Dagur - 23.12.1927, Page 2

208
D A G U R
54. tbl.

VEGNA VORUKONNUNAR
og reikningsskila verður sölubúð okkar á Akureyri lokuð
1. —22. Janúar 1928, að báðum dögum meðtöldum.
Á sama tíma verða engir peningar látnir úti úr reikn-
ingum eða Innlánsdeild. — Aðvarast því viðskiftamenn
okkar, sem innstæður eiga og peninga þurfa að nota á
þessum tíma, að hafa tekið þá fyrir 31. Des. n. k.
Kaupfélag Eyfirðinga.
eiilliliiilllliliiiiilil
þvi engu, hvort sá er ríkur eða fá-
tækur, er til þín leitar. Fyrir þér
hefir öreiginn og auðkýfingurinn
sama rétt. Þú ert fyrsta húsið á ís-
landi, sem á vígsludegi býður til þín
öllum þeim, sem þjáðir eru sjúk-
dómi þeim, er þú herjar. Þú spyrð
engan, hvort hann geti borgað
brauð sitt eða þægindi þau og hjálp
er þú býður. Þvi að öreiginn hefir
sanra rétt til að njóta alls þess er
þú veitir og hinn, sem ekki veit aura
sinna tal. Þú ert fyrsta stofnunin,
senr á vjgsludegi ert látin flytja
þann ’ boðskap frá íslenzka ríkinu,
að það telji sér skylt að sjá hinunr
sjúka fyrir iækningu, og fátæktin
geti ekki rænt neinn þeim rjetti. Þú
ert líka reist á þeim stað sem heit-
inn var til nafns Jesú Krists. Sá
fyrsti, er kom á þennan stað, helg-
aði hann Kristi. Grunnurinn, sem
þú stendur á, er helgaður Kristi.
Þú ert vígt til að líkna líðendum.
Þú ert vígt til að lina þjáningar. Þú
ert vígt til að standa með hinunr
sttíðanda, og draga hinn banvæna
úr greipum dauðans. Þú ert vígt til
að endurvekja fagrar vonir, horfinn
æskuroða og dána lífsgleði. Þú ert
vígt til að berjast nreð móðurinni
fyrir lífi einkabarnsins og reisa
einkason ekkjunnar af líkbörunum.
Innan veggja þinna verður öreigan-
um veitt fæði og hinunr þyrsta rétt-
ur svaladrykkur. Hér eignast ein-
stæðingurinn heinrili og aðstoð i
baráttu sinni. Það sem þú gerir ein-
um hinna minsta bræðra það gerir
þú einnig konungi hiniins og jarðar.
Honum ert þú í hendur falið.
þlann biðjum við að blessa starf þitt
og alla þá, sem hönd leggja að
verki innan veggja þinna til að
lækna og sefa sársauka. Hans kær-
leika sértu helgað og alt þitt starf.
A m e n.
Ritfregnir.
»Dropar.« Reykjavík
1927. Prentsmiðjan
Gutenberg.
Svo nefnist bók, sem ýmsar
skáldkonur hér á landi, hafa sent á
bókamarkaðinn fyrir Jólin. Eigi er
sérstaklega getið um útgefendur
bókarinnar, en frú Guðrún Erlings-
son í Reykjavík mun hafa staðið
fyrir því verki og safnað efni til
hennar. Bókin flytur kvæði og smá-
sögur eftir 15 konur, eldri og yngri.
Margar þefrra eru áður kunnir rit-
Höfundar, en aðrar ungar og óþekt-
ar, birta þar fyrstu vísur sínar og
æfintýri. Af þektum skáldkonum má
nefna systurnar ólínu og Herdísi
Andrésdætur, Kristínu Sigfúsdóttur,
Huldu og ólöfu frá Hlöðuin. — ó-
lína birtir þar kvæði um Krist og
annaö, sem heitir »Draumur vetrar-
rjúpunnar«, viðkvæmt og fallegt.
