Dagur - 21.02.1929, Blaðsíða 1

DAOUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfélagi Eyfirð-
inga.
Afgreiðslan
er hjá J6ni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
••••••• »»««»»• • • •••••••••••••
Akureyri, 21. Febrúar 1929.
• ••••••
,Fátækrastyrkurini),‘
Eimskipafélag íslands hefir tvenns-
konar styrk úr ríkissjóði: Strand-
ferðastyrk og aukastyrk. Hinn fyr-
nefndi styrkur er að upphæð 60
þúsund kr. og er veittur með það
fyrir augum, að skip félagsins haldi
að nokkru leyti uppi strandferðum,
eða hafi viðkomustaði á ýmsum
höfnum úti um land, þar sem svo
hagar til, að ekki er arðvænlegt að
halda uppi samgöngum. Er þetta
nauðsynlegt, meðan ríkið sjálft hefir
ekki á að skipa nægilega mörgum
strandferðabátum, til þess að halda
uppi þeirri grein samgangnanna,
svo að í lagi sé. Er þetta að vísu
óheppilegt fyrirkomulag, þar sem
skip Eimskipafélagsins eru of stór
og dýr, til þess að annast sam-
göngur við hinar minni og óhag-
stæðari hafnir víðsvegai um landið.
Um leið og þessari kvöð væri létt
af skipunum, mætti strandferða-
styrkurinn að sjálfsögðu falia niður
og ber vitanlega að stefna að því
marki.
Hinn síðarnefndi styrkur, auka-
styrkurinn, er þannig, að ríkisstjórn-
inni er heimilað á fjárlögunum, að
greiða félaginu 85 þúsund kr. styrk,
»ef nauðsyn krefurt. Reynslan er
nú sú, að þessi nauðsyn hefir löng-
um verið fyrir hendi, hvað sem
verður í framtfðinni.
í skýrslu þeirri frá Eimskipafé-
lagsstjórninni, sem um var rætt í
síðasta blaði, gerir hún þenna
tvennskonar styrk til félagsins að
umræðuefni og telur, sem rétt er,
félagið vinna fyrir strandferðastyrk-
num með auknum viðkomum skip-
anna á ýmsum höfnum úti um
land; en öðru máli sé að gegna
með aukastyrkinn, hann sé beinlín-
is »f á t æ k r a s ty r k u r« til fé-
lagsins, þar sem það »1 á t i e k k-
e r t á m ó t i« og á honum sé því
ekkert að byggja í rekstri félagsins,
og meðan hann haldist, sé félagið
»þ u r f a I i n g u r«, sem Iifi á náð
Alþingis og sé það alt annað en
heilbrigður grundvöllur; enda gerir
stjórnin ráð fyrir, að þessi styrkur
geti orðið tekinn af félaginu þegar
minst varir. /
Nú eru blöð fhaldsins farin að
hampa þessum rökum Eimskipa-
félagsstjórnarinnar og flagga með
rikisstyrknum sem fátækrastyrk og
nefna félagið þurfaling hans vegna.
Orðin »fátækrastyrkur< og »þurfa-
lingur< láta aldrei vel I eyrum
manna. Hugsunin, sem i þeim felst,
er vel til þess fallin að vekja ó-
hug tii þess, sem þau eru höfð
um. Er því rétt að athuga, hvort
þau eru heppileg eða viðeigandi I
því sambandi, sem þau eru höfð I
skýrslu Eimskipafélagsstjórnarinnar
og blöðum íhaldsins.
