Dagur - 07.12.1929, Page 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfclagi Eyfirö-
inga.
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Mr,
Norðurgötu 3. Talslmi 114.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiöslumanns fyrir 1. áes.
XII. ár.
Akureyri, 7. desember 1929.
• • •••»••••••••
t 51. tbl.
Kafli úr erindi,
flutt á heimilisiðnaðarsýningu
á Pinghúsi Glœsibœjarhreppi
11. ág. s. I.
— — Sú aida gengur nú yfir, að
fólk vill ekki klæðast heimagjörðum
ullarflíkum, þó hægt væri að fram-
leiða þær á heimilunum. Má vera, að
þ a ð dragi nokkuð úr framleiðslu þeirra
hluta ásamt fólksfæðinni, sem sverfur
mjög að. Silkivarningur búðanna laðar
og lokkar. Og ekki er hægt að bera
á móti því, að áferðarfallagri eru silki-
sokkarnir en miðlungi vel unnir íslenzkir
ullarsokkar. En raeð bættum heimilis-
iðnaði ætti að vera hægt að bjóða út-
lendu framleiðslunni byrginn. Pað er
eitt af þjóðarmeinunum þessi undur
og ósköp, sem keypt eru af útlendum
nærfötum, sokkum og svo mörgu öðru,
sem hægt væri að framleiða í land-
inu sjálfu. — — — —
Það fer sjálfsagt margt forgörðum
hjá okkur á heimilinum, sem hægt
væri að nota til nokkurs, ef maður
kynni þau tök að láta »hvern hlut til
nokkurs duga*. Eg hefi oft hugsað um
það á haustin, þegar þessi kynstur
fallast til af beinum, að Ieitt væri að
geta ekki notað þau til annars en elds-
neytis og síðan til hænsnafóðurs. Ný-
skeð heyrði eg merka konu úr Reykja-
vík segja frá því, að hún hefði fengið
jóhgjöf frá Finnlandi á næstliðnum
jólum. Var það hreindýrakjálki. Hahn
var heill og óskaddaður að sjá, en samt
var búið að gjöra úr honum nálhús.
Benti bún á að vafalaust mætti fara eins
með kindakjálka. Sjálfsagt mætti líka
nota leggina til ýmsra hluta. Við, sem
erum alin upp f sveit, munura vel leik-
föng bernskuáranna. Þau voru ekki út-
lent glingur, sem kostuðu mikið og
entust varla dægur langt. Leggir, völur,
kjálkar og horn fengust fyrir ekki neitt
og voru falleg leikföng og haldgóð.
Þá eru skinnin öll, sem fallast til á
heimilinum. Eg tala ekki um þau skinn,
sem eru verzlunarvara eins og þau
koma fyrir. Skinnin af öllum húsdýrum
okkar, stórum og smáum, geta verið
falleg og mikils virði, ef rétt er með
þau farið. Leiðbeining er í 11 árg.
Hlinar um það, hvernig fara eigi með
skinnavöru. Þá er hrosshárið fallegt og
haldgott. Margt má gjöra úr því fleira
en reipi t. d. gjarðir, dyramottur og
fl. Horn nautgripanna má brúka til
ýmsra hluta eins og kunnugt er, í
spæni, skeiðar, fatasnaga o. s. frv. Úr
fslenzka birkinu má smíða ýms húsgögn.
Úr jurtunum, sem spretta við fætur okk-
ar, má lita margbreytta liti og fagra.
Og ekki er ósennilegt að lyfgrös við
hinura mörgu meinum mannanna, séu
víðar en nokkurn grunar. Svona mætti
lengi telja, Mikils væri vert að geta
hagnýtt sér alt, sem fyrir hendi liggur.
Einhverntíma hefði þótt ótrúlegt, að
hægt væri að búa til skartgripi úr
síldarhreistri. Síðar meir verður máski
á svipaðan hátt hægt að notfæra alt
það, sem nú þykir til einskis nýtt.
Nýtnin er dyggð. Dyggðin birtist í
svo mörgum myndum að hana er all-
staðar að finna. En það er eins með
dyggðina og með fegurð náttúrunnar.
