Dagur - 08.12.1927, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Innheimtuna annast Jónas
Sveinsson bóksali, Eyrar-
landsveg 3 (Sigurhœðir).
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þðr,
Norfturgötu S. Talsimi 111.
Uppsögn, bundin við &ra-
mót, só komin til of-
greiðslumanns fyrir 1. das.
X. ár.
Akureyri, 8. Desember 1927.
— r- |-L- j-j—^i- - -r - - ■»- » ■ ^ ■
ðráðabirgðakvittun.
Síðasti »íslendingur« þykist gera
full »reikningsskil« fyrir þrotabúi í-
haldsflokksins, eins og frá því var
gengið síðastl. sumar. Auðvitað ger-
ir hann það ekki með glöðu geði,
því hann segir, að »hjá því verði
ekki komist«. Ritstjóranum verður
ekki láð það. Engin von til þess að
hann hafi ánægju af því að rifja upp
þann sorgarleik þeirra félaga, eða
fara með hálfsagðar sögur og
blekkingar eftir formanni íhalds-
flokksins. — Það er venjulegur rit-
háttur Jóns Þorlákssonar, að segja
aðeins hálfan sannleikann, og rök-
styðja þann helming með tölum úr
landsreikningum og hagskýrslum.
Frá þessu gengur hann mjög senni-
lega og ísmeygilega. Að öðru leyti er
honum tamt, að segja lesendum það,
sem hann getur ekki sannað, á þann
hátt að varpa fram um það fullyrð-
ingum og hógværum ályktunum.
Fiokksmenn J. Þ. og aðrir, sem eru
ókunnugir inálunum, gera venjulega
ráð fyrir að þessar fullyrðingar hans
séu bygðar á réttum rökutn, af því að
hann flytur þær gætilega, eins og
brotin egg, án stóryrða og æsinga.
Honum er líka einkar vel lagið að
styðja rangan málstað með tilbún-
um röksemdakeðjum. Þessa bar-
dagaaðferð J. Þ. hefir einn andstæð-
ingur hans á Alþingi, Magnús Krist-
jánsson ráðherra, kallað »hið hóg-
væra blygðunarleysk.
Hér er á þetta minst af þeirri á-
stæðu, að í síðasta »íslendingi« er,
íyrir munn ritstjórans, farið með
kafla úr seinustu blaðagrein Jóns
Þorlákss. i »Verði«, sem hefir þessi
ritháttareinkenni hans. En »ísl.«
flytur þau undir »yfirskini guð-
hræðslunnar«, sem trúverðugan
sannleika.
Það ' er herfilegur misskilningur
að »Dagur« hafi nokkuð »grobbað«
af kosningasigri Framsóknarflokks-
ins; en hins er ekki að dyljast, að f-
haldsmenn þola ekki að heyra skýrt
frá því opinberlega hvaða öfl það
eru í þjóðfélaginu, sem styðja
Framsóknarflokkinn og auka gengi
hans árlega.
Þroski og samvinnu-hneigð
hinna yngri kjósenda í landinu nr
þeim sár þyrnir í augum. Og fátæk-
leg huggun er það, sem »ísl.« býð-
ur sínum mönnum, þegar hann er
að benda á atkvæðatölu flokkanna
við kosningarnar og »rangláta kjör-
dæmaskipun« — þar eð miðstjórn
íhaldsflokksins hefir nýskeð lýst því
yfir, að flokkurinn vilji halda núver-
andi kjördæmaskipun óbreyttri;
þvert ofan í ummæli ritstjóra síns,
Kr. A., í því máli síðastl. sumar!
Þegar einum er kent, þá er öðrum
bent. Svo að »ísl.« lærir sjálfsagt að
þagna líka um þetta efni!
Þeir sem engum vopnum valda
sjálfir ættu sem minst að tala um
vopnaburð annara. Það eru verk
stjórnmálamannanna, sem ráða
mestu um örlög þeirra í kosninga-
baráttu. íhaldsflokkurinn féll á sín-
um eigin verkuin; og ennfremur
vegna þess, að æskan fylkir sér þétt-
ar um stefnumál Framsóknarfl. með
hverju á'ri sem líður.
