Dagur - 13.10.1927, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Innheimtuna annast Jóna:-
Sveinsson bóksali, Eyrar-
iandsveg 3 (Sigurhæðir).
A f g r e i ð s lan
er hjá Jóni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
Akureyri, 13. október 1927.
43. tbl.
„M áttugirmen n.”
Erindi flutt fyrir Gagnfræðaskólann á Akureyri 8. október 1927,
af Sigurði Einarssyni presti í Flatey.
Eg býst við, að svörin yrðu á
ýmsan veg, ef eg spyrði yður,
hvers vér þörfnuðumst mest. Eg
ætla að hugsa mér, að nokkur hluti
ykkar hafi svarað, ásamt mér: Orku
og máttar. Á hverju ríður oss mest,
ef hinn langþráði, blessaði dagur
hins góða á nokkru sinni að koma,
og vilji Ouðs að verða, svo á jörðu,
sem á himni?
Máttugra manna, sterkra sálna,
andlegra fuilhuga.
Oóðu máli verður aldrei gagn
að liðiéttingum.
Hvað er máttugur maður? Svörin
verða sjálfsagt líka á ýmsan veg.
En þá þykist eg kenna mega mátt-
ugan mann, er eg sé mann, með heil-
steypta, brestalausa skapgerð, geig-
lausan vilja og hlýtt hjarta. Mann,
sem er heill og lifandi í ást og
vináttu, starfi og hvíld. Mann, sem
getur orðinn snortinn af göfugum
hugsjónum og þorir að leggja
hamingju sína að veði við framgangi
þeirra, ber mál þeirra fram gegn
mótblæstri óvilja og haturs, og
varðveitir hugrekki sitt og bjartsýni
í vonbrigðum, sársauka og hugar-
kvöl.
Vanmáttugir menn eru þeir, sem
hugsa kotungslegar hugsanir, vona
smátt og eru andlegar kveifar, sem
láta tískuna fjötra sig og oddborg-
araháttinn gera sig að eintrjáningi.
Slikir menn fá engu orkað, þvi er
mætti þarf til að kosta.
í 17. kapítula Lúkasarguðspjalls
standa eftirtektarverð orð. Læri-
sveinar Jesú biðja meistarann að
auka sér trú. Og hann svarar: »Ef
þér hefðuð trú, eins og mustarðs-
korn, þá gætuð þér sagt við mór-
berjatré þetta: Ríf þig upp með
rótum og gróðurset þig í hafinu,
og það mundi hlýða yður«. Hér er
auðséð, að ekki er um trú að
ræða í vanalegri merkingu. Ekki í
þeirri merkingu að halda eitthvað satt
að vera. Hér ræðir um mátt. Orðin
gefa ágætlega hugmynd um, hvað
við er átt með því, að vera mátt-
ugur maður. Pað er ekkert lítið.
Pað er viðbúið, að trú vor margra
stæðist ekki þá eldraun, að oss
brysti mátt til þess að vinna verk
hins guðdómlega fullhuga. Það eitt,
hve mörgurn koma þessi orð Jesú
fyrir sjónir, eins og öfgar og fírra,
sýnir það, hve máttugir menn eru
fágætir á meðal vor.
En lærisveinar Jesú gerðu þegar
frá leið viðlíka hluti og þann, er
hér ræðir um.
Pað var óhemjulegt orkutak, að
útbreiða fagnaðarerindið, engu
minna en það, að segja við mór-
berjatré: »Ríf þig upp með rótum
og gróðurset þig í hafinu«. Par
var margt, sem þurfti að rífa upp
og gróðursetja. Ykkur finst ef til
vill, fljótt á litið, sem hér sé ólíku
saman að jafna. En það er það ekki.
Orð Jesú gefa i skyn hvað gera
megi með andlega orku. Saga
lærisveinanna sýnir það. Munurinn
liggur einungis í því. — Pað voru
líka máttugir menn, sem báru sið-
bótina fram til siguis í forboði
keisara og páfa, gegnum fangelsi,
orustur og eld, gegnum innbyrðis-
deilur, flokkadrætti og hörmungar.
Skoðið þér mynd af Lúther, Melank-
ton, Bugenhagen eða Jústusi Jónasi.
Pannig líta máttugir menn út.
Menn, sem eitt sinn gengu í þjón-
ustu heilags máls, allir og óskiftir,
og tóku ákvarðanir fyrfr margar
komandi kynslóðir á eigin ábyrð sína.
Máttugur maður er af því auð-
kendur, að hann vegur til beggja
handa, til niðurrifs og viðreisnar,
til eyðingar og sköpunar. Hann er
jafn feikna fasthendur á gömlum
hleypidómum og hann er fylgi-
dyggur þjónn nýs sannleika, jafn
tryggur vörður fornra verðmæta,
sem hann er óvinur nýs hégóma.
Þegar lagðar eru hlustirnar við
því, sem hugsað er og talað í
heiminum nú, þá er það ein hugs-
un, sem öðrum fremur ómar í
gegnum kliðinn. Pað er sú Vaxandi
vissa mannkynsins, að nú dragi til
nýrra tímamóta í heiminum, til
endursköpunar og siðbqtar. Á máli
trúarinnar heitir það svo, að þá
kveðji Guð dyra hjá oss. Velfarnan
vor er undir því komin, hvernig
vér erum viðbúnir því kalli. Á máli
þeirra, sem meir fást við ytra borð
mannlegra mála, heitir það svo, að
þá beri framvindan oss að höndum
þau vandkvæði, er heill vor öll sé
undir komin, hversu leyst verði.
