Dagur - 27.03.1929, Blaðsíða 2

52
DAGUR
13. tbl.
8P®
Vafnsleiðslurör
og
fengisfykki
allar venjulegar tegundir.
Verðið lægra en áður.
Kaupfélag Eyfirðinga
mmmmmm&mmm
Gráskinna II.
komin út.
Bókav. Porsí. M. Jónssonar.
ur að lama framtakssemi, þrýsta
framleiðslunni niður fyrir það, sem
gæti verið, og gera þjóðinni í heild
sinni þar með fátækari en hún
þyrfti að vera. Þetta er sú ástæða,
sem úrslitum á að ráða um að festa
nú þegar gjaldeyririnn í því verði,
sem hann hefir.
Þessi röksemdaleiðsla á sérstak-
lega vel við um núverandi ástand
á íslandi. Oengið hefir raunverulega
staðið óbreytt svo lengi, að þjóð-
arbúskapurinn hlýtur að miklu leyti
að hafa lagað sig eftir núgildandi
mynteiningu. Hækkun á þessari
mynteiningu myndi því augljóslega
valda miklu tjóni. Réttlát jöfnun
milli kröfuhafa og skuldunauta
mundi vissulega ekki nást með
slíkri hækkun, því skuldbindingar,
sem myndast hafa hvað af öðru
við lægra gengi, hljóta að vera
orðnar yfirgnæfandi. Sú gengis-
hækkun, sem átt hefir sér stað frá
því gengið stóð lægst, hefir þegar
íþyngt skuldunautum síðari ára svo,
að það virðist alveg óverjandi að
halda áfram á þessari braut, ein-
göngu til hasgmuna fyrir vissa eldri
kröfuhafa.
Svo er fyrir að þakka að fara
má með þetta skuldamál sem algert
innanríkismál íslands. Erlendar
skuldir landsins eru svo gott sem
allar miðaðar við erlenda gjaldaura,
og kemur verðfesting íslenzks gjald-
eyris þeim því ekki við. Þessar á-
stæður gera vitanlega léttara fyrir
um festinguna, því erlendis geta
menn ekki sagt, að ísland hafi þar
með fært niður skuldbindingar sín-
ar út á við á svo einræðislegan
hátt. Auk þess hefir gjaldeyrir ver-
ið verðfestur í svo mörgum mikils-
háttar löndum, að óhugsandi er að
álit íslands meðal annara þjóða
bíði hnekki við, að fylgt sé því
eftirdæmi.
Ef ráðist væri í að hækka gildi
hinnar íslenzku krónu, þá mundi
það vitanlega vera gert til að end-
urreisa krónuna til jafngildis -við
krónur Norðurlanda. Svo mikil
hækkun á peningagildinu mundi
óefað valda þungbærum fjárhags-
legum truflunum, svo maður ekki
segi alvarlegri kreppu. Því hefir oft
verið haldið fram, að komast megi
hjá slíkum erfiðleikum, ef hækkun-
in er _ framkvæmd á löngum tíma
og gjaldeyririnn fengi þannig sitt
gamla gildi án þess að verulega
yrði vart við. En þetta er rangt.
Reynslan hefir sýnt, að það er ekki
mögulegt að framkvæma hækkun
á þennan hátt. Ef ríki hefir á ann-
að borð afráðið að hækka peninga-
gildið, og njóti stjórn ríkisins yfir
leitt nokkurs trausts, þá lendir gjald-
eyrir þess þegar í klóm alþjóðlegs
gengisbrasks, sem fljótlega setur
gjaldeyririnn í hið fyrirhugaða gildi
og tekur til sín allan ágóðann af
hækkuninní á kostnað þess ríkis,
sem þannig hefir mist tökin á sín-
um eigin gjaldeyri. Það er þvi viss-
ara að þessi yrði niðurstaðan, þeg-
ar um er að ræða lítið ríki, því
gjaldeyrir þess mundi verða leik-
soppur í hendi spákaupmanna. Ef
því verður að falla frá umhugsun-
inni um langvarandi hækkun og
veija verður á milli skjótrar hækk-
unar á gjaldeyrinum til þess gildis,
sem var fyrir ófrið, og festingar á
núverandi verðgildi gjaldeyrisins,
sem fast hefir staðið um nokkur
ár, þá virðist síðari möguiegleikinn
vera hið eina, sem í alvöru getur
komið til mála.
