Dagur - 27.03.1929, Blaðsíða 1

DAGUR
kamur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfélagi Eyfirð-
inga.
Akureyri, 27. Marz 1929.
Afgreiðslan
er hjá J&ni Þ. Þ&r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
► ••»•••••••
Þeim svíður.
Á meðan á togaraverkfallinu stóð,
þreyttust blöð íhaldsflokksins ekki
á því að útmála sem átakanlegast
þann ofboðslega skaða, sem verk-
fall þetta hefði í för með sér. í
umræðum um málið gerðust blöð
þessi jafnvel svo óskammfeilin að
halda þeirri kenningu að lesendum
sínum, að ríkisstjórnin stæði að
baki verkfallirtu og kynti undir það.
Var þetta einhver sú fólskulegasta
lygi, sem enn hefir sést í málgögn-
um þessum og hefir þar þó verið
um talsvert auðugan garð að gresja
f þeim efnum. Nú fór það svo,
eins og kunnugt er, að sömu
stjórninni, sem fyrir þessum brigzl-
yrðum varð, tókst að lokum með
miklum erfiðismunum að koma
sættum á milli kaupdeiluaðila og
létta verkfallinu af, og datt þá um
leið botninn úr álygum blaðanna í
þá átt, sem hér hefir verið getið.
En nú eru bæði jafnaðarmenn
og íhaldsblöðin byrjuð að vega að
stjórninni, út af þessu máli, á nýj-
um grundvelli. Pví er haldið fram,
að hún hafi unnið það til samkomu-
lags »að kasta úr ríkissjóðic, eins og
það er orðað, stórfé, og er þá átt við
þá tilkynningu stjórnarinnar að
heimildarlögin um 25% skattvið-
aukann skuli ekki koma til fram-
kvæmda. Út af þessu er nú nöldrað
f báðum andstöðuflokkum Fram-
sóknarflokksins, en það nöldur
byggist þó á ólíkum ástæðum í
hvorum flokknum fyrir sig. Jafnað-
armönnum er sárt um heimildarlög
þessi, vegna þess að þau miði að
því að ná hærri sköttum frá tog-
araeigendum og öðrum peninga-
mönnum. Peim svíður það, að
togaraeigendur muni f raun og
veru engu tapa við hið hækkaða
kaup hásetanna, því þeir muni
vinna það upp í minni skattgreiðslu
en ella. Peir eru með öðrum orðum
hræddir um, að útgerðarmenn fari
ekki eins illa út úr verkfallsmálinu
eins og þeim finst þeir eiga skilið.
Pess ber nú að gæta, að eins
og heimildarlög þessi voru úr garði
gerð, ná þau mjög til fleiri en
hátekjumanna einna, þar sem þau
eru miðuð við kostnaðartekjur en
ekki hreinar tekjur. í reyndinni
hefði það því orðið svo, að margir
efnalitlir menn hefðu orðið fyrir
barðinu á lögum þessum og má
að því leyti hrósa happi yfir því,
að þau þurftu ekki að koma til
framkvæmda. Hafði einmitt á þessu
þingi komið til tals að breyta lög-
unurn vegna þessa ágaila og gera
þau nokkuð mannúðlegri og rétt-
látari með þvi að miða skattviðauk-
ann við 4000 kr. hreinar tekjur.
Hagur ríkissjóðs mun heldur ekki
vera svo, að nokkur nauður hafi
rekið eftir með að beita heimildar-
lögum þessum, þar sem tekjur
ríkissjóðs fóru á siðasta ári 1%
milj. kr. fram úr gjöldunum.
Umrót Ihaldsblaðanna í þessu
sambandi er af alt öðrum toga
spunnið. Pað er á allra vitorði, sem
til þekkja, að íhaldsmönnum er
sfður en svo ant um að halda í
heimildarlögin eða láta þau k«ma
Xi\ framkvæmda og forkólfum þeirra
er heldur ekki sérstaklega ant um
hag ríkissjóðsins, á meðan and-
stæðingar þeirra eru við völdin.
