Dagur - 03.10.1929, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfélagi Eyfirð-
inga.
XII. ár
ár. j
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
Akureyri, 3. október 1929.
41. tbl.
Mentaskölinn.
Þegar núverandi kenslumála-
ráðherra tók við völdunum, var
Hinn almenni mentaskóli á ýmsan
hátt í ólagi og niðurlœgingu eins
og oft hefir verið rakið í Fram-
sóknarblöðunum. Síðan hefir ó-
sleitilega verið að því unnið að
bæta úr göllunum, og hafa þær
umbætur einkum stefnt að því að
gera aðstöðu bæði kennara og
nemenda til starfsins stórum
betri en áður var.
Það er og kunnugt, að þær um-
bætur, sem kenslumálaráðherrann
hefir komið til leiðar á Menta-
skólanum, hafa valdið miklum
hrellingum og ógleði meðal vissra
manna innan íhaldsflokksins. Það
lítur út fyrir að þessir menn hafi
unað því vel, að skólahúsið væri
sem verst útlítandi, að blaut föt
væru geymd inni í kenslustofun-
um, að andrúmsloftið væri þar
heilsuspillandi og jafnvel að
kensla færi fram í gluggalausu
fjósi. Þessar málpípur ihalds-
flokksins þreytast ekki á yfirlýs-
ingum um það, að Hinn almenni
mentaskóli sé þeim mjög svo
»hjartfólgin stofnun«, en þó nær
kærleikur þeirra ekki lengra en
það, að þeir þola jafnvel ekki að
bætt sé þar úr vanhúsaskorti,
hvað þá meira. Ástæðan er öllum
vitanleg: Þeir geta ekki unt Jón-
asi Jónssyni heiðursins af því að
hafa af'plánaö vanrækshisyndir
Ihaldsstjórncvrinnar gagnvart
Mentaskólanum.
Þó kastar fyrst tólfunum um
ofsa íhaldsblaðanna nú, þegar
ræða er inn setningu í rektorsem-
bættið í Mentaskólanum. Um em-
bættið sóttu þessir 6 menn:
Þorleifur H. Bjarnason, settur
rektor.
Sigurður Thoroddsen.
ólafur Dan Daníelsson.
Bogi ólafsson.
Jón ófeigsson.
Pálmi Hannesson.
Ekki færri en 5 af kennurum
Mentaskólans hafa þannig sótt
um rektorsembættið. Þetta mikla
kapphlaup kennara Mentaskólans
um stöðuna mun einkum hafa
valdið því, að kenslumálaráðherr-
ann vildi ekki gera upp á milli
þeirra, en hvarf að því ráði að
setja Pálma Hannesson rektor
skólans frá 1. okt., »uns önnur
ráðstöfun verði gerð«,
Út af þessari bráðabirgðaráð-
stöfun rektorsembættisins haga í-
haldsblöðin sér eins og þau séu ær
og örvita. Þau eggja til ófriðar og
beinnar uppreistar í skólanum.
Meðal annars segir Mbl.: »Erum
við allir orðnir svo svínbeygðir,
að enginn þori að hreyfa hönd eða
fót?« — »Mentamenn þjóðarinn-
ar verða nú að sýna fyrir sitt
leyti, bæði í orði og gerð, að
þeir uni ekki þessari síðustu sví-
virðingu«.
Ekki er um að villast, að hér
er verið að reyna að blása til upp-
þots af andstyggilegustu tegund.
»Þorir nú enginn að hreyfa hönd
eða fót ?« Það þýðir: Nú skulum
við, mentamennirnir bæði berja
og sparka, þ. e. haga okkur eins
og skríll. Hvað finst mönnum um
slíkt menningarástand? Og sá,
sem blæs á þenna hátt í uppþots-
lúðurinn og eggjar til skrílslegs
athæfis, er sagður hvorki meira
né minna en prófessor í guðfræði!
Þá segir síðasti »fsl.« meðal
annars um þetta efni: »Kennar-
arnir munu ekki taka hinum ný-
bakaða rektor öðruvísi en sem
fjandmanni sínum«. Þessi getsök
í garð kennara Mentaskólans er
með fádæmum svívirðileg. Að ó-
reyndu verður að telja hana á
engum rökum bygða; en reynist
hún rétt, þá er það sönnun þess,
aö enginn þeirra mátti verða rek-
tor Hins almenna mentaskóla. Það
verður að teljast. hættulegt, að
þeir menn, sem hafa það innræti
að líta á keppinaut um stöðu sem
fjandmann sinn, gerist leiðtogar
æskulýðsins í »hjartfólginni
mentastofnun«. En »ísl.« harmar
það, að slík lubbamenni, sem hann
er að lýsa, hafi ekki hlotið þá
virðulegu tignarstöðu.
Getur naumast hjá því farið,
að kennararnir, sem getsökinni er
beint að, kunni blaðinu litlar
þakkir fyrir.
íhaldsblöðin láta svo, sem það
eigi að vera ófrávíkjanleg regla,
að embættisaldur eigi að ráða í
veitingum embætta. Samkvæmt
því hefði átt að veita Þorleifi H.
Bjamasyni rektorsembættið, því
þjónustualdurhans er langsamlega
hæstur allra umsækjendanna. En
4 aðrir kennarar skólans, sem um
stöðuna sóttu, hafa litið öðrum
augum á þetta. Ef þeir hefðu tal-
ið Þ. H. B. sjálfsagðan í embætlið,
þá heíðu þeir auðvitað ekki sótt,
en stutt í þess stað að því, að elsti
kennarinn settist í embættið. Með
umsóknum sínum hafa þeir því
óbeinlfínis lýst því yfir, að þeir
telji sig að minsta kosti ekki siður
hæfa í stöðuna en þann, sem
hæstan hefir þjónustualdurinn.