Fjárhcígsviðreisnin reyndist í-
lialdsflokknum 'örðugasti hjallinn í
stjórnartíð hans. Flokkurinn hafði í
orði kveðnu, látið svo sem hún væri
aðalstefnuskrármálið. Þegar reynsl-
an leiddi það í ljós, að fyrverandi
stjórn og íhaldsmönnutn yfirleitt,
vanst ekkert á þessu sviði, kom upp
almennur uggur um, 'að þessum á-
formurn þeirra fylgdi engin alvara;
enda gerði íhaldið ekkert til þess,
draga úr árlegum útgjöldum ríkis-
sjóðs; þvert á móti. Þann ugg sem
risið hafði gegn Ihaldsmönnum,
vegna athafnaskorts þeirra og mis-
taka í fjárhagsmálum þjóðarinnar,
geta þeir aldrei kveðið niður. Þrota-
búin, á slóð þeirra í landinu, eru alt
of mörg til þess. — Það er þrent,
sem Jón ÞorlákSson gengur viljandi
framhjá, þegar hann læzt vera að
telja fram afrek sín! við fjármála-
stjórn þjóðarinnar, og gera saman-
burð á fjárhagnum 1923 og 1926,
með tölum samkvæmt landsreikn-
ingum og hagskýrslum. —
/ fyrsta lagi, að hinn árlegu föstu
útgjöld ríkjssjóðs, til reksturs og opin-
berra starfa þjóðfélagsins, hafa hækkað
en ekki lækkað í stjórnartíð hans.
I öðru lagi, að innstæður einstakra
manna í verzlunarstofnunum, bönkum
og utanlands hafa minkað. Um síðasta
atriðið er erfitt að fá ábyggilegan
samanburð.
/ þriðja iagi, að varasjóðir bank-
anna eru nú nálega horfnir upp í tðp
á atvinnurekstri íhaldsmanna. Og ýms
stærstu atvinnufyrirtækin í landinu eru
að þrotum komin, vegna skulda og
skorts á handbæru og ódýru veltufé.
|^_Þrátt fyrir þetta fullyrðir Jón Þor-
láksson að alt sé í góðu lagi og betra
en áður! Trúi þeir sem trúa vilja.
Það sannar ekkert um fjármála-
mensku Jóns Þorlákssonar og Ihalds-
ins, þó að skuldir ríkissjóðs hafi lækk-
að, að nafnverði íslenzkra króna, og
samkvæmt föstum árlegum afborgun-
um síðan 1923. »Dagur« ber ekki á
móti því; og það er vandalaust fyrir
J. Þ. og »fsl.« að prenta tölur úr
landsr. til samanburðar í þessu atriði.
Þó að árferðið 1924 og tekjulöggjöf
þingsins það ár, hjálpaði til að greiða
lausaskuldir ríkissjóðs, þá gerðist það
án tilverknaðar íhaldsstj., og það hefir
J. Þ. viðurkent. — En mistök J. Þ.
þá, voru þau, að í stað þess að nota
gróða atvinnuveganna 1924, til þess
að tryggja atvinnufyrirtækin í landinu
og afstöðu þeirra gagnvart bönkunum,
þá bregður hann sér til og hækkar
krónuna til hnekkis atvinnurekstrinum.
Þetta var hin stærsta pólitíska dauða-
synd hans; en syndirnar eru miklu
fleiri. Og ekkert lýsir betur hinu
»hógværa blygðunarleysi«, heldur en
þegar J, Þ. endar síðustu blaðagrein
sína í »Verði« og »Mbl.« með köldu
glotti, á þá leið, að horfur atvinnuveg-
anna í landinu séu sæmilega góðar, og
enginn »skuggi« þar á nema slæmt
heilsufar í búpeningi bænda!!
Ein sönnun þess að sparnaðar- og
viðreisnarhjal íhaldsmanna, hefir verið
reykur einn og vaðall, er að kostnað-
ur við rekstur þjóðarbúsins hefir auk-
ist og nálega engin tilraun verið gerð
til takmörkunar á kostnaði ríkissjóðs á
þvi sviði í stjórnartíð íhaldsins. v
Og ennfremur að þrátt fyrir hið
góða árferði fór efnahagur þjóðarbúsins
stór versnandi árið 1926, þegar afleið-
ingin af mistökum íhstj.-gengishækkunin
o. fl. fór að sýna sig; og viðurkennir
»ísl.« að það tap sé á 11. millj. kr.
En það er vitanlega miklu meira,
þegar tekið er tillit til þess, senr J.