Meira að segja gættu blöð íhaldsins
sína ekki betur en það, að þau
töluðu í fyrstu hlýlega um þá ráð-
stöfun stjórnarinnar, að láta lög-
in ekki koma til framkvæmda. En
brátt áttuðu þau sig þó á því, að
þarna hefðu þau gert pólitískt
glappaskot. Þau hafa því snúið
við blaðinu og tala nú um »fórn«
ríkissjóðs til handa jafnaðar-
mönnum. Og til þess að gera
þessa fórn ennþá átakanlegri, eru
þau að smábæta við upphæðina,
sem ríkissjóður tapi við þessa
ráðstöfun, og er hún nú komin úr
200 þúsundum upp í y2 miljón!
Hvernig stendur nú á þessum
sinnaskiftum íhaldsblaðanna? Þau
eru ofurauðskilin. íhaldsmönnum
svíður það, að Framsóknarstjórn-
inni skyldi takast að leiða verk-
fallið til lykta. Þeir eru hræddir
um, að við það styrkist hún í
sessi, og til þess hafá þeir líka
gilda ástæðu. Þess vegna láta þeir
blöð sín leika pólitískan loddara-
leik í þessúm málum. Þess vegna
láta þau svo, að sér hafi verið
einkar ant um skattviðaukann
vegna ríkissjóðsins, þó þau í
hjarta sínu fagni yfir því að hans
er ekki krafist. Það, sem rekur
þau til þess að leika þetta lodd-
arabragð frammi fyrir allri þjóð-
inni, er ekkert anna'ð en margul
öfundin og gremjan yfir því, að
andstæðingar þeirra hafa völdin
og að þeim tókst að koma sættum
á í kaupdeilumálinu. Þess vegna
reyna þau að telja almenningi
trú um, að ríkissjóður beri mikið
fjárhagslegt tap, þar sem skatt-
viðaukans sé ekki krafist.En hver
hefði útkoma ríkissjóðsins orðið,
ef alger stöðvun hefði orðið á
sjávarframleiðslunni og togararn-
ir alls ekki gerðir út alt árið? Og
hvernig hefði hagur einstakling-
anna orðið? Því eiga þessi illa
lyntu málgögn etftir að svara.
í stað þess að yfirvega deiluat-
riðin með rólegri skapfestu, hafa
blöð Jafnaðannanna annarsvegar
og íhaldsmanna hinsvegar staðið
með steytta hnefana hvert gegn
öðru í umræðum sínum um kaup-
deilumálið, og þegar friður loks
er fenginn fyrir atbeina lands-
stjórnarinnar, halda þau deilun-
um áfram um það, hver hafi bor-
ið sigur úr býtum! Er það háttur
lítt siðaðra unglinga að fara
svona að, en er ekki við hæfi gæt-
inna manna með ríka ábyrgðartil-
finning. Hefir jafnframt við úr-
slit deilumálsins sannast hin
brýna nauðsyn óhlutdrægs mið-
flokks, sem ekki er háður öfga-
stefnum til beggja handa.
-----o----
Umsögn
próf. G. Cassels
um gengismál íslands.
Frekari dráttur á því, að verðfesta
gjaldeyti íslands, virðist ekki eiga
að koma til mála, þvi nú er svo
komið að svo að segja öll meiri
háttar ríki hafa komið gjaldeyri
sínum, sem vegna ófriðarins komst
á ringulreið, á fastan gullfót. Papp-
írsgjaldeyrir, sem ekki hefir fast
verð, getur ekki með neinu móti
til 'lengdar verið grundvöllur at-
vinnu- og viðskiftalífsins. Festing
á kaupmætti papptrsgjaldeyrisins
gagnvart vörum, væri að vísu frá
vísindalegu sjónarmiðt ágæt úrlausn.
