Dagur - 05.06.1930, Blaðsíða 2

118
DAJSIJR
34. tbl.
in *m
AVEXTIR NYIR:
Ep!i, Appelsínur, Vinber.
ÍVEXTIR ÞURKAÐIR:
Rúsínur með steinum og
steinlausar, Sveskjur, Apricosur, Epli, Blandaðir ávextir.
Fíkjur, Döðlur.
ÁVEXTIR NIÐURSOÐNIR:
Perur, Ananas, Jarð-
arber, Ferskjur, Apricosur, Blandaðir ávextir.
Kaupfél. Eyfirðinga
nýlenduvörudeildin.
miiiiiiiiiiiiiiiiiiiiis
ur sem venjulegur fundarmaður;
kvartaði ræðumaður yfir því, að
þeir J. J. og H. O. hefðu ekki kent
flokkinn við sjálfstæði heldur við
íhald og kvað menn virðast gleyma
því að í flokknum væri ofurlítill
sjálfstæðiskvdti, hann sjálfur og ef
til vill einhverjir fleiri og að þeim
væri ekki sýnd nægileg kurteisi eða
nærgætni með þessu háttalagi. Lýsti
hann því yfir, að hann kynni vel
við sig í flokknum, síðan sambræðsl-
an var gerð. Fór hann að öðru
leyti mjög lofsamlegum orðum um
dómsmálaráðherra, en harmaði það
^ð Jón Porláksson væri ekki kominn
til að andmæla^Jionum. Að síðustu
andmælti hann hófiega skattastefnu
Haralds Ouðmundssonar. Öll var
ræða hans éinkar kurteis og prúð-
mannleg.
Kom þá röðin aftur að J.J. Eftir
að hann hafði svarað Sig. Hlíðar
nokkrum orðum, sneri hann sérað
því, er hann hafði fyr frá horfið og
talaði nokkuð nánar um ýms af
áhugamálum og framkvæmdum
Framsóknarflokksins. Nefndi hann
þá fyrst síldarmálið, hvernig síldar-
útvegurinn hefði verið reistur úr
rústum og hinu mesta ófremdar-
ástandi og gerður að tryggum
atvinnuvegi, þrátt fyrir mótstöðu
margra þeirra, sem njóta góðs af
því og þrátt fyrir að stöðugt verður
að verja þær umbætur, sem hafa
verið gerðar, fyrir árásum sömu
manna. Síldareinkasalan og bræðslu-
stöðin væru hornsteinarnir undir
því, að þeir, sem þar eiga hlut að
máli, fengju framleiðslu sína borg-
aða með sannvirði og að þessi at-
vinnugrein yrði rekin á heilbrigðan
hátt. Pá sneri hann sér að umbótum
Framsóknar á sviði landbúnaðarmál-
anna, nefndi fyrst verðlaun jarða-
bóta og lögin um tilbúinn áburð,
sem voru sett gegn megnri and-
spyrnu íhaldsmanna, er Iýstu hinni
mestu ótrú á því máli, þó reyndin
hafi orðið sú, að tilbúni áburðurinn
er nú að vinna undraverk í öllum
sveitum landsins. Pá talaði hann
um vélasjóðinn, Byggingar- og
Iandnámssjóðinn, kæliskipið, frysti-
húsin, Búnaðarbankann og breyt-
ingar og fullkomnun á búnaðarskól-
um landsins, alt öflugar lyftistengur
fyrir landbúnaðinn eins og þegar
er komið í Ijós svo að ekki verður
um vilst. Að endingu sneri hann
sér að uppeldis- og skólamáium,
fór nokkrum orðum um þá and-
stöðu, er það vakti, þegar rætt var
um endurreisn mentaskóla á Norð-
urlandi, sem sérstaklega yrði minn-
isstætt nú og ræddi ennfremur um
umbætur Mentaskólans í Reykjavík,
sem sérstaklega hefir verið hneyksl-
unarhella íhaldsins, en lengst dvaldi
hann við alþýðufræðsluna í svéitum
og kaupstöðum, þetta stórfelda og
merkilega fræðslukerfi fyrir alþýðu,
sem Framsóknarmenn með stjórn-
ina í broddi fylkingar, hafa barist
fyrir að koma á.
f næstu ræðu gerði Haraldur
Guðmundsson Sig. Hliðar það til-
boð að nefna flokk hans ekki
framar íhaldsflokk, ef Sig. Hl. vildi
við það kannast, að við það flokks-
nafn væru tengdar vansæmandi
minningar, mintist hann í því sam-
bandi á þann úrskurð forseta Neðri
deildar, að orðið íhald væri ekki
meiðyrði. - Sig. Hl. svaraði og
gerði nánari grein fyrir afstöðu
sinni til flokksins og »sjálfstæðis«-
nafnsins.
