Dagur - 24.07.1930, Page 1

DAGUR
Aemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Ámi Jóhanns-
son í Kaupfélagi Eyfirð-
inga.
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
Akureyri, 24. júlí 1930.
44. tbl.
Klemens
fyrv. ráðherra
Hann andaðist í Reykjavík um
kl. 3 síðdegis á sunnudaginn var
eftir vanheilsu síðustu mánuðina;
var það hjartað, sem bilaði.
Kiemens Jónsson var fæddur 27.
ágúst. 1862 og var því hartnær 68
ára að aidri. Foreldrar hans voru
hinn alkunni fræðimaður Jón Borg-
firðingur og kona hans, Anna
Guðrún Eiríksdóttir. Hún var eyfirzk.
Prátt fyrir mikla fátækt komu hjón
þessi sonum sínum vel til manns
sem kunnugt er. K. J. gekk skóla-
veginn og varð stúdent árið 1883
með I. einkunn. Siðan fór hann á
háskólann í Khöfn og las lög;
tók hann lögfræðispróf vorið 1888,
einnig með I. eink. Síðan gerðist
hann aðstoðarmaður í íslenzku
stjórnardeildinni í Khöfn á árunum
1889-1891. Frá 1. sept. 1891 var
hann settur sýslumaður í Eyjafjarðar-
sýslu og bæjarfógeti á Akureyri og
fékk veitingu fyrir því embætti frá
13. apr. 1892 og þjónaði því þar
til 1904, er hann var skipaður land-
ritari; þjónaði hann síðan því em-
bætti alla tíð meðan það var við
líði eða til 4. jan. 1917, er embæitið
var lagt niður. Um tveggja ára bil,
frá 7. marz 1922 til 22. marz 1924
var hann atvinnumálaráðherra fyrir
atbeina Framsóknarflokksins. Enn
var hann skipaður formaður í milli-
þinganefnd i skattamálum árið 1907
og fórmaður i miiliþinganefnd um
fjármál árið 1911. Árið 1918 var
hann fulltrúi fslands til samninga
við Bretasjórn og kosinn í orðu-
nefnd 1925. Pá sat hann í bæjar-
stjórn Reykjavíkur frá 1908—1914;
var formaður i interparlamentariskri
skattanefnd og formaður 4Oddfellow-
reglunnar á fslandi um hríð. K. J.
sat á þingmannafundi Norðurlanda
sem fulltrúi Framsóknarflokksins
1926 og um skeið var hann fram-
kvæmdastjóri fossafélagsins Títan
hér á landi.
Á háskólaárum sínum bjó Kl. J.
á Garði (Regensen), var hann »klukk-
ari« eða umsjónarmaður þar, og er
sá eini fslendingur, er þann starfa
hefir haft á hendi.
Klemens Jónsson var kosinn 1.
þingmaður Eyfirðinga árið 1892 og
hélt því sæti, þar til hann varð
landritari 1904. Hann var síðar 2.
þingm. Rangæinga á þingunum
1924-1926 og 1. þingm. sama
kjördæmis 1927. Umboðsmaður ráð-
Jónsson,
og landritari.
herra var haqn á þingi 1907, 1909,
1913 og 1914. Forseti neðri deildar
1901 — 1903. Settur amtmaður í
Norður- og Austuramtinu eftir að
Júlíus Havsteen lét af embættinu og
áður en Páll Briem tók við því.
Hefir hér verið fljótt yfir sögu
farið, en nægir þó til að sýna, að
Klemens Jónsson gegndi margvís-
legum og mikiivægum trúnaðarstörf-
um um æfina. Öll sín margháttuðu
og umfangsmiklu störf leysti hann
af hendi með óþreytandi elju og
afburða dugnaði. Hann var eitt hið
röggsamasta yfirvald um sína daga
óg fyrirmyndar-lögreglustjóri. Hann
var óvenjulega mikill framkvæmda
og framfaramaður. Hann barðist
fyrir því, að Akureyrarbær keypti
Stóra-Eyrarland, gegn megnri mót-
spyrnu þáverandi íhalds bæjarin^
Fyrir þá baráttu nefir hann unnið
bænum ómetanlegt gagn. Hann lét
sér og annt um velgengni Amts-
bókasafnsins hér.
