Dagur - 29.11.1928, Blaðsíða 2

200
DAGUR
51. tbk
- • ♦ # # # • •
i Síldarmjöl I
g$# er nú komið og verður selt hér úr
|g|® húsi, fyrst um sinn á kr. 31.00 tunnan. «$|
g® Afgreitt í timburpakkhúsinu. $i|
gj Kaupfél. Eyfirðinga. ^
Myndastofan
Gránufélagsgötu 21 er opin alla daga
frá kl; 10-6.
Guðr. Funch-Rasmussen.
þeirra, sem birtast í bókinni, er
ekki annað hægt að segja, en að
það hafi tekist mæta vel, slíkt
vandaverk, sem hér þó er um að
ræða, þó hefði mér fundist, þegar
tillit er tekið til kenslu í bók-
mentasögu, að með hefði mátt
taka dálítið meira eftir suma höf-
unda og þá heldur minna eftir
aðra — það er t. d. aðeins eitt
kvæði eftir Pál ólafsson, og er
það of lítið.
Eiginlega getur það ekki talist
galli, að eigi er getið um nöfn
þeirra, er frumort hafa hin þýddu
kvæði, nema einstöku, slíkt hefir
ekki tíðkast hér í líkum bókum,
en óneitanlega hefði það verið
viðkunnanlegra, og fyrir bók-
mentaþekkinguna hefði það eng-
anveginn veríð þýðingai’laust, því
að bæði er hér oft um meirihátt-
ar skáld erlend — ei.nkum nor-
ræn — að ræða, og svo mundi það
bregða birtu yfir þekkingu og
smekkvísi íslenzku skáldanna, sem
hafa þýtt.
Vegna þess, að eg get ímyndað
mér, að almenningi geti þótt gam-
an að vita eftir hvern ýmsir sálm-
ar og söngvar eru, sem í bókinni
eru og ættu að verða þjóðareign,
ætla eg að geta um nokkra þeirra
í því, sem hér fer á eftir.
Sálmarnir nr. 5 »Fögur er fold-
in«, 11 »í austri rennur signuð
sól«, 12 »Sjáið engil ljóssins
lands« og 40, »Hve sæl, ó hve sæl«
e'ru eftir danska skáldið B. S.
Ingemann. Hann var »róman-
tískt« skáld frá fyrri hluta 19.
aldar, varð einkum frægur fyrir
hinar alþýðlegu og skemtilega
sögðu skáldsögur sínar frá mið-
öldum Danmerkur; en það, sem
r.ú einkum geymir nafn hans í
manna minnum, eru hinir hljóð-
látu, þýðu og innilegu sálmar
hans og kvæði andlegs efnis.
Morgun- og kvöldsálmar hans eru
mjög útbreiddir á Norðurlöndum,
og ennþá læra mörg börn í Dan-
mörku þá utanbókar.
Nr. 9 »Þann signaða dag«, er
einhver frægasti sálmur á Norð-
urlöndum. Það er upphaflega
sænskt alþýðukvæði frá miðöldun-
um — »Dagvísan« kallað. Var
það sungið fyrir dyrum jóladags-
morgun. Var tekið í sálmabæk-
urnar bæði í Svíþjóð og Dan-
mörku stuttu eftir siðabótina. Nú
er það sungið í Danmörku með
breytingum Grundtvigs, í Svíþjóð
með breytingum J. O. Wallins
biskups. Hér er kvæðið óþarflega
mikið stytt.
Nr. 13 »Sá Ijósi dagur liðinn
er«, er eftir danskt skáld frá fyrri
hluta 17. aldar, Hans Christensön
Sthen. Upphaflega er hér að ræða
um alþýðukvæði andlegs efnis, en
ekki sálm, Það hefir fyrst verið
prentað 1659. Hér er það mikið
stytt.
Nr. 14 »Nú fjöll og bygðir
blunda« og 15, »Nú legg ég aug-
u n aftur«, eru eftir hið fræga
þýzka sálmaskáld Paul Gerhard,
og munu vera bæði úr einum og
sama sálmi. — Nr. 16, »Nú geng-
ur sól til sængur« og 30, »Kenn
mér stilta stjarna«, eru eftir
danska skáldið Christian Richard.
— Nr. 21, »ó, þá náð að eiga
Jesúm«, mun vera eftir enskt trú-
arskáld, Sankey að nafni. — Nr.