Þá kemur fyrsta sagan frá henni:
»Fyrstu jóhn mín«. Minnist hún jól-
anna þegar hún var 9 ára gömul.
Bregður þar fyrir einkennilegum og
fornum myndum, um leið og Ijósi er
varpað yfir æsku skáldkonunnar.
Frá Herdísi er langt kvæði um
»Strandakirkju« og annað sem hún
nefnir »Á efri árum«. Minnist hún
gamallar sögu um skip er bjargaðist
úr sjávarháska í víkinni, þar sem
Strandakirkja stendur nú, og leiddi
tii þess að hún var bygð.
»Ein í skugga« heitir smásaga
frá Krjstínu Sigfúsdóttur, næm lýs-
ing á örlögum og draumum væng-
brotinnar lóu. — Líkur eru til að
lesendur þessarar bókar sneiði hjá
fuglaketi á jólaborðin sín„ eftir
þessar fögru hugvekjur skáldkon-
arma um íslenzku fuglana. —
Hulda birtir efnisnrikið, siðnæmt
og örvandi kvæði, sem nefnist
»Söngur starfsins«. Ólöf frá Hlöð-
uin segir brot úr smásögu: »Hjálp-
in«; er það mynd í fáum dráttum
af sambúð hjóna.
Þá koma hinar óþektari Iðunnar-
svstur. í Ijóðuin þeirra flestra eru
hugnæm tök og ófalskur braghreim-
ur. Má sérstaklega benda á leikandi
léttar »Stökur« eftir Erlu; »Hvert
fórstu sveinn« eftir Margrétu Jóns-
dóttur og kvæðið »Mundu« eftir
Guðrúnu Stefánsdóttur; þar er seið-
ur sunginn. I Ijóðum hinna lýsir og
vermir mildi og friður. Af þeim má
nefna: »Við dagsetur« eftir Fríðu,
»FarfugIar« eftir Ingveldi Einars-
dóttur, »Myndin« eftir Ingibjörgu
Benediktsdóttur, »Brot úr bréfi«
eftir Elínu Sigurðardóttur og »Ein-
tal Unu gömlu« eftir Höllu Lofts-
dóttur.
Þá er eitt ótalið: »Kóngsdóttirin
kveður«, æfintýri eftir Svanhildi
Þorsteinsdóttur. Það er fjórði hluti
bókarinnar að blaðsíðutali og ný-
stárlegt að formi og efni. Þar er
kröfum tildurs, metnaðar og nautna,
sem sýkja sál einstaklingsins, hik-
laust varpað fyrir borð; en sakleys-
inu og náttúrleguin lífskröfuin allra
lifandi vera sunginn óður lífsins.
Æfintýrið er skemtilega skrifað á
fögru riiáli. Þetta mun vera það
fyrsta, sem konrið hefir á prent frá
höf. og spáir það góðu um framtíð-
ina. Það er ánægjulegt, að höf.
meðal yngstu kynslóðarinnar í land-
inu, andmæli svo ákveðið yfirborðs-
prjáli lífsins og stundarunaði tízk-
unnar.
Bókin endar á hugljúfu »Móður-
kvæði«.
Að ytra formi og búningi er bók-
in óvenjulega vönduð, hún er öll
skrautprentuð á litgrunn og einstak-
ur hátíðablær yfir efni hennar og
sniði. Sex myndir eru i bókinni:
»Fyrsti landnámsmaður íslands«
(Papinn, sem biður guð að blessa
landið) eftir Einar Jónsson mynd-
höggvara. Ljósmynd af Stranda-
kirkju, fjársafni sem rekið er niður
Þjórsárdal, haustkveldi í Reykjavík
og »Þórsmörk« (útsýni úr Langa-
dal). Draumur vetrarrjúpunr.ar er
teikning éftir Jóh. Kjarval.
