Dagur - 22.11.1928, Síða 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí..
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfélagi Eyfirð-
inga.
A f g r e iðs la n
er hjá J&ni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
• ••••• • •
XI. ár.

• ••••• •• • #-#H
Akureyri, 22. Nóvember 1928.
50. tbl.
„Lögbrotið“.
íhaldið hamast á móti Jónasi
dóms- og mentamálaráðherra fyr-
ir afskifti hans af Laugarvatns-
skólanwm. »Morgunblaðið« segir
m. a. að síðasta »lögbrot« Jónasar
ráðherra hafi verið vígt 1. nóv.
Þetta er eitt af örþrifaráðum í-
haldsins, sem sýnir átakanlegar
en nokkuð annað stefnu þess og
afstöðu til helztu þjóðþrifa- og
menningarmála þessa lands.
í þrjátíu ár er búið að ræða um
nauðsyn alþýðuskólastofnunar fyr-
ir Suðurland — í þrjátíu ár hafa
Sunnlendingar sjálfir fundið
þörfina fyrir slíkan skóla og allan
þann tíma hafa beztu og merkustu
menn þeirra barist fyrir, að hann
yrði stofnaður. Þegar svo núver-
andi mentamálaráðherra tekur af
skarið og lætur koma skólanum á
f ót, er það »lögbrot«!
Þetta er stefna — eða réttara
sagt stefnuleysi — íhaldsflokks-
ins gagnvart menningarmálefnum
alþýðunnar, því að auðvitað er
þetta sagt á móti betri vitund.
Vér viljum ekki trúa því fyr en
í fulla hnefana, að allir þeir, er
telja sig til íhaldsflokksins, séu
málgagni sínu samdóma um, aö
það sé lögbrot, þegar einu af
helztu framfara- og áhugamálum
eins landsfjórðungsins er hrundið
í framkvæmd. En um þá verður
þá eigi annað sagt, en að þeir hafa
látið blekkjast og eru á villigöt-
um, þeir hafa aldrei átt neitt er-
indi í flokk þann, er opinberlega
berst á móti framförum og menn-
ingu í landinu. Væri þá vel, ef
þeir sæju sjálfir, að þeir mundu
eiga annarstaðar betur heima en
meðal graftóla þjóðmenningarinn-
ar. —
— Hvernig Sunnlendingar
sjálfir líta á »lögbrotið« sýnir eft-
irfarandi fréttagrein um Ung-
lingaskólann á Laugarvatni, sem
Ragnar Ásgeirsson ráðunautur
hefir sent »Degi«.
Unglingaskólinn d Laugarvatni.
Hinn 1. nóvember síðastliðinn
var skólinn á Laugarvatni vígður.
f tilefni af vígslunni hafði dóms-
málaráðherra boðið nokkrum
mönnum þangað austur til þess að
vera við vígsluhátíðina og hugðu
þeir allir gott til þeirrar farar,
því að auk þess að Laugarvatn er
hið prýðilegasta skólasetur, er
Laugardalurinn ein af fegurstu
sveitum þessá lands og kemur
víða við sögu þess. — En um
morguninn 1. nóv. brá þeim, sem
boðnir voru austur, í brún, því þá
var skollið á austan óveður svo
mikið að gætnari mönnum þótti
fyrirsjáanlegt að ómögulegt yrði
að komast alla leið þann dag, svo
ákveðið var að ekki yrði farið og
þótti sumum súrt í brotið að kom-
ast ekki austur þennan dag.
En þar eystra var veðrið minna
en hér syðra, kom því allmargt
fólk að Laugarvatni og var skól-
inn vígður þennan dag af for-
manni skólanefndar Böðvari
Magnússyni bónda, og skólastjóra
séra Jakob ó. Lárussyni. Enn-
fremur töluðu þar þingmenn Ár-
nesinga, Magnús Torfason sýslu-
maður og Jörundur Brynjólfsson
bóndi í Skálholti.
— Þann 6. nóv. um kvöldið söfn-
uðust gestir stjórnarinnar saman
við stjórnaráðshúsið, því þá var
gott veður og veðurstofan hafði
»lofað« að láta það haldast til há-
degis næsta dag — að minsta
kosti. Var síðan haldið af stað í
5 bílum og voru rúml. 20 manns
í förinni. Meðal þeirra voru Jónas
Jónsson dómsmálaráðherra, Guð-
mundur Björnsson landlæknir,
Páll Eggert ólason prófessor, Ás-
geir Ásgeirsson fræðslumálastjóri,
Þorsteinn Gíslason skáld, Bene-
dikt Sveinsson forseti og Guð-
mundur Finnbogason landsbóka-
vörður. Færð var hin bezta og
gekk greiðlega nema síðasta spöl-
inn, því vegálman heim að Laug-
arvatni er enn ekki fullgerð. Var
komið í hlað um miðnætti og feng-
um við hlýjar viðtökur, sem bæði
voru skólastjóranum og Laugar-
vatnshverunum að þakka. Að lok-
inni máltíð var gengið til hvílu í
skólastofunni og var þar útbúin
heljarmikil flatsæng á miðju gólfi.
Þykir mér líklegt, að enginn okk-
ar hafi séð aðra stærri — nema
þá, er reidd var á Þingvöllum
1919 á almennum fundi Fram-
sóknarmanna. Sváfu allir vel í
hinum hlýju og loftgóðu húsa-
kynnum.