22, »Á hendur fel þú honum«, er
eftir Jóhann Olof Wallin biskup,
eitt hið mesta sálmaskáld í Sví-
þjóð. — Sálmurinn er þó að lík-
indum ekki þýddur eftir frum-
textanum. — Nr. 23, »Eg heyrði
Jesú himneskt oVð«, er eftir ensk-
an höfund, H. Bonar. — Nr. 24,
»Hærra minn Guð til þín«, er líka
úr ensku og eftir skáldkonuna,
mrs. Adams. — Nr. 34, »Lýs
milda ljós«, er eftir J. H. New-
mann, enskan höfund. — Nr. 35,
Allra heilagramessu-sálmurinn,
»Sjá þann hinn mikla flokk«, er
eftir danska trúarskáldið Hans
• t»« • « « « » • • » • • ■
Adolf Brorson biskup. — Nr. 42,
»Æðstur drottinn hárra heima«,
er eftir C. V. A. Strandberg, og
er mikið sungið við ýms hátíðleg
tækifæri í Svíþjóð.
Þegar hina andlegu söngva líð-
ur, fer að fækka um þýðingar.
Skal hér aðeins getið nokkurra
þeirra helztu: Af tveim kvæðum
Gríms Thomsens, nr. 50, »Heyrið
vella á heiðum hveri« og nr. 151,
»Táp og fjör«, er hið fyrra stæl-
ing eftir finsku ættjarðarkvæði
(Suomis sáng) eftir E. v. Qvan-
ten, og hið síðara er þýtt úr
sænsku, hét höfundur þess R. Dy-
beck. — Nr. 118 er eitt vers úr
kvæði eftir sænskan höfund, C. F.
Dahlgren (ekki alþýðuskáldið,sem
gekk undir nafninu Fredrek á
Ransátt). Nr. 182, »Eg hauður
veit«, er sænski »Dalkarlasöngur-
inn« eftir Nyblæus. — Nr. 187,
»Þótt leið liggi um borgir«, er eft-
ir amerískan leikara og leikrita-
höfund, J. H. Payne að nafni. —
Nr. 188, »Til sólar eg lít«, er eft-
ir Norðmanninn Jörgen Moe. —
Nr. 189, »Nú svífur hinn ljúfasti
sumarblær«, er eftir norska skáld-
ið og fræðimanninn A. Munch —
og nr. 211, »Fjær er hann ennþá«,
er finskt þjoðkvæði. — Þá má
geta þess að nr. 59, »Eg vil elska
mitt land«, verður að teljast stæl-
ing (léleg) eftir Björnstjerne
Björnsons þekta, »Jeg vil værge
mit Land«.
Þetta, sem viðvíkur þýðingun-
um, verður auðvitað ekki rakið til
hlýtar í stuttu máli, en ofanritað
getur ef til vill orðið til skemtun-
ar og fróðleiks einhverjum, sem
eignast bókina.
Eiginlega galla verður naum-
ast bent á aðra en þá, sem þegar
hafa verið nefndir viðvíkjandi úr-
valinu — en það er þó fremur
smekksatriði. — Þó er sá einn
ljóður á bókinni, sem varla verð-
Ferðapistlar.
Upp úr hádeginu lagði eg af
stað á sýninguna. Köln liggur á
vesturbakka hins söguríka Rínar-
fljóts, en í seinni tíð hefir risið upp
nýbygð austan megin, óg þar voru
sýningarhallirnar. Prjár brýr eru á
Rín þarna, og heita þaer suðurbrú,
dómkirkju — eða Hohenzollernbrú
(eftir prússnesku konungsættinni) og
hlekkjabrú. Áin er 394 metrar á
breidd við Köln og rúmir 4 metrar
á dýpt. Eg labbaði yfír Hohenzollern-
brúna, keypti mér aðgöngumiða að
sýningunni, og kostaði hann hálft
annað mark (ca. 1 kr. 63 a. ísl.).
Var eg svo að skoða sýninguna,
þangað til lokað var um kveldið,
um miðaftan. Aðgöngumiðinn gilti
aðeins fyrir einn dag. — Lang fjöl-
breyttust og stórfenglegust var
þýzka sýningin. Þarna gat að líta
prentsmiðju Gutenbergs, sem fann
upp prentlistina, nákvæma eftirstæl-
ingu. Prentararnir í samskonar bún-
ingum og tíðkaðist um miðja 15.
öld. Peir prentuðu, og keypti eg
nokkur blöð að gamni mínu. Parna
sá maður þróunarsögu prentlistar-
innar og blaðanna. Sérstök stórblöð
höfðu sýningu útaf fyrir sig í
þýzku deildinni, t. d. Kölnische
Zeitung. Ameríska stórblaðið, The
Christian Science Monitor, var sýnt
í sérstöku húsi, enda er það eitt
af voldugustu blöðum veraldar og
útbreitt um allan heim.