iSjaldan eða aldrei hafa íslend-
ingar bundist fastari samtökum,
en þegar Eimskipafélag fslands
var stofnað fyrir 15 árum. Áhugi
landsmanna var eindreginn og ó-
skiítur. Mönnum var það einkar
ljóst, að þar var um svo stórfeit
menningarmál að ræða, að aliir
yrðu að fylgja því fast eftir. Lífs-
nauðsyn og sómi þjóðarinnar
heimtaði, að íslendingar tækju
eigin samgöngur í eigin hendur,
réðu yfir þeim og stjórnuðu þeim
að eigin vild og eftir því, sem þeim
væri hentast og hagkvæmast. Mál-
ið var í senn bæði menningarlegs
og fjárhagslegs eðlis. Síðan hefir
aldrei verið neinn ágreiningur um
það, að starfsemi félagsins væri
ein helsta líftaugin í sjálfstæði
þjóðarinnar. Eins og kunnugt er,
hefir félagið verið að smáfærast í
aukana með starfsemi sína eftir
eðlilegum þróunarleiðum, t. d. hef-
ir það á síðari árum verið að
vinna undirsignýsiglingasambönd.
En félagið hefir lentímjög harðri
samkepni við útlendu keppinaut-
ana, útlendu gufuskipafélögin,
sem láta einskis ófreistað að koma
íslenzka félaginu á kné, svo að þau
geti ein og óhindrað sest í mak-
indum að kjötkötlunum í íslenzk-
um siglingaviðskiftum.
Þessi harða samkepni frá hendi
útlendu félaganna er að sjálfsögðu
meginorsök þess, að Eimskipafé-
lag fslands hefir átt og á örðugt
uppdráttar fjárhagslega. útlendu
félögin standa að ýmsu leyti betur
að vígi í samkepninni. Þau hafa
meira auðmagn að baki og standa
á gömlum merg og þau reka við-
skifti sín við íslendinga eingöngu
sem gróðafélög í gróðaskyni, án
þess að finna sig bundin af nokkr-
um þjóðernis- eða siðferðilegum
skyldum gagnvart landi og þjóð.
Þessvegna leggja þau alt kapp á
að fleyta rjómann ofan af við-
skiftunum og haga ferðum sínum
eftir því.
Aftur á móti hefir Eimskipafé- .
lagið í einu mikilsverðu atriði svo
stórum betri aðstöðu en keppi-
nautar þess, að algerlega ætti úr
að skera í samkepninni. Sú að-
staða felst í ræktarsemi íslendinga
sjálfra til síns eigin félags. Það er
með öðrum orðum fullkomlega á
valdi íslendinga sjálfra að ráða
því, hver ofan á verður í sam-
kepninni. Sú eina hætta, sem get-
ur orðið þess valdandi, að Eim-
skipafélagið lúti í lægra haldi,
veslist upp og deyi, er fólgin í
voru eigin i’æktarleysi gagnvart
félaginu.
Sumir menn munu líta á þessa
hörðu samkepni eins og þungt böl.
Vafasamt er hvort þetta er rétt
skoðun. Samkepnin leiðir meðal
annars til lækkandi far- og farm-
gjalda. Lágu gjöldin eru til hags
fyrir almenning, en vitanlega
baka þau ein út af fyrir sig Eim-
skipafélaginu fjárhagslega örðug-
leika. En þá ber þess að gæta að
Eimskipafélagið er ekki stofnað
sjálfs sín vegna, heldur til hags-
bóta fyrir alla þjóðina. Þessvegna
hefir ríkið skyldum að gegna við
félagið. Það er brýn nauðsyn og
siðferðileg skylda ríkisins að
styðja félagið eftir þörfum og sjá
um að það standist í samkepninni.
Það væri blátt áfram fjárhagslegt
þjóðartjón að leyfa útlendu keppi-
nautunum að lama það eða ganga
af því dauðu. Þetta hefir líka þing
og landstjórn skilið og því hefir
sá háttur verið upp tekinn að láta
félagið njóta ríkisstyrks. Sá styrk-
ur er því ekki veittur sem ölmusa
eða fátækrastyrkur, heldur sem
borgun fyrir það þjóðnytjastarf,
er það innir af höndum. Það er
því rangmæli og með öllu óviðeig-
andi að nefna aukastyrkinn til fé-
lagsins fátækrastyrk og vera að
smeygja þeirri hugsun að mönn-
um, að félagið láti ekkert koma á
móti þeim styrk; í því felast eftir-
tölur, sem stjórn Eimskipafélags-
ins ætti síst af öllunj að vera að
halda á lofti. Eimskipafélag fs-
lands er oft nefnt óskabarn þjóð-
arinnar . Hver mundi hafa skap
til þess að kalla óskabam sitt
þurfaling, vegna þess sem látið er
af hendi rakna því til eflingar og
þroska?
