Dagur - 19.12.1929, Page 1

D AOUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanxis-
son í Kaupfélagi Eyfirö-
inga.
••••T
I. ár. •
• t t • •-
XII.
-+ • • •
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þ4r,
Noröurgötu 3. Talsfmi 112
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin tO af-
greiðslumanns fyrir 1. dee.
- • -•-•-•-
Akureyri, 19. desember 1929.
• -■♦■ #"•■'♦-• # #'■## #
? 54. tbl.
► -#-♦-• ♦ ♦-♦-♦ ♦-♦-•-♦ ♦-♦-<
-♦■♦-♦-♦■ ♦ <
-♦-♦■■♦■■♦■♦ -♦-♦♦■♦ i
Lögin og borgararnir.
í bl. »Verkam.« sem út kom
fyrra þriðjudag stóð grein, sem
nefnist »Verstu útgjöldin*. Var þar
réttilega á það bent, að verstu og
þyngstu útgjöldjn stæðu ekki í
sambandi við hin opinberu gjöld,
útsvörin til bæjarins o. s. frv. heldur
væru þau fólgin í ýmsum hégóma,
sem fólk leyfði sér að hafa um
hönd, og þá sérstaklega því, sem
fleygterút fyrir áfenga drykki. Um
áfengisútsölustaðinn hér i bænum
segir höf. greinarinnar í því sam-
bandi á þá leið, að ekki gæti það
talist nein furða, þótt einhverjir yrðu
til að láta »greipar sópa um þennan
mesta óþrjfablett bæjarins og brytu
þar ailar flöskur og bæru á sæ út.*
Bl. »íslendingur« (13. des. s.l.)
gerir nokkrar athugasemdir við
þessi ummæli, og kallar blaðið þau
»hvatningu til verknaðar, sem kæmi
þeim er drýgðu hann beipt í tugt-
húsið og stimplaði þá sem glæpa-
menn.f
Jafnvel þótt þetta sé nú að öllum
líkindum nokkuð freklega til orða
tekið, þá getur það engum vafa
verið bundið, að »ísl.« hefir rétt
fyrir sér í því, að væri sá verknaður
framinn, sem minst er á i umræddri
grein í »Verkam.«, þá væri það
lögbrot, og það er ekki ástæða til
ætla annað, en að því yrði hegnt
sem lög frekast stæðu til. En nú
stendur svo einkennilega á, að
þegar hinar mismunandi skoðanir,
sem koma fram í þessum tveim
blöðum, eru athugaðar og bornar
saman, þá hlýtur sú spurning að
vakna, hvort lögin séu tii vegna
borgaranna eða borgararnir aðeins
til að hlýðnast lögunum. — Pað
getur nefnilega staðið svo á, að
verknaður, sem er beint brot gegn
gildandi lögum, sé siðferðislega
réttmætur, og hverjum, sem líta vill
á málefnin hlutdrægnislaust og frá
skynsamlegu sjónarmiði, hlýtur að
verða það ljóst, að verknaður sá,
er höf. greinarinnar í »Verkam.«
hvetur til, og sem »ísl.« aðvarar í
mót, gæti verið það. Yrði það þá
að skoðast sem réttmæt sjálfsvörn
borgaranna, til þess að hrinda af
sér böli og þyngslum, sem lögin
gætu ekki losað þá við. Aðvörun
»ísl.« gæti einnig skilist á þann
veg, að tilfinningin fyrir réttmæti
verknaðarins gæti orðið til þess að
draga úr ótta manna við afleiðing-
arnar, ogað þeir þessvegna mundu
hætta sér of langt og stofna til
vandræða fyrir sjálfa sig og aðra. —
Út af fyrir sig væri það engan
veginn rétt að víta blaðið fyrir þessa
aðvörun, getur hún að sjálfsögðu
verið vel meint, því auðvitað ber
öllum borgurum ríkisins að virða
lög þess og aldrei rasa fyrir ráð
fram né grípa til óyndisúrræða að
nauðsynjalausu.
