir borðum. Framkvæmdastjór-
inn benti Ijóslega á það, að sjálfs-
bjargarviðleitni íslendinga í sigl-
ingamálum er algerlega komið
undir umhyggju og ættjarðar-
trygð landsmanna sjálfra og þá
sérstaklega þeirra, er standa fyrir
útflutningi og innflutningi vara.
'Benti hann og á þá staðreynd, að
hörð samkepni er þegar hafin, og
sem verður ennþá harðari, um
siglingar til landsins. Er því mikil
þörf sívakandi ástundunar lands-
manna að standa vörð um þessa
sjáifsbjargar- og sjálfstæðisstofn-
un þjóðarinnar. Mæltist Nielsen
forstjóra vel á ýmsa lund og af
skilningi á íslenzkum högum en
djúpri velvild til íslands.
Brúarfoss er bygður í Flydé-
dokken og kostaði 1 milljón og 50
þúsund krónur. Hann er litlu
stærri — V2 feti breiðari — en
Goðafoss, en tekur nokkru minna
í lest, vegna kælieinangrunar eða
stopps í byrðing og þyljum skips-
ins. Hann á að geta flutt í einu
35—40 þús. dilkakroppa. Skipið
er alt hið sterkasta og vandaðasta
og útbúið með öllum „nýtízku vél-
um og umbótum í skipasmíði. Það
hefir sterka vél og gengur 13 og á
14. mílu á vöku Kælivélar af nýj-
ustu gerð. Er hægt að frysta í einu
til fjórum lestarúmum skipsins
eftir vild og er mælir í vélarúmi
er sýnir hitastigið í hverri lest.
Skipið hefir miðunarstöð, sem
sýnir stefnu á þær loftskeyta-
stöðvar er það nær sambandi við.
Það hefir sterkustu loftskeytastöð
í skipum hér við land. Leitarljós
skipsins hefir 20 þús. kerta Ijós-
magn, en önnur sterkustu ljós í
skipum hér eru 17 þús. kerta.
Hraðamælir er á stjórnpalli svo
og dýptarmælir. Skipið hefir 7
bómur og hafa 6 þeirra 5 tonna
burðarmagn en ein þeirra 8 tonna.
Þó eru þær gerðar svo sterkar að
þær eiga að þola alt að þriðjungi
meiri þunga.
Farþegarúm eru 26 á I. farrými
en 24 á II. farrými. Eru þau í alla
staði prýðilega útbúin. íbúð skips-
hafnar og þar á meðal háseta, er
hin ágætasta. Allir svefnklefar
skipsins eru ofan þylja og eru það
stórmikil þægindi, því að opna má
glugga nálega hverju sem viðrar.
Þá hefir og skipið hádekk fyrir
II. farrýmis farþega og yfirbygð-
ar háþyljur á I. farrými.
Skipherra er Júlíus Júliníusson
en stýrimenn Sigurður Gíslason
Haraldur ólafsson og Eymundur
Magnússon. Voru þeir allir eins
og skipherrann, á Lagarfossi.
Fyrsti vélameistari er Sörensen,
sem áður var á Goðafossi.
Mun mega telja að Brúarfoss
sé um margt vandaðastur af skip-
um félagsins. Hann er dýrmæt og
gleðileg viðbót í flota landsins.
Mætti nú vænta, að þau heit um
stuðning og fagurmæli er féllu í
orðum sumra kaupsýslumanna
þessa bæjar á móttökuhátíð skips-
ins, reynist meira en orðagjálfur
eitt. Allar vörur til og frá land-
inu eiga að flytjast á skipum
landsmanna sjálfra, ef þess er
nokkur kostur.
Ræktunarsjóðurinn og
ræktun landsins.
(Niðurl.).
I reglugerð R.sj, segir að lánstím-
inn til rafmagnsstöðva á sveitabæjum
skuli vera 10 ár, og lánin fáist eigi út-
borguð fyr en rafmagnsstöðin sé komin
upp og hún reynist nothæf og góð. Þeg-
ar á það er litið, hve þýðingarmiklar
slíkar framkvæmdir eru, sem hér um
ræðir, þá verður þetta ákvæði reglu-
gerðarinnar mjög óviðunandi. Uppkom-
in rafstöð með öllum útbúnaði — til
suðu, ljósa og hitunar — fyrir meðal
heimili í sveit, getur tæplega kostað
minna en kr. 4000.00 eftir núverandi
verði á vélum og vinnu, þó skilyrðin með
notkun vatnsaflsins séu mjög góð. Ef
gengið er út frá að lán til slíkra stöðva
í K.sj., verður árleg greiðsla (í afborgun
og vexti) á 6. hundrað krónur, með jöfn-
um afborgunum. Auðsætt er að tiltölu-
lega fáir bændur geta lagt út í jafn
mikinn kostnað með svona dýru lánsfé,
nema þeir geti lagt fram nokkuð af
fénu úr eigin vasa. Samt sem áður er
komin talsverð hreyfing á þetta mál.
Hafa Skaftfellingar sýnt lofsverðan á-
huga á þvi að koma upp rafmagns-
stöðvum þessi síðastliðnu ár, og nú eru
noklcrir famir að feta í fótspor þeirra
út um land. Og ekki vantar vatnsork-
una, nóg er af fossum ag fallvötnum.
