Dagur - 09.10.1930, Blaðsíða 1

DAGUR
Kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Ámi Jóhanns-
son í Kaupfélagi Eyfirð-
inga.
Akureyri, 9. Október 1930.
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsfmi 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé ko'min til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
56. tbl.
I.
íhaldsblöðin hampa enn þeim
ósannindum Magnúsar Guðmunds-
sonar, að skuldir ríkissjóðsins hafi
í árslok 1929 verið 18,5 milj. kr.
Fyrir löngu helir verið sýnt fram
á, í hverju þessi blekkingavefur M.
G. og íhaldsblaðanna liggur.
Alþingi hefir heimilað ríkisstjórn-
inni 12 milj. kr. lántöku. Á árinu
1929 tiygði stjórnin sér 5lh milj.
kr. bráðabirgðaviðskiftalán í Eng-
landi, en notaði ekki nema 2 lh
milj. kr. af því. Lán þetta var hluti
af 12 milj. kr. heimildinni og var
notað til þess að greiða ríkissjóðs-
skuldir, er fyrir voru. Pvi var það
að heildarupphæð skuldanna hækk-
aði ekkert við þessa lántöku, heldur
var aðeins um skuldafærslu að
ræða.
En Magn. Guðm. fer ekki ráð-
vandlegar að en það, að hann leggur
alla upphæð bráðabirgðatánsins, 5lh
milj., við skuldarupphæðina, sem
fyrir var, ekki aðeins þann hluta,
sem nolaður var til greiðslu annara
skulda, heldur einnig það, sem
aldrei var tekið til láns. Með þess-
um falsreikningi fékk hann út 18,5
miljónir.
Sannleikurinn er sá, að skuldir
ríkissjóðs hækkuðu alls ekkert á
árinu 1929. Petta veit Magn. Guðm-
og þetta vita íhaldsblöðin; það er
þvl vísvitandi blekking, er þau
halda því fram, að ríkissjóðsskuld-
irnar hafi verið 18,5 milj. I árslok
1929.
Pó kastaði fyrst tólfunum þegar
M. G. og blöð hans fóru að reikna
út, hvað skuldirnar yrðu háar, þegar
búið væri að nota 12 milj. kr. láns-
heimildina að fullu.
Eins og áður er fram tekið, var
bráðabirgðalánið partur af 12 milj.
kr. héimildinni. Nú þóttist Magn.
Guðm. sanna það, að þegar 12
milj. kr. lánsheimildin væri að fullu
notuð, þá yrðu skuldir ríkissjóðs
komnar upp I rúmar 30 milj. Þá
upphæð fékk hann með því að
bæta 12 milj. við I8V2 milj. og er
það óneitanlega rétt samlagning út
af fyrir sig'. En í þessum útreikn-
ingi M. G. felst fyrst og fremst sú
reginblekking, að upphæð bráða-
birgðalánsins telur hann tvisvar
sinnum. Fyrst leggur hann upp-
hæðina við föstu skuldirnar, sem
fyrir voru, og sfðan telur hann
sömu upphæðina aftur, þeg-
ar hann leggur 12 milj. við 18,5
milj, Alveg er það óhugsandi að
M G. sé það flón, að honum hafi
ekki verið Ijós hans eigin rangfærsla
í þessum útreikningi.
F*að vill líka svo vel til að fengin
er alláþreifanleg sönnun fyrir þess-
um falsreikningi M. G. íhaldsblöðin
eru sem sé hætt að halda því fram,
að ríkissjóðsskuldirnar fari upp I
30 milj. með 12 milj. kr. lánsheim-
ildinni. Pau draga 5 milj. frá þeirri
upphæð og fá þá auðvitað út 25
milj. Peim er auðsýnilega farið að
velgja við því að fylgja M. G. eftir
á þeim blekkingaferli hans að telja
sömu upphæðina tvisvar sinnum
og er það raunar allrar virðingar
vert eftir ástæðum.