En nú eru aðrar hliðar málsins
sem vert er að athuga; og liggur
þá beinast við að spyrja: Úr því
borgararnir eru sérstaklega varaðir
við þessu lögbroti, sem undir viss-
um kringumstæðum væri hægt að
réttlæta siðferðislega, hvernigstendur
þá á því að þeir svo sjaldan eru
opinberlega varaðir við öðrum lög-
brotum, sem er á almanna vitorði
að framin eru þrásinnis hér í bæn-
um, og sem í eðli sínu eru þannig,
að þau vel gætu neytt siðsama
borgara til að grípa til örþrifaráða
í sjálfsvarnar-skyni ? — Fyrir utan
ýmislegt ógeðslegt og óheilbrigt,
sem stendur í sambandi við áfeng-
isútsöluna og bent var á í greininni
í »Verkam.«, er ómögulegt að
mótmæla því með nokkurri sann-
girni, að hún er bein og óbein
orsök til fjölmargra lögbrota, sem
framin eru, vegna þess að þau
þrífast að nokkru leyti í skjóli
hennar og að nókkru leyti í blóra
við hana.
Pað et kunnara en frá þurfi að
skýra, að drykkjuskapurinn er tals-
vert mikil! hér i bæ, og má þá
auðvitað gera ráð fyrir að mestur
hluti þess áfengis, sem menn neyta,
sé komið gegnum áfengisútsöluna,
þó að auðvitað megi gera ráð fyrir
ólöglegum innfiutningi áfengis líka,
þar sem dæmin sýna, að eftirlitið
með að áfengislögunum sé framfylgt
er mjög slælegt. Afleiðingin af þessu
hvorutveggju, áfengisaustrinum og
hinu lélega eftirliti, er, að algengt
er að sjá mjög ölvaða menn á al-
manna færi eða slaga eftir götum
bæjarins sjálfum sér til vansa og
öðrum til áreitnis, og varðar þó
slíkt framferði við lög; það er á
almennings vitorði, að á hótelum
bæjarins, flestum eða jafnvel ðllum,
er áfengi haft um hönd eftirlits-
laust og vítalaust af hálfu löggæzlu-
manna; ennfremur hefir oft verið
undan því kvartað, að samkomur,
sem haldnar eru hér í bæ
eða í sveitum hér nærlendis,
geti ekki farið sómasamlega fram
sökum hneykslanlegs framferðis ölv-
aðra manna, sem troða sér þar inn
og spilla friði og góðum siðum.
Mætti þannig telja lengi upp, þvl
af nógu er að taka. En öllum er
það vitanlegt, að alt þetta og margt
annað, sem stendur í sambandi við
það, ekki einungis er brot gcgn
allri siðmenningu og almennu vel-
sæmi.en er einnig beinlínis brotgegn
gildandi lögum landsins. — Pví er
borgurunum ekki bent á það og
afleiðingar þær, er það getur haft —
og lögum samkvæmt á að hafa —
fyrir þá?
Svarið virðist vera það, að þegar
um eftirlit með áfengislögunum er
að ræða, lítur helzt út fyrir að lög-
gæzla bæjarins og héraðsins stein-
sofi með öðru auganu en dragi
hitt svo vandlega í pung, að hún
með því þurfi ekki að sjá annað
en það, sem hún vill sjá.
Ef maður nú hugsaði sér, að
einhverjir borgarar bæjarins, einn
góðan veðurdag færu að hugsa
sem svo: »Úr því lögunum er ekki
hlýtt, og mönnum helzt uppi að
brjóta þau, án þess neitt sé aðhafst,
til þess að halda uppi góðri reglu,
þá virðist ekki annað vera fyrir
hendi, en að við tökum til okkar
eigin ráða.« Og að þeir svo færu
inn í áfengisútsöluna og »brytu þar
allar flöskur og bæru á sæ út», og
losuðu bæinn þannig við þann
ófögnuð, sem á óheiilastund var
þröngvað upp á þjóðina af erlend-
um yfirgangi — hvernig mundu þá
verðir laga og réttar taka þvi? Lík-
lega létu þeir þá ekki á sér standa,
til þess að vernda hið löghelgaða
ástand i landinu? Sé svo, er við-
vörun »ísl.« alveg réttmæt — og
auðvitað ættu ailir að geta skilið, að
engin þörf er á að vara menn við
lögbrotum, sem látin eru afskifta-
laus!