Sýningarhús flestra ríkjanna, sem
tóku þátt í sýningunni, lágu í boga,
hvert við annars hlið. Yzt í öðrum
arminum var sýning rússnesku ráð-
stjórnarríkjanna og yzt hinum megin
voru Bandaríki Norður-Ameríku
(pólarnir!). Fyrir framan húsin var
fánaröð. Sá eg fljótt íslenzka fán-
ann, og skundaði eg þangað þegar í
stað, en hvaða deild var þarna
bak við? Eg leit á hurðina á deild-
inni, og þar stóð letrað: Danmark!
Mér þótti þetta skrítið, og fór að
gæta að, hvernig þetta væri annar-
staðar. Sá eg þá, að fánarnir voru
ekki að jafnaði framan við hús
þeirra ríkja, sem þeir áttu við, held-
ur á ruglingi, en það hafði hitst
svona einkennilega á, að íslenzki
fáninn lenti framan við dönsku
sýninguna, alveg eins og Danmörk
væri íslenzk nýlenda! Sýning Dana
var myndarleg. Eg leitaði íslands
og fann það loks. Var okkar deild
í húsi með Grikklandi, Rúméníu
og Tjekkoslovakíu, fremst til hægri,
þegar inn var gengið. Eg varð frá
mér numinn af fögnuði. Yfir inn-
ganginum í deildina héngu tveir
stórir, íslenzkir fánar. Á veggjun-
um voru 2 kort af landinu, annað
jarðfræðikort og hitt með héraða-
afmörkun og bæja. Andspænis inn-
ganginum blasti við á veggnum
áletrun um stærð landsins, íbúa-
fjölda, legu, stjórnarskipun, fjölda
blaða og tímarita, útgefinna á ís>-
lenzku (60). Ennfremur^ var gerð
grein fyrir, hve mikill hluti lands-
ins væri byggilegur, hulinn jökli,
hraun o. s. frv. — Mynd var þar af
Öskju og frásögn um Pjóðverjana,
sem fórust þar um árið. Enn voru
myndir Frakkans Poul Gaimard,
allar í römmum, en hann ferðaðist
um ísland á fyrrahluta 19. aldar.
Loks voru allmargar myndir aðrar
af fossum (t. d. Dettifoss og Gull-
foss) og íslenzkum konum í þjóð-
búningum, safnhúsinu í Reykjavík,
safni Einars Jóssonar listamanns og
kirkjunni í Saurbæ í Eyjafirði.
Handrit, blöð, tímarit og bækur
voru í átta skápum, með gleri yfir.
Af handritum var þar blað úr
Codex Regius (Konungsbók), ann-
að úr handritinu 748 í safni Árna
Magnússonar (Edduhandrit einnig),
Flateyjarbók (opin, þar sem segir
frá för íslendingsins Leifs hepna
til Vínlands), Codex Runicus (rúna-
skrá) og Stjórn.
Vík eg nú að prentuðum bók-
um og blöðum. Ritstunga (Faksi-
mile) var þar af þeim tveimur blöð-
um, sem til eru af Breviarium
Holense, er prentað var á Hólum
árið 1534. Pað er elzta rit, sem
til er prentað á íslenzku. Ennfrem-
ur gat þar að líta sálmabók, prent-
aða á Hólum 1589 og útgáfuna frá
1619, Faðir vor, útg. 1606, Guð-
brandsbiblía, prentuð á Hólum 15-
84, Grallari 1594, Hugarins rósémi,
prentuð í Skálholti 1694, Vísnabók
Guðbrands biskups, 2. útg. 1748,
Passíusálmarnir, 1. útg., 1666, Jóns
lagabók, elzta lögbók prentuð á
ísl., á árunum 1578 —’80. — Land-
náma, Kristnisaga, fslendingabók,
Grænlandssaga 1688, Ólafssaga 16-
89, Lögþingisbækur, prentaðar á
Hólum o. fl., voru einnig sýndar.
Pá koma blöð og tímarit. Elzt
þeirra er Islands Maaneds Tidender
(1773-1776), á dönsku! Pví næst
kemur elzta blað á íslenzku, Minn-
isverð tíðindi, sem Magnús Stephen-
sen gaf út, og Klausturpósturinn,
Ármann á Alþingi, Skírnir (og Vina-