En svo kemur hér annað til
greina, sem gerir alt skvaldur þeirra
Magn Guðm. og Jóns Porl. um
hækkandi ríkisskuldir að markleysu.
Þegar Magn. Guðm. tók hið ill-
ræmda enska lán 1921, fór meiri
hluti þess, um 8 milj., til bankanna,
aðallega íslandsbanka. Pá upphæð
færði M. O. ekki sem skuld á lands-
reikningunum, taldi rangt að gera
það, af því að bankarnir, en ekki
ríkissjóður, stæðu straum af þeim
hluta lánsins.
Á slðustu ráðherraárum jóns
þorlákssonar, 1926 og 1927, tók
hann um 8 milj. kr. lán fyrir hönd
ríkissjóðs, og fór það lán að mestu
til veðdeildarbréfakaupa. J. F*. fór
hér í slóð Magn. Guðm., taldi það
ekki skuld ríkissjóðs, af því að
veðdeildin stæði straum af því.
Hliðstæð þessum tveimur ofan-
greindu lántökum þeirra M* G. og
J. P. er hin fyrirhugaða 12 milj. kr.
lántaka núverandi stjórnar að því
leyti, að lánsféð fer aðallega til
stofnana, sem standa að mestu
straum af þvi um afborganir og
vexti.
Pað stingur því alveg I stúf við
fyrri kenningar þeirra M. G. ogJ.P.
og þeirra eigin reikningsfærslu, er
þeir halda því fram, að þessar 12
milj' eigi að teljast til skulda ríkis-
sjóðsins. Samkvæmt reikningsfærslu
þeirra lána, sem þeir sjálfir tóku
fyrir hönd ríkisins, vaxa rikisskuld-
irnar lítið eða ekkert við 12 mílj.
kr. lántökuna.
í niðurstöðum þessara málsatriða
liggja því fyrir eftirtaldar sannanir:
1. Magnús Guðmundsson hefir
búið til skuldaupphæð, sem
hvergi á sér stað.
2. Pessa tilbúnu skuldaupphæð tvi-
telur hann svo, til þess að geta
fengið út þá heildarupphæð, sem
honum líkar.
3. Blöð M. G. treysta sér ekki til
að fylgja honum til enda þess-
arar blekkingarleiðar og telja því
ekki hina skálduðu upphæð
nema einu sinni.
4. M. G. og J. P. halda því fram,
að lán þau, er þeir hafa sjálfir
tekið fyrir hönd ríkissjóðs og
aðrar stofnanir eiga að standa
straum af, eigi ekki að teljast
til skulda ríkissjóðs.
5. Hið væntanlega 12 milj. kr. lán,
sem núverandi stjórn er heimil-
að að taka, telja sömu menn að
eigi að teljast til skulda ríkis-
sjóðs, þó að þeir komist þar I
algerða mótsögn við sjálfa sig.
6. Samkvæmt síðasttaldti skoðun
þeirra M. G. og J. P., og vilji
þeir halda fast við hana, játa
þeir um leið, að peir ha(a báðir
gert sig seka um ranga færslu lands-
reikninga og gefið með pví lalska mynd
a( skuldum ríkissjóðsins i stjórnartfð
sinni.
11.
Síðustu mánuðina hafa blöð í-
haldsins klifað á því af mikilli þrá-
kelkni, að lánstraust ríkisins værí
komið í mikinn voða eða jafnvel
með öllu glatað. Á yfirborðinu hafa
blöð þessi látist vera mjög hug-
sjúk út af þessu ástandi, en i und-
irdjúpunum hefir soðið I þeim
kampakætin yfir því, ef þeim skyldi
takast að koma þeirri trú inn I al-
menning utan lands og innan, að
ísland gæti hvergi fengið lán til
nauðsynlegra framkvæmda. Pað gat
i þeirra augum orðið vísir til þeirr-
ar veiku vonar, að islenzka þjóðin
bæði íhaldið að taka við stjórnar-
taumunum. ÖIl rógiðja íhaldsblað-
anna í þessa átt stefnir að því
marki.