Nafn bókarinnar virðist vel valið,
hún flytur ekkert úrval úr skáldskap
kvenna, eri sýnir lesendum neista af
því sem þær eiga í fórum sínunr,
sem venjulega liggur geymt og
grafið. Og útgefanda er vel lagið
að grafa það góða úr djúpinu.
Bókin er mjög skemtileg jólagjöf.
Hún kostar aðeins 5 kr., og fæst
hjá bóksölum.
Brennumenn. Guðmundur Gíslason
Hugalín. Saga úr nútíðarlífinu. Ak-
ureyri Bókav. Þorst. M. Jónssonar.
Hér gefur að líta skáldsögu, sem
vafalaust verður lesin með áhuga
og dæind á ýmsa vegu. Höf. er áð-
ur þektur af sögum sínum, sem að
vísu eru siriásögur, en bera þó tví-
mælalaust vott um skáldgáfu og
snjalla frásagnarlist. Þetta _er hans
lengsta saga, fullar 300 bls. Bókin
fjallar um þau efni, sem nú eru efst
í' hugum flestra hér á landi — átök-
in á nrilli stéttanna í atvinnu- og
þjóðmálalífinu. Það er verkefni
fyrir listamennina til þess að lýsa
og leysa úr gátunuin. En hætt er við
að þá skorti flesta félagsmálaþekk-
irigu til þess. Höf. þessarar sögu
tekst ekki að Iáta þjóðmálastefn-
urnar vegast — eða fulltrúa þeirra
í sögunni — þannig að kostir og
gallar stefnanna ráði úrslitum, sigri
þeirra eða falli. Aðal-sögupersón-
urnar eru ekki heilir fulltrúar sinn-
ai stefnu. Einstaklingseinkenni
þeirra, uppeldi og ástamál, virðist
alt ráða mestu um úrslit atburðanna
í sögunni. Þetta er ókostur, þegar
miðað er við aðalviðfangsefni sög-
unnar, því að það er alt annað en
lýsing á sálarlífsbaráttu einstak-
linga. Persónunum er flestum teflt
fram vegna hinna ólíku lífsstefna
og þá áttu kostir kenninganna og
galiar að fá að sýna sig að mestu
óhindraðir af öðru.
Annars er það bæði xljarft og
þarft af höf. að gagnrýna þjóðlífið,
eins og það er nú. Sagan fer fram I
kauptúni og útvegsstöð á Vestur-
landi. Aðalpersónurnar eru Einar
Fredriksen konsúll, Álfheiður dóttir
hans og Þórður læknir. Konsúllinn
er fulltrúi samkepnisstefnunnar og
læknirinn jafnaðarstefnunnar. Sag-
an fjallar að mestu um deilur þeirra.
Konsúllinn hefir kúgað flesta.þorps-
búa til að lúta sér, efnalega og and-
Iega. En í /verklýðsfélaginu ráða
póstafgreiðslumaðurinn og Geirlaug
hjúkrunarkona mestu ásamt lækn-
inum. Álfheiður er unnusta læknis-
ins; en skortir sjálfstæði til að
segja skilið við föður sinn, og getur
ekki lifað án kærastans, en segir
honum þó upp af misskildri fórnfýsi
og er sú persóna mjög í molum; að
lokum deyr hún úr tæringu. En sama
kveldið og það skeður hóf verk-
lýðsfélagið atlögu að húsi konsúls-
ins, til þess að hrópa hann niður og
auglýsa glæpi hans; því að konsúll-
inn hafði áður látið sökkva fiski-
skipum útgerðarfélags þorpsbúa.