Það hafa ekki allir auga fyrir fegurð
náttúrunnar, þó hún blasi við í hverju
spori. Og það eru ekki allir fundvísir
á dyggðina, þó hana sé alstaðar að finna.
Og nú vil eg biðja alla þá, sem mál
mitt heyra, að vinna einhverja hluti
næsta vetur úr því efni, sem hverjum
einum hentar bezt. Eg veit að allir geta
af mörkum látið til sýningar, því hag-
leikann er alstaðar að finna eins og
dyggðina. — — —
Guðrún Jóhannsdóttir.
Ásláksstöðum.
------í>-----
Ritfregn.
Davíð Þorvaldsson:
Björn formaður og
fleiri smásögur. Prent-
sm. Acta. H.f. Reykja-
vík 1929.
Eiginlega er ekki mikið um þessa
bók að segja, er hún byrjandabók og
í óráðnara lagi, þó skal það tekið fram
undir eins að þrátt fyrir ýmsa galla
og veikleika, þá finnast í henni línur
— hreinir drættir, sem sýna, að höfund-
ur hennar, að minsta kosli stundum,
veit hvað hann vill, jafnvel þótt hann
enn skorti þrek og úthald til að ná
verulega föstum tökum á hug
Iesanda síns. Hann tekur sér verk-
efni sitt engan vegin létt, og bar-
átta hans við stíl og efnismeðferð er
þannig, að hún vekur eftirtekt og er
virðingar verð.
Skáldskapurinn í þessum sögum
hans er þó fremur veigalítill, og ekki
er hægt að benda þar á neitt sérstakt
nýtt, en samt sem áður les maður
sögurnar raeð samúð. Ef til vill er
það bending um áð þessi höfundur
eigi eftir að koma fram á sjónarsviðið
aftur með sterkari og frumlegri verk
en þessa fyrstu smíð.
Bezta sagan í bókinni er »Árni
Munkur* — í sjálfu sér er efnið og
meðferð þess ekki sérlega fruralegt, en
sagan er vel sögð látlaust, útúrdúra-
laust og rökrétt. — »Björn formaður*
fyrsta, lengsta og í raun og veru efnis-
mesta sagan, hefir þann galla að vera
laust bygð, — t. d. eru gerð tvö »til-
hlaup* áður en sagan hefst, og síðasti
kafli hennar verður nokkuð »sunnudaga-
skólalegur,« en miðkaflinn ergóður, —
í þeim kafla finnast, þrátt fyrir alt, þeir
drættir, sem beztu spá um framtíð
höfundarins, — kemur þar fram ósvik-
in og einlæg tilraun til að skygnast
undir yfirborðið og fá fram samræmis-
fulla sálarlýsingu. — Síðustu þrjár sög-
urnar eru »smásögur« í orðsina fyllsta
skilningi og því engin ástæða til að
dvelja við þær. Líkar og hliðstæðar
sögur finnast í stórhópum i vikublöð-
um og sögusöfnum (magasíner) erlend-
um, er það ekki sagt höf. til hnjóðs
þar sem sögurnar engan veginn
eru þær lélegustu af sinni gerð.
— Hin órímuðu »ljóð« síðast í bók-
inni eru þýð og lagleg.
F. Á. B.
-------o-------
Daö sem »sjálfstæöisheljunum« er verst viö.
Málgagn Sig. Eggerz bankastjóra,
sem sökum afstöðu húsbónda síns lík-
lega verður að tetjast einskonar lands-
yfir-sjálfstæðismáltól, hefir (hamingjunni
sé lof!) nýlega lýst vanþóknun sinni
yfir ritstjórum þessa blaðs, og m. a.
fundið þeim það til foráttu, að annar
þeirra (F. Á. B.) hafi »gerst fram-
kvæmdarstjóri fyrir Dansk-Islandsk Sam-
fund, félagssap, sem íslendingum er
að litlu góðu kunnur.« Nú vill svo
leiðinlega til, að umræddi ritstjóri
»Dags« hefir aldrei verið »framkvæmd-
arstjóri* þessa félagsskapar, félagið
hefir að þessu engan sérstakan fram-
kvæmdarstjóra haft. — Nú, jæja, þetta
er aðeins lítilsháttar skekkja. En auðséð
er samt, að starfsemi maivisins við ein-
mitt þetta félag, fellur bláðinu eitthvað
sérlega ílla, og er það dálftið einkenni-
legt, þar sem kunnugt er að fleiri
merkir íslendingar hafa starfað — og
starfa enn — í félaginu, og er þá rétt
að athuga málavextina Iftið eitt nánar!