En það kemur vart tii álita, að fs-
land geti eitt útaf fyrir sig farið þá
leiðina. Pað verður að álítast mjög
þýðingarmikið, að gjaldeyri landsins
sé haldið þann veg í horfinu, að
hægt sé að halda föstu gengi hans
gagnvart gjaldaurum anqara landa,
sem það helzt hefir viðskifti við,
— að ógleymdum þeim smábreyt-
ingum, sem aldrei er unt að kom-
ast alveg hjá. Og þar sem nú allir
þessir gjaldaurar eru miðaðir við
gull, þá er fyrir ísland ekki um
annað að ræða, en að gjöra slíkt
hið sama.
Sú staðreynd, að ísland hefir nú
í nærfelt þrjú ár haldið gjaldeyri
sínum í föstu gengi gagnvart gull-
gjaldaurum, er jafnframt öflug á-
stæða fyrir því, að halda beri föstu
þessu gengi og festa það með lög-
um og hinu, að þessi ráðstöfun er
gerð nú þegar. Frá sjónarmiði þess,
• •••••••
t 13. tbl.
hvaða hlutverk peningarnir hafa, er
festing gjaldeyrisins höfuðatriði.
Sjálft það gildi, sem peningaein-
ingu landsins er gefið, er algert
aukaatriði. Sé þessi meginregla
heimfærð til ástandsins á íslandi,
þá kemur vart til mála, að þar
verði í framtíðinni kept eftir að ná
annari mynteiningu en þeirri, sem
nú raunverulega gildir.
Sá áhugi, sem í ýmsum löndum
hefir komið í ljós, á því að ná aftur
áður gildandi hærra verðgildi á
gjaldeyrinum, styðst við önnur
rök en hin hreint »peningalegu«
(monetera). Menn hafa látið tillitið
til kröfuhafa og skuldunauta og af-
stöðu þeirra hvers til annars ráða
og krafist hækkunar á vérðgildi
mynteiningarinnar — ekki vegna
þess að það væri nytsamlegt með
tilliti til gjaldeyrisins sjálfs — held-
ur eingöngu f þeim tilgangi, að
gæta með því hagsmuna eldri kröfu-
hafa. Pessir hagsmunir hafa samt
oft verið mjög einhliða. Pegar bet-
ur er að gáð, kemur í Ijós, að þær
skuldbindingar, sem menn hafa
tekist á herðar meðan gengið var
lágt, verðskulda og að tillit sé tek-
ið til þeirra. Öll hækkun á verð-
gildi mynteiningarinnar, hlýtur að
auka skuldabyrðina og íþyngja
þessum skludunautum að ástæðu-
lausu. Ástæðurnar á móti slíku
framferði fara bersýnilega vaxandi
þegar tímar líða og hinar nýju
skuldbindingar verða yfirgnæfandi.
Hafi gjaldeyririnn hækkað og mynt-
einingin þannig skrúfast nokkuð
upp fyrir lágmarkið, þá hefir að
vísu nokkuð réttlæti fallið í skaut
kröfuhafa, sem eiga enn hærri kröf-
ur frá því fyrir ófriðinn, en jafn-
framt hefir nýtt ranglæti verið bak-
að skuldunautum seinni tíma. Pað
er bersýnilegt, að méð þessu móti
verða engin reikninsskil gerð þegn-
um þjóðarinnar. Par sem nú engu
»réttlæti« er hægt að ná á þennan
hátt, þá verða hinir yfirgnæfandi
hagsmunir þjóðfélagsins af því að
leysa gengismálið á þann hátt, sem
hagfeldastur er fyrir viðreisn at-
vinnu- og viðskiftalífsins, að ráða
úrslitum. Um atvinnu- og viðskifta-
líf verður stjórnmálastefnan jafnan
að vita mót framtíðinni í þeim til-
gangi að skapa framleiðslunni svo
góð skilyrði sem unt er, og auka
þannig velmegun þjóðarinnar. Og
þegar um er að ræða skipun gjald-
eyris-málanna, er í þessu sambandi
ekkert betra hægt að gera en að
festa gjaldeyririnm Áframhald á verð-
gildi gjaldeyrisins og hækkun á
vöruverði, sem þar með fylgir, hlýÞ