Næst gerði J. J. grein fyrir af-
stöðu stjórnarinnar til væntanlegrar
upptöku íslands í Pjóðabandalagið.
Mótmæli gegn því að ísland gengi
í bandalagið kæmu úr tveimur átt-
um: íhaldsmenn kæmu þar fram í
»sjá!fstæðis«nafni og mótmæltu sök-
um þess, að Danir myndu fara þar
með umboð íslendinga, væri 'sú
rökfærsla hliðstæð þvi, að einhver
vildi ekki ganga í K. E. A. vegna
þess, að maður frá Höepfner myndi
mæta sém fulltrúi þess á aðalfundi
Sambands ísl. samvinnufél. Jafnaðar-
menn aftur á móti mundu ekki
vilja ganga í Pjóðabandalagið, af
því að Rússar væru ekki í því.
Gætu menn nú rólega úr því skorið
sjálfir, hvaða vit væri í því að láta
það tækifæri fram hjá sér fara, sem
hér byðist, að íslendingar kæmu
fram sem sjálfstæð menningarþjóð
í alþjóðastarfsemi, vegna grunn-
færnislegrar rökfærslu nokkurra í-
haldsmanna og yfirspentra tilfinninga
einstöku kommúnista.
Einar Olgeirsson svaraði ýmsum
atriðum í ræðu dómsmálarherrans
og var hræddur um að hlutleysi
íslendinga á ófriðartímum stafaði
hætta af því, að þeir gengju í
Pjóðabandalagið.
Pegar hér var komið fundinum
birtist Jón Porláksson. Hafði hann
komið með Drottningunni nokkru
eftir fundarbyrjun. Hóf hann þá
máls, mátti hann tala f 33 mín,, því
3 mín. hafði hann erft frá Sigurði
Hlíðar. Geistist hann fram og hóf
harða hríð að dómsmálaráðherra —
ekki að flokksstefnu Framsóknar —
og mátti sjá að maðurinn var reið-
url Kvað hann ýmsu áfátt í stjórn
Jónasar, meðal annars væru 7
prestaköll óveitt og væri ekki ólík-
legt að í þau kæmu síðar Fram-
sóknarprestar, margir læknar væru
honum stórreiðir og fyrir það ætti
J. J. að láta af stjórn. Út yfir tæki
þó, að hann hefði notað varðskip
landsins í þeim tilgangi að kjós-
endur fengju að kynnast landsmála-
skoðunum frambjóðenda við land-
kjörið. Fyrir það ætti hann skilið
að koma fyrir landsdóm. Að end-
ingu mælti hann eindregið með
tveimur efstu mönnum íhaldslistans
og taldi Pétri Magnússyni það til
gildis, að faðir hans hefði vérið
ágætismaður, og er það út af fyrir
sig satt.
J. J. svaraði þessari ræðu með
því að hefja harða sókn á stjórnar-
störf J. P. og alla stefnu íhalds-
flokksins frá því fyrsta til hins síð-
asta. Fór síðan nokkrum orðum
um feluleik íhaldsflokksins við þess-
ar kosningar, sem minti á druslu-
menn Englendinga i stríðinu mikla,
er þeir hengdu föt á spítur og
létu verða fyrir skotum óvinanna.
Pannig reyndi flokkurinn nú að
fela sig á bak við Pétur Magnús-
son og Guðrúnu Lárusdóttur. Sagði
hann sem satt var, að J. P. hefði
ruðst um í ræðustólnum líkt og
naut í glervörubúð, en spá sín
væri að minna yrði úr rosta hans,
næst er hann talaði, og kom það
á daginn að spá hans rættist.
Haraldur Guðmundsson gerði
góðlátlegt gaman að ræðu Jóns.
Kvaðst hann ekki efast um að tveir
efstu frambjóðendur C-listans væru
góðar manneskjur, en í sjálfu sér
væri það nú ekki nægilegt, það
væri nú svo guði fyrir að þakka
að það væru mörg þúsund góðar
mannéskjur í landinu, svo vonlaust
væri fyrir íhaldsflokkinn að fá þær
allar á lista. Nú stæði svo á með
þessa tvo frambjóðendur, að þau
hefðu bæði setið 6 ár í bæjarstjórn
Reykjavíkur en þar sem J. P. hefði
ekkert haft að færa þeim til gildis
á þeim vettvangi mundi mega ganga
að því vísu, að frá engu væri að
segja. Ástæðan fyrir því að þau
væru á listanum hjá fhaldinu væri
því sú að þau væru íhaldsmann-
eskjur, hefðu verið góð og gegn
íhaldsatkvæði í bæjarstjórn Rvíkur
og mundu verða það á þingi ef til
kæmi, til annars væru þau ekki
ætluð.