Kl. J. hlaut margvíslega opinbera
viöurkenningu fyrir störf sín. Skulu
hér nefnd þau heiðursmerki er hon-
um féllu í skaut: Dbrm., Riddari af
Dbr., Kommandör af Dbr. 2. gráða,
Stórriddari af Fálkaorðunni með
stjörnu, Riddari af frönsku heið-
ursfylkingunni 4. fl., Stórkross af
Oranje-Nassau-orðunni hollensku 1.
fl., Riddari af prússnesku krónuorð-
unni 2. gr., Stórkross af Kristsorð-
unni portúgölsku 1. gr.
Á hinu fyrra þingmenskutímabili
sínu heyrði Kl. J. til Heimastjórn-
arflokknum, en eftir að núverandi
flokkaskipun komst á, hallaðist hann
að Framsóknarflokknum.
Kl. J. hafði sterka tilhneigingu til
sögulegra rannsókna. Hann var í
stjórn Sögufélagsins frá upphafi.
Hann fékkst allmikið við ritstörf,
einkum síðari hluta æfinnar. Helztu
ritverk hans eru: Saga Grundar í
Eyjafirði, Lögfræðingatal, Saga
Reykjavíkur, Saga prentlistar á ís-
landi (1930), Saga Akureyrar (í hand-
riti). Síðasta ritgerð hans birtist i
nýlega útkomum Skirni og fjallar
um Alþingi 1903. Auk þessa hefir
hann skrifað fjölda blaða- og tíma-
ritsgreina. Hann var heiðursfélagi
Sögufélagsins.
Hinn 6. júli 1889 gekk Klemens að
eiga Porbjörgu Stefánsd. sýslúmanns
Björnssonar. Hún andaðist 30. jan.
1902, Eitt barna þeirra er á lífi, frú
Anna, kona Tryggva Pórhallssonar
forsætisráðherra. — Síðari kona Kl.
J. er Anna María Schiöth, banka-
gjaldkera á Akureyri. Henni kvænt-
ist hann 13. okt. 1908. Lifir hún
mann sinn. Einn son eiga þau á
lífi, Agnar, stud. juris.
♦
Eins og skýrt var frá í siðasta
blaði urðu úrslit landkjörsins á þá
leið, að flokkur sá, er kennir sig
við >sjálfstæði«, fékk rúmlega 11%
þús. atkv., Framsókn rúmlega 7 %
þús. og Jafnaðarmenn tæp 5 þús.
Mörgum mun verða starsýnt á
hina háu atkvæðatölu »sjálfstæðis-
ins« og finnast að sá flokkur hafi
unnið glæsilegan sigur i kosingun-
um. Og sigur hefir flokkurinn unn-
ið að þvi leyti, að hann kom að
tveimur mönnum. En þegar öll
kurl koma til grafar, verður þó þessi
,sjálfstæðis‘-sigur nokkuð vafasamur.
Fyrst er nú þess að gæta, að
nokkur hluti þeirra atkv. sem féllu
á C-Iistann, er ekki greiddur list-
anum af flokkslegum ástæðum eða
miðaður við stefnur í þjóðmálum,
heldur byggist á trÚarÍESlini ástæðum.
íhaldsmenn tóku það ráð að blanda
kosningabaráttu sína með kristniboöun
í þeim vændum að afla lista sínum
fylgis, og þeim hefir áreiðanlega
tekist sú tilraun að einhverju leyti,
í öðru lagi kemur það í ijós við
samanburð landskjörsins 1926 að
Framsókn hefir bætt við sig hlut-
fallslega langmestu fylgi allra flokk-
anna. Eins og kunnugt er fór tvisvar
fram landkjörárið 1926, í fyrra skift-
ið í júli, á seinna skiftið í október.