(Prh.).
-----o------
Danska •stjörnin farin
frá völdum.
Fréttir hafa borist hingað um að
ráðuneyti Madsen-Mygdals hafi sagt
af sér. — Var orsökin sú, að fjár-
lög stjórnarinnar voru feld. Stuðn-
ingsflokkur stjórnarinnar, hægri-
menn, og róttæki vinstriflokkurinn
(Radikale) greiddu fjárlögunum ekki
atkvæði, og var jafnaðarmönnum
þá í iófa lagið að fella þau með
atkvæðamagni sínu, er þeir eru 52
móti 45 vínstrimönnum í þinginu.
Hægrimenn hafa stutt vinstri-
flokkinn til valda þessi síðustu ár,
en löngum hefir þó verið grunt á
því góða milli flokkanna, hafa töll-
málin og að nokkru leyti hermálin
einkum borið á milli, Vinstri er
bændaflokkur og því andstæður öll-
um tollum, sem mundu verða út-
flutningi landbúnaðarafurðanna til
einbers tjóns. Hægri þar á móti
styðst við stóriðnaðarrekendur
borganna, en þeir heimta ýmsa
vemdartolla. — Eftir fregnunum að
dæma hafa það þó verið hermálin,
sem í þetta sinn aðallega bar á
milli um.
Frumvarp hægrim. um aukningu
á útgjöldum til hersins var felt,
sökum þess að stjórnarflokkurinn
var því andvígur, og nú hafa
hægrim. hefnt sín með því að fella
stjórnina. Eins og ástæðurnar eru
í danska þinginu, þar sem flokk-
arnir vega salt og enginn skipar
hreinan meirihluta, er lang líklegast
að þingrof verði og nýjar kosningar.
En tæplega er hægt að spá um
úrslitin ennþá; þó er ekki sennilegt
að nein veruleg röskun verði á
núverandi flokkaskipun. Virðist því
ekki ósennilegt að geta þess til að
jafnaðarmenn myndi hina nýju
stjórn, óg að róttæki vinstrifiokkur-
inn veiti þeim stuðning. — Það er
nefnilega liklegast, eins og flokka-
skipunin er í Danmörku, að þar
skiftist á vinstrimannastjórnir og
jafnaðarmanna enn um hríð.
------0----
Á víðavangi.
Slysvamarfélag Iskmds.
Félag þetta var stofnað 29. jan.
1928 að undangengnum allmiklum
undirbúningi. Stofnendur voru
128, þar af 25 æfifélagar. Stjórn
félagsins skipa 5 menn, og er
Guðm. Björnsson landlæknir for-
seti hennar. Erindreki félagsins
er Jón E. Bergsveinsson fyrv. yf-
irsíldarmatsmaður. — Nýlega er
út komin Árbók félagsins 1928.
Flytur hún meðal annars skýrslu
yfir störf félagsins á liðna árinu
og auk þess margskonar annan
fróðleik. Eins og nafn félagsins
ber með sér, er tilgangur þess að
varna sjóslysum hér við land, eða
fækka þeim, útvega' björgunar-
tæki og yfirleitt koma björgunar-
málinu í betra horf en nú er. Er
hér um mikilvægt menningar- og
mannúðarmál að ræða, sem allir
landsmenn ættu að telja sér skylt
að styðja á einhvern hátt. Er
raunalegt til þess að vita, að é
sama tímabili og dánartala íslend-
inga hefir lækkað stórkostlega al-
ment, hefir dánartala druknaðra
lítið oða ekkert lækkað. Um þetta
segir svo í fyrnefndu riti:
»Frá því árið 1880 til ársins
1920 hafa druknað um 70 manns
að ineðaltali á hverju ári af ís-
lendingum. Þetta er gífurlega há
tala Hún er hlutfallslega tífalt
hærri en tala druknaðra manna
hefir verið í Noregi á sama tíma.