Orsökina til glötunar lánstrausts-
ins segja íhaldsblöðin vera þá, að
landsstjórnin og flokkur hennar
hafi ekki dregið Islandsbanka upp
úr gjaldþrotafeninu á þurt land.
Pað er heldur trúlegt, eða hitt þó
heldur, að útlendir fjármálamenn
telji íslenzka ríkið færara til lántöku,
ef það væri áður fjötrað í stórfeid-
um ábyrgðum fyrir ólífvænlega
bankastofnun. Pað er satt, að erfitt
er um lántöku nú með svo hag-
feldum kjörum, sem þörf er á. Til
þess að koma slíkri lántöku á, þarf
áreiðanlega lægnari og betur viti
borna menn en Magnús Guðmunds-
son og Kúlu-Andersen. En það er
enginn flugufótur fyrir því, að erf-
iðleikar við hagkvæma lántöku nú
fyrir íslenzka rikið stafi af því, að
JARÐARFÖR Hannesar Ein-
arssonar frá Skógum fer fram
Laugardaginn 11. þ. m. frá kirkj-
unni á Akureyri, kl 1 e. h.
Akureyri 6. Oktober 1930
Fyrir hönd systkina hins látna.
Benedikt Einarsson.
fslansbanki var ekki endurreistur
með ríkrshjálp; erfiðleikarnir eiga
rót sína að rekja til drýgðra fjármála-
synda íhaldsmanna á liðnum tím-
um. Má þar fyrst nefna veðsetning
tollteknanna fyrir enska Iáninu frá
1921, sem Magnús Guðmundsson
tók með aðstoð dansks drykkju-
ræfils, og þar sem yfilýsing um
veðsetninguna stendur á hverju
lánsskjali. Petta íhaldshneyksli stend-
ur alstaðar í vegi á lántökuleiðum
erlendis eins og hræðilegur draug-
ur. Hefir borgarstjóri Reykjavíkur
meðal annars fengið að kenna á
honum, þegar hann hefir verið í
lántökuerindum fyrir bæ sinn. Fleira
kemur og til, sem veldur örðug-
leikum með að koma erlendu fjár-
magni inn i landið, svo sem tekju-
halli frá stjórnartíð íhaldsins að ó-
gleymdum hinum gífurlegu miljóna-
töpum bankanna, sem stöfuðu nær
eingöngu frá taumlausri óreiðu óg
botnlausu fjármálasukki versta sor-
ans úr íhaldsflokknum.
En þrátt fyrir þessi Ijón á vegi,
er unnið að því með festu og fjár-
málalegum hyggindum að sigra
torfærurnar, því nauðsyn nýrrar lán-
töku er næsta brýn eins og málum
er komið. Pörfin fyrir nýtt fjármagn
til stuðnings og eflingar heilbrigð-
um framförum hrópar hátt. Og
þeirri þörf verður fullnægt þrátt
fyrir illgirnislegar og ómannlegár
tilraunir Morgunblaðsins og fylgi-
liðs þess með að koma í veg fyrir
það.
Nauðsyn nýrrar lántöku ætti ekki
að vera torskilin nokkrum mannii
Pað gefur að skilja að eitthvað þarf
að koma í það mikla gap, er mynd-
aðist í fjárveltuna við 20 til 30
miljóna tap bankanna. Pað stóra
skarð hafa óreiðumenn landsins,
sem nálega allir tilheyra Morgun-
blaðsliðinu, höggvið i veltufjár-
magnið. Er það meira en litil ó-
svífni, er þessir menn krefjast þess,
að skilamenn landsins taki hinar
þungu afleiðingar af fjárglæfrum
þeirra og óheilbrigða braski á bak
sér. Petta skildi Alþingi og þess-
vegna veitti það stjórninni 12 milj.