Við júlíkosningamar kusu um 14
þús., nú um 24 þús. Aukningin er
nálægt 70°/o. Samkvæmt því hefði
hver flokkurinn átt að bæta við sig
70°/o auknu atkvæðamagni nú, ef
hlutföllin hefðu haldist óbreytt frá
því í júlí 1926. En hér verður nokk-
uð annað upp á teningnum. Pað
kemur sem sé í Ijós að Fram-
sókn hefir aukið fylgi sitt um
nálega 120%, íhaldið (þegar atkv.
Sig. Eggerz eru talin með), um 70%
og jafnaðarmenn um 55%* Fram-
sókn hefir með öðrum orðum auk-
ið fylgi sitt hlutfallslega^ langmest
síðan í júlí 1926. Pess skal getið að
þá var einnig kvennalisti á ferðinni,
en fékk mjög lága atkvæðatöiu, og
er hún ekki tekin til greina hér; get-
ur það ekki raskað neinu sem nemur.
í október 1926gengu Framsókn-
ar> og jafnaðarmenn saman til lands-
kjörs gegn íhaldinu og flokki Sig
Eggerz sameinuðu. Pá kusu um*
15% þús. Aukningin við Iandkjör-
ið í sumar er sem næst 55%. íhald-
ið hlaut þá um 8500 atkv., Fram-
sókn óg jafnaðárm. fil samans tæp
7 þús. Eins og áður er sagt hlaut
íhaldið nú 11 % þús. atkv. en sam-
anlagt atkvæðamagn Framsóknar og
jafnaðarm. nú, er nálega 12% þús.
Kemur þá í Ijós, að tveir hinir síð-
artöldu flokkar hafa i sameiningu
aukið fylgi sitt síðan í okt. 1926 um
88%, en íhaldið aðeins um 37%.
í júlí 1926 hafði íhaldið og Sig.
Eggerz 167 atkv, meiri hluta fram
yfir samanlögð atkv. beggja hinna
flokkanna. í október sama ár var
íhaldsmeirihlutinn 1574 atkv. í sumar
er íhaldið í minni hluta í fyrsta
sinn við landkjör. Pað hefir 807
atkv. færra en báðir frjálslyndu
fiokkarnir til samans.
Af því, sém hér hefir verið fram
tekið, verður niðurstaðan þessi:
Aukin þátltaka í kosningunum í
sumar nemur 70% frá því sem hún
var í júlí 1926.
íhaldsfiokkurinn hefir aukið at-
kvæðamagn sitt um sömu prósent-
tölu. Hann stendur því í stað —
er kyrstöðuflokkur í kjósendafylgi
eins og hann er að innræti. Fer
vel á þvi. En til þess að geta staðið
í stað, hefir hann reynt að beita
ýmiskonar brellum: skift um nafn,
látist skifta um stefnuskrá, skift um
foringja og frambjóðendur og valið
einn þeirra með sérstöku tilliti til
trúartilfinninga nokkurs hluta kjós-
enda. Prátt fyrir þetta ajt stendur
fylgi flokksins í stað.
Útkoman hjá Jafnaðarmannaflokkn-
um er þó öllu lakari. Hann skortir
nokkuð á til þess að hafa hlutfalls-
lega jafnmikið fylgi og hann hafði
1926.
Framsóknarflokkurinn er eini flokkurinn,
sem heíir aukið fylgi sitt miklu meira en
nemur aukinni páttlöku kjósenda við land-
kjörið í sumar, nálega 50% meira en
fhaldið og 65% meira en jafnaðar-
menn. Hann er eini flokkurinn, sem
er í uppsigiingu.
En jafnframt því að athuga þetta,
verður að gæta þess, að nú var
það »hin aldraða sveit«, er gekk til
kosninga. Allajafna hafa frjálslyndir
umbótaflokkar meginstyrk sinn með-
al yngri mannanna. petta mún og
verða reynslan við kjördæmakosn-
ingar að ári.
Prátt fyrir hæsta atkvæðatölu C-
listans við landkjörið í sumar eru
horfurnar um framtíðarfylgi fhaldsins
ekki glæsilegar. Nú sem stendur
stritast það við að standa i sömu
sporum. ur því byrjar hnignunin.
í