Það er því auðsýnilegt, að slcoð-
anir kennaranna, sem sótt hafa
um embættið, koma þvert í veg
fyrir röksemdir íhaldsblaðanna.
En úr því að embættisaldur þarf
ekki að ráða að mati að minsta
kosti fjögra kennaranna, sem um
stöðuna sóttu, þá liggur í augum
uppi að kenslumálaráðherrann
hefir á þeim grundvelli frjálst val
og getur vítalaust veitt þeim
yngsta stöðuna eins og hverjum
öðrum. En annað hafa þeir, sem
úlfaþytinn gera, ekki getað fund-
ið P. H. til foráttu en það, að
hann væri of ungur, nema ef
telja skyldi aðfinslur Mbl. út af
því, að hann hefði drukkið kaffi
með jafnaðarmönnum norður á
Akureyri! En sú mótbára getur
ekki orðið tekin til greina, til þess
er hún of morgunblaðsleg.
Það má ganga að því vísu, að
hverjum sem kenslumálaráðherr-
ann hefði veitt rektorsembættið
við Mentaskólann, þá hefðu í-
haldsblöðin illskast út af því.
Setjum svo, að Þ. H. B. hefði ver-
ið veitt það, þá hefðu blöðin talið
það ósvinnu að ganga fram hjá
jafn mætum skólamanni og Jóni
ófeigssyni og talað um Þorleif
sem gamlan, óstarfhæfan mann,
kominn af fótum fram. Ef aftur
á móti Jóni ófeigssyni hefði ver-
ið veitt embættið, þá hefðu sömu
blöð húðskammað kenslumálaráð-
herrann fyrir það að hafa móðg-
að Þorleif, þenna gamla, ágæta
heiðursmann, og vís hefðu þau þá
verið að lýsa J. ó. sem lítilfjör-
legu dindilmenni, því það er nú
orðið á allra vitorði, að þessi mál-
gögn eru fús til að súpa í botn
hverja andstygð, ef þau halda að
með þvx geti þau unnið Jónasi
Jónssyni ráðherra eitthvexrt mein.
Vegna þessara strákslegu aðfax-a
blaðanna, er íhaldsmálstaðurinn
altaf að tapa í augum gætinna
og skynsamra manna. Það er í-
haldsflokknum sjálfum verst.
Það er ekki af umhyggju fyrir
kennunim Mentaskólans, ekki af
umhyggju fyrir velferð þeirrar
stofnunar, að nú er reynt að
koma af stað æsingum og uppþoti
í sambandi við setningu Pálma
Hannessonar í rektorsembættið.
Það er heldur ekki sprottið af ó-
trú jpess, að P. H. geti ekki verið
Vinum og vandamönnum tilkynnist, að
okkar hjartkæri bröðir og sonur, flNDRÉS
SÆMUNDSSON, andaðist á sjúkrahús-
inu á Siglutiröi 1. p. m. - Jarðarförin verð-
ur ákveðin siðar.
Móðir og brœður.
/óhann Frímann:
Mansöngvar til miðalda. .
Bókaverzlun þorst. M.
Jónss. Akureyri 1929.
Efni ljóðanna er sótt um langan
veg °g þó skamman. Það er Völs-
ungasaga, hin snjaliasta og stórbrotnasta
af fornaldarsögupi Norðurlanda.
Hvergi eru norrænir drættir dýpra
ristir en þar. Þar er heitast unnað og
grimmast hatað f fornum sögum. Þar
er sverðið bitrast, fákurinn fráastur,
dáðirnar djarfastar og svikin bölvísust.
Ait er þar heilt, mikilúðigt og stór-
brotið. Skapaþráðum kynþáttarins, er
lengst sótti á útjaðra heims og djarfast
deildi við haf og himinn, mun hvergi
betur brugðið.
Ár hafa skipast í aldir. Öldur nýrra
kynslóða risið og hnigið. Þær hafa
slétt ójöfnurnar af ströndinni, aðeins
dýpstu sporin greinast.
Svo langt er til Sigurðar Fáfnisbana
og Brynhildar. En svo greiðfær er sá
óravegur íslenzkum hug, að enn situr
mörg heimasætan í hugtúnum á Hindar-
fjalli, og enn ríða ungir sveinar eldinn
á Grana.
Vart raun nokkur saga hafa verið
vel til starfans fallinn, þó að hann
sé ungur að árum. Því ekki að
láta reynsluna skera úr um hæfi-
leika hans til starfsins? Þora í-
haldsmenn það ekki? Eni þeir
hræddir við, að sú reynsla leiði
annað í ljós, en þeim er geðfelt?
Eru þeir hræddir um, að hann
reynist vel og þess vegna ríði á
að eitra fyrir hann þegar í upp-
hafi? Þessum spurningum mun
xnega svai'a játandi. Aðfarimar
og blærinn á skrifum uppþots-
rnanna berá þess vott, að þeir
skeyti ekki um, þó að Mentaskól-
inn drafni niður í óhirðu og
brenni síðan til kaldra kola í ó-
friðarbáli, sem þeir sjálfir em að
kynda, ef það gæti orðið til
hnekkis því mikla trausti, sem
Jónas Jónsson nýtur meðal mikils
hluta þjóðarinnar. Þá væri hinu
langþreyða marki þessara
brennumanna íslenzku þjóðarinn-
ar náð.