-----o-----
Ritfregnir.
»Dropar«.
Hið failega og smekklega jólahefti
»Dropar«, sera frú Guðrún Erlingsson
gaf út fyrir tveimur árum sfðan náði
míklum vinsældum, enda var það
fjölbreytt að efni og læsilegt mjög,
prýtt góðum myndum eftir ísienzka
listaraenn og aliur frágangur var hinn
bezti. En það einkennilegasta við heftið
var þó það, að alt lesmál í því —
sögur og kvæði — var frumsamið eftir
íslenzkar konur — og í raun og veru
var það mjög frumleg hugsun að gefa
þannig út safn þess, sem konur, eldri
og yngri, í landinu rituðu, f þeim
tilgangi, að það yrði þjóðinni til
skemtunar og uppbyggingar um jólin
— hátíð heimilanna.
Pessi tilraun frú Guðrúnar fyrir
jólin 1927, mun af eðlilegum ástæðum
hafa mælst svo vel fyrir, að það hefir
gefið henni ástæðu til að gefa nú út
nýtt hefti samskonar af »Dropum«. Petta
hefti er að því leyti líkt hinu fyrra að
það birtist í sama ytri búningi, er
jafn fallegt og smekklegt að frágangi,
myndirnar eru eftir íslenzka listamenn,
einsog t.d. Einar Jónsson og Jóhannes
Kjarval, og efnið er frumsamið af
íslenzkum konum, og verður við það
að kannast, að þær geta dúkað og fram-
reitt »jólaborð« einnig í andlegum
skilningi.
Auðvitað er hér ekki um stórfeldan
skáldskáp að ræða, enda mun það í
sjálfu sér ekki hafa verið tilætlunin. En
alt er það læsilegt og aðlaðandi. —
Og eins og *í fyrra heftinu eru það
bæði hinar eldri og hinar yngri, sem
þarna taka höndum saman — má þar
fyrst og fremst nefna systurnar, Ólíuu
og Herdísi Andrésdætur og Ólöfu frá
Hlöðum. — Á meðal hinna yngri er
það einkum ein sem vekur eftirtekt,
enda á hún það lang eftirtektarverðasta,
sem heftið hefir að geyma, en það er
Svanhildur Porsteinsdóttir (Erlingsson-
ar) með smásögu sína »Sigrún«.
í fyrra hefti »Dropa« hafði Svan-
hildur talsvert langt æfintýri, og þótt
það í skáldlegu gildi gæti ekki jafnast
á við hin gullvægu æfintýri föður
hennar, þá var þó þegar í því eitt-
hvað, sem eins og sór sig í ættina. —
Pessi saga hennar er raunsæissaga — en
vel, hispurslaust og djarflega sögð
raunasaga ungrar stúlku, en samtímis
verður sagan óður hinnar óeigingjörnu
ástar. Sýnir Svanhildur Porsteinsdóttir
með henni, að hún er góður frásagnari
og að hún hefir gert sjálfstæðar sál-
fræðilegar athuganir, sem hún getur sett
fram í skáldskap. Væri óskandi að hún
kæmi aftur fram á sjónarsviðið með
sögur — og væri þá vert að óska um
leið að hinn mikli og glæsilegi föður-
arfur hennar bæri hana ekki ofurliði,
en yrði henni stöðug andleg stoð og
hvatning.
»Dropar« ættu að vera kærkominn
jólagestur á sem flest íslenzk heimili.
JónMaynússon: Hjarðir.
Reykjavík 1929-
Fyrir nokkrum árum kom út kvæða-
safn, sem nefndist »Bláskógar«. Höf-
undur þess var áður pþektur eða lítt
þektur haftdverksmaður í Reykjavík. Jön
Magnússon að nafni. Síðan höfum vér
átt kost á að lesa kvæði eftir þennan
sama höfund i tímaritum, og má víst
fullyrða það, að hann stöðugt vann sér
meiri vinsældir við frekari viðkynningu.
»Bláskógar« vakti þegar talsverða eft-
irtekt, svo það undrar í raun og veru
engan sem nú les »Hjarðir« þótt þar
komi í Ijós skáldskapur, sem að vísu