Stjórn Eimskipafélagsins segir,
að ríkisstyrkurinn geti ekki talist
ábyggilegur tekjustofn og gefur
þar með í skyn, að félagið muni
verða svift honum, þó að nauðsyn
krefji að hann sé veittur. Ekki
bendir nýskeð framkoma núver-
andi valdhafa á, að hætta sé á
ferðum í þessu efni. Eigi þessi
ummæli félagsstjórnarinnar aftur
á móti að skoðast sem vantraust
til íhaldsflokksins, ef hann kæm-
ist til valda aftur, þá verður að ó-
reyndu að telja það vantraust á
engum rökum bygt. Hvaða flokk-
ur, sem að völdum situr, mun
telja það skyldu sína að sjá Eira-
skipafélaginu borgið, »ef nauðsyn
krefur«. Að sjálfsögðu óska allir,
að sú nauðsyn mætti hverfa, og til
þess er aðeins einn vegur. Hann
er sá, að landsmenn láti félagið
njóta sívaxandi viðskifta í fram-
tíðinni.
...» ' ■
Nautgriparœkt.
Eftir
Pál Zójjhóniasson.
Eyfirðingar urðu fyrstir til
þess, að stofna samlagsmjólkurbú,
með nýtísku tækjum. Á þessu
sviði hafa þeir riðið á vaðið og
brotið ísinn fyrir aðra.
Um leið og bændur þannig vinna
fyrsta flokks vörur úr mjólkinni,
verður þeim Ijóst, hvers virði hún
er og hvers virði það er bóndan-
um, að eiga góðar kýr.
Að kýrnar okkar eru misjafnar,
vita allir. Hitt er mörgum ekki
eins ljóst, hve munurinn er geypi-
mikill. Til eru kýr, sem aldrei á
æfi sinni ná því, að mjólka 1000
kg. ársnyt. Aðrar mjólka aftur
yfir 4000 kg. og einstaka yfir
5000. Lægsta kýrnyt er 560, en sú
hæsta 5400, hvoru tveggja úr
heilbrigðum, fullorðnum kúm.
Á bæi, sem á eru nokkrar kýr,
veljast sjaldan tómar slæmar né
tómar góðar. Þó eru bæir, þar sem
meðalnytin er ekki nema 1700 kg.
og þó 5 kýr á bæ, og bæir, sem
meðalnytin er 3500 kg. á, og þó 5
—8 kýr.
Mismunur á fitumagni mjólk-
urinnar er líka mikill. Sumar kýr
hafa ekki 3% fitu í mjólkinni, en
aðrar yfir 6%.
Margir halda, að það geti ekki
farið saman, að kýrin mjólki
mikið og háfi þó feita mjólk. En
þetta er misskilningur, það er
ekkert í veginum fyrir því, að
nythæstu kýrnar hafi feitasta
mjólk, og.mýmörg dæmi sanna, að
þetta getur vel farið saman. En
vitanlega þarf sú kýrin, sem
mjólkar feitari mjólkina meira
fóður en hin, sem mjólkar jafn
mikið, en hefir magrari mjólk. Þó
vex verðmæii mjólvurinnar mikið
meira en sem munar fóðuraukan••
um, svo þær kýrriar eru altaf arð-
mestar, sem feitasta hafa mjólk-
ina, að minsta kosti þegar mjólk-
in er feit, af því það er eðli kýr-
innar að gefa feita mjólk, en ekki
feit af því að hún er gerð það með
sérstöku fóðri.
Tvent er það einkura, sem fiefir