Morguninn eftir, er menn voru
búnir að snyrta sig og drekka
morgundrykkinn, var tekið til að
skoða skólahúsið og umhverfi
þess. Náttúrufegurð Laugardals
hefir verið sungið mikið og mak-
legt lof og hefi eg þar engu við að
bæta öðru en því, að vart mun
finnast fegurra skólasetur eða
betur til þess fallið að opna augu
æskunnar fyrir fegurð og göfgi
íslenzkrár náttúru, og er það eitt
ómetanlegt fyrir slíka stofnun
sem þessa. — En á eitt náttúru-
fyrirbrigði varð okkur starsýnd-
ast, hinn volduga ylgjafa skólans,
hverinn við Laugarvatn, sem' nú
er beinlínis kominn í þjónustu
ríkisins og stendur vel í sinni
stöðu. Um hagnýtingu hverahit-
ans mætti segja margt og um alla
þá möguleika, sem þar eru fyrir
hendi; en hér mun eg ekki fara
út í þá sálma. En eitt álít eg víst,
að þeir sem koma að Laugarvatni
og sjá hagnýtingu hverahitans,
muni hætta að deila um »heita og
kalda« skólastaði. Allir þeir, sem
vilja komast að réttri niðurstöðu
um þetta atriði, eiga erindi að
Laugarvatni.
Lítið eitt norðan við hverinn
rnikla er laugin, sem fólkið var
skírt í eftir kristnitökuna á al-
þingi; og sést þar móta óglögt
fyrir hleðslu kringum hana. Sögn
segir og, að við laug þessa hafi lík
Jóns biskups Arasonar og sona
hans verið þvegin, er þau voru
flutt frá Skálholti heim til Norð-
urlands. Við laugina standa stein-
ar sjö, og eru það munnmæli, að
á þeim hafi líkbörur þeirra tignu
feðga staðið, enda hafi steinarnir
verið fluttir að lauginni til þess.
Laugin og steinarnir sjö éru dýr-
mætir minjagripir, helgir dómar
þjóðarinnar og skólans.
Skólahúsið hefir Guðjón Samú-
elsson húsameistari teiknað. Ytra
útlit þess er hið prýðilegasta, og
er enginn vafi á, að það mun fara
vel á þeim fagra stað, sem það er
bygt á, þegar byggingin verður
■fullgerð. Nú er aðeins þriðjungur
skólahússins fullgerður, en það er
von Sunnlendinga, og skólabygg-
ingunni verði lokið á næstu tveim-
ur árum. Er við höfðum litast um
utan og innan húss var sest á
skólabekkina og var þá sungið
kvæði, er Þorsteinn Gíslason hafði
ort í tilefni af vígsluhátíðinni, og
er þetta fyrsta erindið:
Hér skal boðað, æskan unga,
ættjöi’ð þinni frá:
Lögð er skyldan þarfa, þunga,
þínar herðar á:
Reisa býlin, rækta löndin,
ryðja ran urðir braut.
Sértu viljug, svo mun höndin
sigra hverja þraut.
Þá tók dómsmálaráðherra til
máls og mintist fyrst sögu Laug-
ardals í fáum dráttum. Síðan fór
hann nokkrum orðum um skóla-
mál Sunnlendinga og skólann á
Laugarvatni og beindi þakkar-
orðum til allra þeirra, ungra og
gamalla, sem lagt hefðu hönd að
verki og sýnt dug og fórnfýsi við
framkvæmd þessarar hugsjónar.
Sérstaklega mintist hann bónd-
ans á Laugarvatni, Böðvars
Magnússonar, og fjölskyldu hans,
og lét svo um mælt, að án aðstoð-
ar Böðvars mundi skólinn ekki
hafa komist á fót eins fljótlega
og raun er á orðin. Þá þakkaði
hann sunnlenzkum listamönnum
er hefðu gefið Laugarvatnsskól-
anum stórgjafir, eru það þeir Jó-
hannes Kjarval, Ásgrímur Jóns-
son og Guðmundur Einarsson frá
Miðdal, sem gefiðliafa ágæt verk
og stór. Er Laugarvatnsskólinn
nú, þótt hann sé yngstur ís-
lenzkra skóla, orðinn auðugast-
ur þeirra að listaverkum og er
það mikill fengur. En þessar gjaf-
ir hinna fátæku listamanna, bera
ef til vill ljósast vott um, hve
Sunnlendingum er hlýtt til hins
nýja skóla. Að síðustu talaði ráð-
herrann um framtíðarmöguleika
skólans og framtíðarvonir og ósk-
aði að hin unga skólastofnun
mætti verða landi og þjóð til
blessunar.
Næstur talaði Guðjón Samúels-
son húsameistari og útskýrði nán-
ara fyrir gestunum fyrirkomulag
skólans. Mintist hann síðan á
námsgrein nýja, sem taka ætti
upp við skólann, steinsteypu og
steinlímsiðju, sem hann kvaðst
hafa miklar vonir um að verða
mætti til mikils gagns. Er hér
sennilega um merka nýjung að
ræða.
Þá kvaddi landlæknir sér hljóðs
og flutti snjalla ræðu og þakkaði
dómsmálaráðherra fyrir hinar
einörðu framkvæmdir í skólamáli
Sunnlendinga og kvaðst hann
tengja bjartar vonir um framtíð
lands og framför þjóðar við Laug-
arvatnsskólann. Skólamál eru
heilbrigðismál og ræðumaður
kvaðst vænta þess, að líkamleg
mentun yrði ekki vanrækt síður
en hin bóklega, á þessum stað,
þar sem skilyrði væru óvenjugóð
fyrir allskonar íþróttir. Talaði
hann síðan um baðstofur og þjóð-
arþrifnað og sagði frá því, þegar
böðin lögðust niður og upp rann
öld óþrifnaðar og drepsótta.
Kvaðst landlæknir ekki geta hugs-
að sér indælla og hentugra skóla-
setur en þetta og vænti þess, að