Mér er sama hvort orðalagið þér
óskið að nota. Meginkjarni hvors
fyrir sig er þessi spurning: Hversu
máttugir menn erum vér? Erum
vér við því búnir, að ganga fiam
heilskygnir og vitandi vits, og taka
á eigin ábyrgð vora ákvarðanir
fyrir margar komandi kynslóðir?
Kunnum vér að skilja hvar vötn
deilir milli velfarnaðar og ógæfu, og
megnum vér að hverfa til giftu-
samlegrar áttar þeim straumurn,
sem annars bæri til óheilla? Eða
erum vér í sannleika vanmáttugir
menn? Pá mun oss verða eitt af
tvennu: Að rekast viljalausir fyrir
öllum vindum, eða sverfa sjálfa oss
upp í blindu, vanmegna trássi við
máttuga verðandi vorra tíma.
Hvernig er oss faiið í þessum
efnum nú? Pað mætti ætla, að
nokkuð mætti ráða í það, með þvi
að virða fyrir sér þá, sem skipa hin
hærri sætin hjá þjóðinni, þá, sem
ganga í broddi skoðananna.' Bera
þeir einkenni máttugra manna,
andlegra fullhuga? Hvað kemur
yður í hug, er þér heyrið þeirra
getið? Máttur, siðgæði, hreinleikur?
eða eitthvað annað?
Nei, öllum glöggskygnustu dóm-
urum þessara tíma kemur saman
um það, að það er ekkert, sem
oss skortir eins átakanlega, eins og
mátt, andlegan mátt. Vér prestarnir
köllum það mátt frá Guði. Pér
megið kalla það eitthvað annað, ef
þér viljið. Mér er nóg, að þér skiljið,
að framför alls mannkyns byggist
á því, að með mönnunum býr orka,
sem látlaust hnígur að því, að sigr-
ast á því ástandi, sem er, og verða
drotnandi þeirra möguleika, sem
það ber í sér.
Pað er þessi orka, þessi máttur,
sem eg á við. Mennirnir, sem eru
hlaðnir þessum mætti, eru vaxtar-
broddar mannkynsins. Hvort sem
yður er það Ijóst eða ekki, þá er
öll von yðar um að verða afreks-
menn, bygð á því, að þér getið
öðlast þenna mátb
Pað mundi eflaust þykja fávís
skógræktarmaður, sem sniði alla
vaxtarbrodda af viðum þeim, er
hann skyldi rækta. Pau tímabil eru
kölluð tímabil minkandi manna, þá
er tíðarandi og lífshagir búa svo að
hæfileikum manna og andlegri
Hér með tilkynnist vinum og
ættingjum nær og fjær, að jarðar-
för dóttur okkar elskulegrar,
Tlelgu Pálínu, fer fram frá Hólum
í Saurbæjarhreppi, fimtudaginn
20. þ. m.
Hólakoti 13. okt. 1927.
Anna Pétursdóttir.
Guðm. Gunnlaugssoru
megu. Og þessi kynslóð er í
mörgu kynslóð lágvaxinna manna
og máttlítilla. Pað er oflangt mál,
að rekja rök þess til nokkurrar
hlýtar, hve margt horfir öndvert
eflingu þeirra kosta og þeirra manna,
er mest þurfum vér. En á nokkuð
verður að drepa.
Pað er ákaflega torvelt að verða
máttugur maður við þann hag(
sem allur þorri manna á við að
búa nú á dögum.
Hafið þér veitt því athygli, hve
fáir menn eru sjálfum sér ráðandi
í raun og veru. Hve fáir bera einir
ótakmarkaða ábyrgð á veiferð sinni.
Menn kalla að vísu, að svo sé. En
það er í rauninni blekking ein.
Viðskifti manna eru orðin svo
margvísleg, að hver einasti maður
á meira eða minna undir öðrum,
heiður eða völd, húsnæði eða at-
vinnu, eitthvað sem hann telur sér
lífsnauðsyn. Og það er ákaflega
örðugt, að eignast svo mikið af
sjálfsvirðingu, að taka sjálfan sig
og hlutverk sitt í alvöru, ef maður
er þannig settur, að enginn tekur
mark á manni fyrir fátæktarsakir
eða einhverra líkamslýta. Pað er
ákaflegaT örðugt, að eignast og
varðveita trúna á manngildi sitt
og eilifðar verðmæti, ef maður er
aðeins vesalings, fáfróður og valda-
laus öreigi í leigukofagarmi.
Pað er örðugt, að læra að skynja
sjálfan sig, sem virkan og fullá-
byrgan aðila að velferðar- og
hamingjumálum mannkynsins, ef
maður á það undir geðþótta annars
manns, hvort maður fær að vinna
á morgun Og hafa þannig brauð
fyrir sig og börn sín til næsta
máls. Pannig er háttað högum
yfirgnæfandi meirihluta manna nú
á tímum. Og mat vort á þessu
ástandi byggist að miklu leyti á
blekkingum, sem oss hefir verið
kent að trúa. — Eg skal nefna
sem dæmi eina þessara blekkinga.