Niöurlag sögunnar er nokkuð fljót-
virknislegt og með hálfgerðum reif-
aiabrag. Brennumenn þjóðfélagsins
telur höf. öfgainennina báðumegin
— fulltrúa samkepnis- eða íhalds-
manna og hinsvegar æsingamenn
verkalýðsins, og markar afstöðu
sína gegn hvorumtvéggju. »Lífið er
og verður áflog og úlfúð« — telur
hann einkunnarorð samkepnis-
manna; en hefndarhugur hatursins
í brjósti verkalýðsins til kúgaranna
séu aðeins »hræfareldar« jafnaðar-
menskunnar. Þessvegna beri hvorir
elda að annars húsum. En hatrið og
hefndin veita aldrei svölun eða sig-
ur á neinu sviði. Einn þorpsbúa —
Þorsteinn að nafni — bendir Iækn-
inuin á þetta og mun höf. vilja telja
hann til miðflokksins eða samvinnu-
manna — í skoðunum.
Sagan er mörgum glæsilegum
kostum búin, þó eigi verði sagt að
hún veiti nýju lífslofti í sálir les-
enda. Stíllinn er fjörugur, atburðirn-
ir svo lifandi, eins og þeir væru
sýndir á leiksviði. Allar náttúrulýs-
ingar snildarve! gerðar og hæfilega
langar, t. d. þegar bátarnir eru að
farast í briminu.
Persónulýsingar eru ágætlega
skýrar af Þorsteini, Einar konsúl og
Þórði lækni. En höf. tekst ekki eins
vel að Iýsa kvenfólkinu, nema þegar
bátarnir eru að farast. Málið á bók-
inni er yfirleitt gott, en þó smálíti á,
sem ekki er rúm til að benda á hér.
Höf. er vafalaust einn af efnilegustu
sagnaskáldum vorum, en hann er
ekki enn orðinn nógu djúpsækinn
Ieiðtogi.
Brennumenn verða sjálfsagt nrik-
ið keyptir og lesnir og eiga það
fyllilega skilið.
Þorst. M. Jónsson er að verða sá
eini starfandi bókaútgefandi hér á
landi, enda hepnast honum venju-
legast að velja góðar bækur til út-
gáfu; þessvegna ættu menn yfirleitt
að styðja hann í starfinu, með því
að kaupa bækur hans.
------o------
Skagfirðingar hafa undanfarið verið
að undirbúa byggingu frystihúss á Sauð-
árkróki. Um skeið 'hafði verið gert ráð
fyrir þeirri fjárstæðu, að bændur (Kaup-
félagið og sláturfél. Skagf.) og kaupmenn
á Sauðárkróki mundu stofna sameiginlegt
hlutafélag til að byggja og reka frystihúsið.
Fundir voru haldnir nýlega um þetta
mál á Sauðárkróki, af kaupfélagsmönnum
og sýlunefnd Skagfirðlnga; og fregnir hafa
borist þaðan á þá leið: Að Kaupfélagið
og Sláturfélag Skágfirðinga hafi samþykt
að stofna fristihúsfélag og reka það sem
samvinnufélag.
í stjórn hins nýja félags voru kosnir
séra Sigfús Jónsson, Sigurður Pórðarson
og Steindór jónsson og sótti það um á-
byrgð sýslun. fyrir 60 þús. kr. láni úr
Viðlagasjóði. En kaupmenn á Sauðárkróki
sóttu einnig út af fyrir sig um ábyrgð
sýslun. fyrir 20 þús. kr. láni til þess að
reisa frystihús. Og þá skeður það_ ein-
kennilega, að sýslunefndin veitir báðum
aðilum hina umbeðnu ábyrgð fyrir 80 þús.
króna láni samanlagt. — Ábyrgð fyrir
lántökubeiðni kaupmanna var veitt með
10 atkv. gegn 5. — Líklegast hefði það
hvergi gerst á landinu annarstaðar en í
Skagafirði, að erlend selstöðuverzlun fengi
ábyrgð sýslunefndar héraðsins, til þess að
reisa mannvirki og reka það í samkepni
vit framleiðendur í héraðinu!
Vonandi'er að skagfirzkum bændum
lánist, þegar til úrslita kemur um þetta
mál, að fylgjast allir, óskiftir að lausn þess.
------0------
Galdra-Loftur verður leikinn næst á
annan í jólum kl. 8% s. d.