Jón Porláksson talaði nú í ann-
að sinn, og var nú orðið heldur
Iítið úr rosta hans, þeim er hann
byrjaði með, var nú hið »grimmi-
lega< áhlaup hans snúið upp f
vörn, sem þó varð honum fremur
ógreið, var meginið af ræðu hans
vafningur um að tolltekjurnar væru
ekki veðsettar — »aðeins bundnar*
sem trygging fyrir greiðslu enska
lánsins, en óvíst er, hvort honum
hefir tekist að gera fundarmönnum
skiljanlegt, i hverju munurinn fælist.
j. J. sýndi i næstu ræðu sinni
fram á að fyrv. fjármálaráðherra
gaeti engu svarað þvi, sem hann
hefði deilt á stjórn hans. En það
væri nú sem venjulega með við-
skifti þeirra, að þegar hann hefði
tekið J. P. eitt tak þá væri hönum
öllum lokið. Raunar kvaðst hann
ekki oft hafa séð hann jafn reiði-
legan og komið hefði fram í fyrri
ræðu hans, en nú læki hann samt
niður undir átökunum. Síðan svar-
aði ráðherrann ádeilu J. P. viðvíkj-
andi varðskipunum. Pótti honum,
sem var, J. P. gerast nokkuð djarf-
ur, að ætla sér að víta notkun
varðskipanna í þarfir almennings,
þar sem hann væri í flokki þeirra
manna, sem reyndu að ónýta starf
þeirra og væru sannir að sök um
yfirhilmingar með landhelgissvikum
togaranna. — Pá mintist hann nokk-
uð á það, sem J. P. hafði deilt á
afskifti hans af réttarfarinu í land-
inu. Bar hann saman afstöðu nú-
verandi stjórnar og íhaldsstjórnar-
innar til þeirra mála, og varð sá
samanburður fremur raunalegur
fyrir J. P. og hans stjórn. Mintist
hann á hvernig lögreglan í höfuð-
stað landsins hefði verið vanrækt
og vanvirt á dögum fyrv. stjórna,
en fyrir aðgerðir núverandi stjórn-
ar væri hún orðin það sem hún
ætti að vera í hverjum menningar-
bæ, og yrði hún nú til fyrirmyndar
öðrum bæjum á landinu. — Svo
lítílsvirt var hún á stjórnartíð íhalds-
ins, að lögreglumenn urðu að fara
í einkamál við menn, ef þeir vildu
rétta hluta sinn gagnvart móðgun-
um, einnig mintist hann á afstöðu
thaldsins til bæjarfógetamálsins svo
nefnda — íhaldsstjórnin — stjórn
J. P. — sá þar engin misferli, enda
var alt eftirlitslaust um störf em-
bættismanna, endurskoðun sú er
hafin var hjá bæjarfógetanum í
Reykjavík var stöðvuð í miðju kafi,
og enginn sá neitt athugavert. Fjár-
málaráðherrann J. P. sá ekki sjóð-
þurðina í Barðastrandasýslu, þrátt
fyrir að hún var orðin á annað
hundrað þúsund krónur, og al-
kunn eru afskifti íhaldsins af Bruna-
bótasjóðsmálinu, þar komu þeir
heldur ekki auga á sjóðþurðina, og í
Hnífsdalsmálinu svo nefnda höfðu
þéir gengið svo langt að láta blöð
sín ausa svívirðingum yfir rann-
sóknardómarann fyrir að gera skyldu
sína og framkvæma rannsókn máls-
ins með dugnaði og samvizkusémi.
Enn fleiri mál mintist ráðherrann á
í þessu sambandi, og munu allir
hafa verið sammála um að frekar
væri um sókn én vörn að ræða af
hans hendi, enda voru málefni þeirra
J. P. og hans ólík.
Af hálfu jafnaðarmanna talaði nú
Einar Olgeirsson og skifti hann
ádeilum sínum nokkurnveginn jafnt
á milli Framsóknarflokksins og
íhaldsflokksins.
í byrjunarræðu sinni gat Jón
Porláksson þess, að hann ætlaði
ekki að deila á afskifti J. J. af
mentamálum landsins, vegna þess
að hann hafði tekið með sér ung-
an og efnilegan mann, sem hefði
betur vit á þeim málum. Kom nú
röðin að þessum unga »mentamála-
ráðunaut* J. P. Nefndist hann
Gunnar Thoroddsen og mun vera
útsktifaður úr Mentaskóla Rvíkur.
Er það skemst af honum að segja,
að betur gat ekki J. P< og flokkur