Fyrir nokkrum árum gaf félagið út, og
kostaði að nokkru leyti, danska útgáfu
af bókinni »Einokunaiverzluu Dana á ís-
landi 1602 — 1787«, eftir Jón Aðils. Frið-
rik Ásmundsson Brekkan þýddi bókina
og sá um prentun hennar, og er það
hið helzta og raesta starf, sem hann
hefir int af hendi í sambandi við
Dansk-ísl. félagið. — Blaðið segir að
félagið sé íslendingum að litlu góðu
kunnugt. Eitt af því, sem það hefir
kynt sig ílla með, er þá að líkindum
útgáfa þessarar bókar, og út yfir tekur
þó lfklega, að íslenzkur maður skyldi
láta hafa sig til að fremja aðra eins
óhæfu og þá, að gefa dönskum al-
menningi kost á að lesa sögu Jóns
Aðils um meðferð danskra einokunar-
kaupmanna á landi voru og þjóð á
liðnum öldum! Það er auðsjáanlega
þesskonar framferði, sem sjálfstæðis-
hetjunum er verst við af ðllu — og
fer það að vonum.
X.
-----o------
Fréttir.
Morð í Reykjavík. Sá hryllilegi at-
burður gerðist í Reykjavík síöastl. laug-
dagsnótt, að maður, Jón Egilsson að
nafni, meðeigandi fii-mans Sveinn Eg-
ilsson og Co., var myrtur í byggingu
firmans við Laugaveg; fanst hann ör-
endur í svefnherbergi sínu á laugar-
dagsmorguninn; lá Hkið þar á gólfinu í
blóði sínu, og brotið höfuðið. Lá einnig
látúnsbútur á gólfinu, sem morðinginn
hafði auðsjáanlega notað til þess að
fremja glæpinn.
Einnig varð uppvíst að stolið hafði
verið miklu af peningum úr skrifstofu,
er- var inn af svefnherberginu. Stóð
morðið auðsjáanlega í sambandi við
stuldinn.
Lögregian tók málið þegar f sínar
hendur og gekk hart fram í því að hafa
hendur í hári morðingjans. Það tókst
°g þegar næsta dag. Morðinginn var
unglingspiltur, Egill Hjálmarsson að
nafni, og hefir verið bifreiðarstjóri.
Játaði hann á sig glæpinn á sunnudag-
inn, en auk játningar hans liggja fyrir
nægar aðrar sannanir.
Morðinginn komst þannig inn í húsiö,
að hann braut litla rúðu úr útidyra-
hurðinni og gat á þann hátt náð í
smekklás og opnað dyrnar. Hann kveðst
hafa stolið peningunum, áður en Jón
vaknaði, en er hann var á leiðinni út,
hafi Jón vaknað og hafi hann þá fram-
ið glæpinn.
Egill þessi er borinn og barnfæddur í
Reykjavík; er hann nú í hegningarhús-
inu í Reykjavík og bíður þar dóms.
AustanroJc mikið gerði hér á mánu-
dagsnóttina og stóð einnig fyrripart
mánudagsins; sjógangurinn olli nokkr-
um skemdum á bátum og vegum hér í
bænum, en þó ekki stórvægilegum.
Hjónabönd: Ungfrú María Einars-
dóttir (Gunnarssonar) og Einar Malm-
quist Einarsson útgerðarmaður. — Ung-
frú Matthildur Jóhannsdóttir og Sig-
urður Jónsson bóndi í Teigi. — Ungfrú
Sigríður Heiðar og Jóhannes Pálsson
trésmiður hér í bæ.
^ \
Siguröur Hliöar dýralæknir kom heim
með Islandi fyrir helgina. Strax er
heim kom, lagðist hann í hettusótt:
I«»gttr sá kvilli í Jteykjavík.