Þó eru druknanir miklu tíðari þar
en í nokkru öðru landi í Evrópu.
Hvað veldur þessum mismun?
Ekki hafa fslendingar verri eða
ófullkomnari skip til fiskiveið-
anna en stéttarbræður þeiA-a í
Noregi.
Ekki munu íslendingar það
verri sjómenn yfirleitt en Norð-
menn, að það geri mismuninn.-
Ýmsar líkur virðast heldur benda
til þess, að aðalástæðan sé hinn
mikli skortur á bj örgunartækj um,
sem verið hefir hér á landi og er
enn. Þar stöndum vér langt að
baki öðrum menningarþjóðum
Norðurálfunnar«.
Mikils væri um vert, ef Slys-
varnarfélagi íslands tækist að
leysa hlutverk sitt svo af hendi,
að druknanir yrðu ekki hlutfalls-
lega tíðari hér, en hjá öðrum ná-
lægum þjóðum, er svipaða atvinnu
stunda.
Lö.greglumál.
Á árinu 1928 hafa komið fram
48 kærur í Akureyrarbæ fyrir
brot á lögreglusamþykt kaupstað-
arins og bannlögunum. 43 af kær-
um þessum eru frá lögregluþjón-
um bæjarins, en 5 frá tbllgæzlu-
manni ríkisins. Samtals hefir
sektaféð numið 5473 kr. og af
því hafa fallið í bæjarsjóð aðeins
543 kr. eða tæpur tíundi hluti
sektafjárins. Þegar breytingarn-
ar á bannlögunum gengu í gildi,
var málið fært í það horf, að
sektir fyrir ölvun á almannafæri
runnu í Menningarsjóð, ásamt
sektum fyrir brot á bannlögunum,
og var það snjallræði. Dagur hef-
ir orðið þeirrar skoðunar var, að
sanngjarnt virðist að ríkið kost-
aði að einhverju leyti lögreglu
bæjarins, þar sem mestur hluti
sektafjárins gengi ekki lengur í
bæjarsjóð. Er skoðun þessari
skotið -fram mönnum til athug-
unar.
LandsfundMV Ihaldsmanna.
Jón Þorláksson hefir fyrir hönd
miðstjómar íhaldsflokksins boðað
til almenns flokksfundar í Rvík
dagana 4.—6. apríl næstk., »þar
sem mæta eiga ritstjórar íhalds-
blaðanna«, segir eitt íhaldsblaðið.
Munu því þeir Gunnl. Tryggvi og
Jón Björnsson fá að koma inn í
»sæluhúsið« við Kalkofnsveg inn-
an skamms, og er fullyrt að þeir
muni hlakka mjög til þess að
komast í sæluna.
Að sjálfsögðu verður alt það,
er fram fer á þessu íhaldsþingi,
»trúnaðarmál«.
-----o-----
Sims keyti.
(Frá Fréttastofu íslands).
Reykjavík 26. marz.
If'JRLENT:
Eftir að þjóðþingið danska
hafði felt fjárlögin og stjómin
sagt af sér, hefir konungur fallist
á að nýjar kosningar skuli fram
fara í apríllok.
London: Kosningar til neðri
málstofunnar eiga að fara fram
30. maí. Fjórar aukakosningar
hafa þegar farið fram. Frjáls-
lyndir unnu 8 þingsæti, verka-
menn eitt og íhaldsmenn 2. At-
kvæðamagn íhaldsmanna hefir
minkað mikið.
New York: Byrd suðurpólsfari
bjargaði þremur týndum leiðang-
ursmönnum, sem flugu til Rocke-
fellerfjalla til jarðfræðisrann-
sókna.
Mexico: Aguirra uppreistarfor-
ingi hefir verið handtekinn.