Þ. hefr gengið frarn hjá í yfirliti
sínu og í skýrslum hagstofunnar;
eins og áður er franr tekið; og verð-
ur síðar gerð ítarlegri grein fyrir
því hér í blaðinu.
Þegar litið er til atvinnuveganna,
bendir útkoman á siðasta stjórnar-
ári íhaldsins til þess, að stefnt hafi
verið að því að gera þjóðarbúið að
þrotabúi. Þetta fundu kjósendur
hver fyrir sig af eigin reynslu, og
þessvegna snéru þeir baki við íhald-
inu við síðustu kosningar. (Frh.)
Gin- og Klaufnaveikin hefir blossað
upp á mörgum stöðum í Danmörku.
Hefir hún komið upp á Sjálandi, Fjóni,
og Jótlandi nálega samtímis. Er hætt
við að hér sé um að ræða nýjan farald-
ur, en ekki hafa dýralæknar kveðið upp
álit sitt um það. Sámkvæmt auglýsingu
stjórnarráðsins, sem birt hefir verið í
blöðunum, ættu fslendingar að fylgja
stranglega öllum varnarráðstöfunum
sem settar eru gegn veikinni. Auglýsing
stjórnarr. hefir nú verið endumýjuð,
þannig að innflutningsbann á greindum
vörutegundinn er einnig látið ná til Hol-
lands, Belgíu, Sviss, Frakklands, Þýzka-
lands, Póllands og Tjekkóslóvatíu.
51. tbl.
Leikhúsið.
Leikfélag Akureyrar hefir færst
rnikið í fang, er það ákvað að sýna
Galdra-Loft Jóhanns Sigurjónssonar
hér í leikhúsinu. Leikritið er stór-
felt, tilkomumikið og snildarlega
samið, margar setningar í því eru
hin fegurstu og þróttmestu málblóm,
sem birzt hafa á íslenzkri tungu og
þótt víðar sé leitað. Ekkert íslenzkt
leikrit stendur því jafnfætis að
þróttmiklum hugsunum og frumlegri
fegurðarlist. Að þessu leyti svipar
því til hinna beztu leikrita Ibsens og
annara erlendra stórskálda. En
þessum miklu kostum ritsins fylgir,
að það er afarörðugt í meðförum á
leiksviðinu, því hver handvömm,
sem nokkuð kveður að í meðferð
hinna stærri hlutverka, slær fölskva
á þann eld, sem kyntur er í skáld-
verkinu. Þessa erfiðleika og aðra
fleiri hefir Leikfél. Akureyrar eigi
látið vaxa sér í augum. Það hefir nú
sýnt Galdra-Loft tvisvar (á Laug-
ardags- og Sunnudagskvöld síðastl)
við sæinilega aðsókn, enda er þess
að vænta að fóík, bæði til sjávar og
sveita, Iáti ekki það tækifæri ónotað
að sjá þetta meistarastykki íslenzkr-
ar leikritagerðar á leiksviði.
Það má teljast stór viðburður í
leiklistarsögu Akureyrar, að leikfé-
lagið skuli hafa orkað því að koma
umræddum leiksýnirígum á fót,
þrátt fyrir fjárhagsörðugleika og illa
aðstöðu á margan hátt, og leysa þær
af hendi með fullri sæmd.
Útbúnaður leiksýninganna er svo
fullkominn sem frekast eru föng á,
búningar leikenda ágætir, gerfi góð
og sum þeirra afbragð. Aðdáunar-
vert er hvað tekist hefir að gera
kirkjuna vel úr garði á jafnlitlu
leiksviði og hér er; liggur þar mik-
ið hugvit á bak við.
Að öllu samanlögðu verður ekki
um það deilt, að sýning Galdra-
Lofts gnæfir hátt yfir alt það, sem
venjulega er á boðstólum hér á leik-
sviðinu. Greinagóðir menn, er sáu
Galdra-Loft leikinn í Rvík fyrir all-
mörgum árum, telja heildarsvip
leiksins engu síðri hér en þar. Óefað
má að miklu leyti þakka fram-
kvæmdastjóranum, Haraldi Björns-
syni, hvað vel hefir tekist; hann hef-
ir sýnt frábæran dugnað og smekk-
vísi í starfi sínu við undirbúning
leiksýninganna.
Góð regla er það, sem nú er upp
tekin, að loka dyrum áhorfendasals-
ins um leið og sýning byrjar og
hleypa engum inn eftir það. Ætti
ekki að bregða út af þeirri reglu
framvegis.