Sumstaðar þarf eigi annað en að beizla
bæjarlækinn, svo hann fullnægi raf-
magnsþörf heimilisins. Og ávinningur
við notkun »hvítu kolanna« getur orðið
mikill, ekki sízt á þeim heimilum, sem
orðið hafa að brenna sauðataði, þar sem
mótekja er léleg eða engin og kolaflutn-
ingur langsamlega of erfiður og dýr. Á
slíkum stöðum getur rafmagnið skapað
aukna ræktunarmöguleiga, en þeim fylg-
ir aukin framleiðsla. Hinsvegar er það
fullljóst, að ekki er réttmætt að raflýs-
ing og rafhitun sveitabæja gangi á und-
an ræktun landsins og fjölgun býla í
sveitum, en vegna aðstöðu okkar og
náttúruskilyrðanna sem hér eru, ber að
styðja þessar þýðingarmiklu fram-
kvæmdir jafnhliða, því það er einn
sterki þátturinn, sem framtíð sveitanna
byggist á, og stuðlar að því að halda
fólkinu kyn-u í sveitunum. Eins og kom-
ið hafa fram tillögur í þá átt, að útvega
R.sj. ódýrara veltufé (í Framsóknar-
flokksbl. og á síðasta þingi), eins væri
það hin réttmætasta krafa, að greiðslu-
tíminn á lánum til rafmagnsstöðva á
sveitabæjum yrði færður úr 10 árum
upp í 20 ár, og ennfremur afborgunar-
laus fyrstu 4 árin. Það væri ekki ósann-
gjarnt, að slík lán væru með svipuðum
kjörum og ræktunarlán. Að visu gefur
vel bygð og góð rafmagnsstöð strax
nokkurn beinan og óbeinan arð, en
vaxtagreiðsla og afborgun lánanna
verður þó hlutaðeigendum all tilfinnan-
og því tilfinnanlegri, eða erfiðari, sem
lánstíminn er styttri, þar eð þessháttar
framkvæmdir geta eigi borgað sig á fá-
um árum, heldur aðeins smátt og smátt,
en eru þó jafn sjálfsagðar fyrir því.
Það ættu að koma skýrar og ákveðnar
tillögur frá sveitunum til þings og
stjómar, um að efla svo R.sj. íslands,
að hann megni að veita landbúnaðinum
stm mestan alhliða stuðning. Annars
skal það játað, að all vei'ulegt spor hef-
ir verið stigið í þessa átt með stofnun
sjóðsins og ræktunarlögunum, en það
þarf að stíga sporið til fulls og á þann
veg að leiði til öruggrar framsóknar á
sviði ræktunarmálanna. Stefna ber að
því aðalmarki, að gera svo lífvænlegt í
sveitunum, að fólkið hætti að þyrpast
til bæjanna, og það verður þegar rækt-
un landsins er komin á viðunandi rek-
spöl og möguleikar eru fyrir fjölgun
heimila í sveitum. Allir vita hve víð-
áttumikil landflæmi eru hér af ræktun-
arhæfu landi, lítt eða ekki notuðu, þar
sem reisa mætti hundruð nýbýla. Auð-
sætt er því, að ræktuninni eru lítil tak-
mörk sett á komandi árum, frá því
sjónarmiði. Þeir, sem bjartsýnastir eru
á íslenzkan landbúnað, hugsa sér að í
náinni framtíð muni »sveitirnar fyllast
og akrar hylja móa«, eins og H. H. kvað.
Það er að segja á þann hátt, að búnað-
urinn komist í svipað horf og hjá ná-
grannaþjóðunum, eftir því sem stað-
hættir okkar leyfa. Sá sem þetta ritar,
vonar að þessar hugsjónir verði sem
fyrst að veruleika, en ástandið sem rík-
ir nú í landinu, gefur samt tæplega á-
stæðu til þessara vona. Það er augljóst
mál að þeir einstaklingar sem leggja út
í það mikla starf að reisa nýbýli í sveit-
unum, húsa býlin með varanlegum bygg-
ingum og rækta upp land, þurfa á miklu
fé að halda til þeirra framkvæmda. Slík-
ir menn eiga hinn fylsta rétt á veruleg-
um stuðningi þjóðfélagsins, því að þeir
vinna meir en fyrir sjálfa sig, þeir
vinna einnig fyrir komandi kynslóðir.
Til nýbýlastofnunar er því nauðsynlegt
að útvega fé með löngum lánstíma og
lágum vöxtum. Flestum mun kunnugt
vera frumv. Jónasar alþm. Jónssonar,
um Bygginga- og landnámssjóð, sem
felur þessi ákvæði í sér. Frumvarpið
hefir nú verið flutt á tveimur síðustu
þingum, án þess náð hafi fram að
ganga. Það verður að krefjast þess af
fulltrúum þjóðarinnar á Alþingi að þeir
greiði fram úr þessu máli á viðeigandi
hátt, annars getur eigi verið um nýbýla-
stofnun að ræða í landinu svo neinu
nemi. Að vísu geta altaf nokkrir efna-
menn orðið til að leggja fé sitt í ný-
yrkju og stofnun nýbýla út um sveitir,
en þeir verða fáir móts við hina mörgu
sem lítið eða ekkert fé hafa handa
milli. — Fyrir skömmu stóð það í einu
Ihaldsbl. að það yrði komið í fullkomið
nútímahorf og neitar því enginn að
mikið starf liggur þar framundan, en
bændastéttin mun eigi skirrast við að
leggja fram krafta sína, til þess að því
takmarki verði náð. En engin goðgá
væri að segja, að það yrði að ætlast til
meiri áhuga og skilnings á ræktunar-
málunum af forvígismönnum Ihalds-
flokksins, en komið hefir fram að þessu
í opinberum afskiftum á því þýðingar-
mikla máli.
Bjöm Guðmundsson.
Sleðbrjótsseli,