Dagur - 16.10.1930, Blaðsíða 1

DAOUR
/cemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Ámi Jóhanns-
son í Kaupfélagi EyfirÖ-
inga.
' •••••
XIII
.á, J
Akureyri, 16. Október 1930.
Afgreiðsian
er hjá Jóni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
• • ••
57. tbl.
• #-• #-• • •-
Fjármálastefnurnar.
i.
í raun og veru er það ekki nema
sjálfsagt, að hver sú stjórn, sem með
vö!d fer í land nu, eigi að iáta svo
mikið gott og gagnlegt eftir sig
liggja, sem frekast eru tök á, er það
réttmæt krafa þeirra borgara, sem
fela henni völdin; og eins og nú
er ástatt í öllum þingræðislöndum,
þá starfar hver stjórn á meðan hún
situr eftir stefnu og í anda þess
flokks, sem meiri hluta hefir á
þingi, og sem kallað er að myndi
stjórn.
Flokkur sá, er að stjórninni stend-
ur, ber þess vegna ábyrgð á gerðum
hennar að svo miklu leyti sem stjórn
in framkvæmir vilja meiri hluta þings-
ins og starfar samkvæmt stefnu f lokks-
ins, hverjar vinnuaðferðir, sem hún
annars kann að velja sér. —
Að ðllu jöfnu verður að gera ráð
fyrir, að hver stjórn, hvers flokks
sem hún er, skoði sig sem þjón
allrar þjóðarinnar, finni til þeirrar á-
byrgðar, sem þvi fylgir, og geri á-
valt sitt bezta. En aftur á móti verð-
ur ekki um það deilt, að oft er tals-
verður m u n u r á þessu »bezta«.
Veldur þar auðvitað miklu um, að
misjafnlega starfshæfir menn, mis-
munandi greindir, útsjónarsamir og
samvizkusamir veljast í stjórnir þær,
er myndast af hinum pólitísku flokk-
um. En það, sem mestu veldur, er
þó alla jafna hinar mismunandi
stefnur, sem flokkarnir — og stjórn-
irnar þar af leiðandi - fylgja.
II.
Allir vita, að hér á landi voru í-
haldsstjórnir ráðandi síðustu kjör-
tímabilin fram að 1927, er Fram-
sóknarflokkurinn vann kosningasig-
ur og myndaði stjórn. Öll þessi ár
hafði íhaldið því tækifæri til að sýna
hverri stefnu það fylgdi og í hvaða
anda stjórnir þess störfuðu - og
það gerði það líka á eftirminnilegan
hátt.
Styrkur íhaldsstjórnanna lá einkum
f hinu nána sambandi þeirra við
stórútgerðina og stórkaupmenn í
kaupstöðunum og þá einkum í
Reykjavík, en þessi styrkur varð um
leið ógæfa þeirra, sem var fólgin í
því, að þær urðu of háðar þeim til-
tölulega fáu mönnum í flokknum,
sem ranglega eru kallaðir >fjárafla-
menn< — þ. e. a. s. þeim tiltölulega
fáu, sem hafa tækin til fjáröflunar í
höndum sér. Afleiðingarnar urðu
þær, að i raun og veru urðu það
þessir menn, sem mörkuðu stjórn-
inni stefnu, eins og þeir mörkuðu
og marka enn flokknum stefnu.
Nú er það kunnugra en fráþurfi
að segja, að allir þessir menn setja
einsíaklingshyggjuna sem fyrsta og
helzta boðorð í öilum viðskiftum
manna á milli og í opinberum mál-
um, Pað varð því heill þeirra sjálfra
— heill nokkurra einstaklinga og
fámennrar stéttar, sem þeir báru
fyrir brjósti, í staðinn fyrir heill
allra einstaklinga og allra stétta
þjóðfélagsins eins og vera ber.
Stefnur og stefnumismunur kem-
ur aldrei betur né berlegar i Ijós en
í fjármálum, kemur það af því, að
eins og högum þjóðfélaga nútím-
ans er háttað, verða öll landsmál
að snúast um þau, póiitik nútímans
er fjármálapólitík fyrst og fremst,
hverju nafni sem hún nefnir sig,
enda lýsir stefna íhaldsins hér á
landi sér allvel í allri ráðsmensku
þess: Öllum fjárstraum, sem það
opinbera réð yfir eða gat haft áhrif
á, en það er að segja öllu fjár-
magni og öllu lánstrausti þjóðar-
innar var beint að sjávarsíðunni,
ekki til þess að styðja hinn vinn-
andi Iýð þar til samhjálpar i atvinnu
sem getað hefði leitt af sér efna-
legt sjálfstæði fyrir hann og nýjar
framkvæmdir í atvinnugrein hans,
sem kæmu honum sjálfum fyrstog
fremst til góða, heldur til þess að
greiða götu stórútgerðarinnar og
gefa henni aðstöðu til að hreiðra
sem bezt um sig á kostnað allra
annara í þjóðfélaginu. Peim sem
að henni stóðu var veitt aðstaðatil
að geta boðið verkafólki hærra kaup
á vissum tímabilum, en sveitabænd-
ur áttu tök á að greiða, þar sem
atvinnuvegur þeirra — móðurnær-
ing landsins — var hafður að al-
gerðri hornreku og átti engan kost
að fá hina minstu stoð af hálfu
þess opinbera. Pegar bændur svo
voru orðnir fólkslausir í sveitunum
sáu margir þeirra sinn kost vænst-
an að hröklast frá búskap og ger-
ast verkamenn í bæjum og kaup-
túnum. Pessi straumur fólksins úr
sveitunum, sem á fyrst og fremst
upptök sín í röskun jafnvægisins
á milli atvinnuveganna, er langtfrjá
stöðvaður enn, þrátt fyrir að hinar
miklu ræktunarframfarir og bygg-
ingaframkvæmdir í sveitum nú sem
stendur geri horfurnar nokkru betri.
Allir sjá hversu óheilbrigð fjár-
málastefna það er, að taka alt frá
öðrum og gefa hinum, þar sem
báðir eru jafn réttháir, báðirhöfuð-
atvinnuvegir þjóðarinnar jafn nauð
synlegir fyrir velgengni hennar og
framtfð, má með sanni segja um það,
að líf og velferð þjóðarinnar, bæði
andlega og efnalega, sé undir því
komið, að atvinnuvegirnir b!ómg-
ist og haldist í hendur í fullkomnu
jafnvægi — framfarir annars eru of
dýrkeyptar með þvi að Iáta hinum
blæða til ólifis. Pörfin var brýn að
hefjast handa til viðreisnar landbún-
aðinum, eins og Framsóknarflokk-
urinn jafnan hefir krafist og eins
og gert hefir verið af núverandi
stjórn af miklum dugnaði og fyrir-
hyggju. í stað þess var landbúnað-
inum enn meira íþyngt á dögum
íhaldsins með hinni hóflausu geng-
ishækkun, sem varð drjúg byrði á
öllum landsmönnum, þó engir hafi.
að líkindum orðið harðara úti en
bændur.
III.
Frá sjónarmiði samkepnis- og ein-
staklingshyggjumanna hefði þetta
háttalag þó altsaman ef til vill ver-
ið afsakanlegt, ef það hefði sýnt
sig, að þeir, sem bezta áttu afstöð-
una, hefðu verið menn til að nota
sér hana og hefðu ekki verið fyr-
irhyggjulitlir braskarar og fjáreyðslu-
menn frekar en fjáraflamenn. En
sökum þessara ókosta sézt það æ
betur og betur að fjármálastefna í-
haldsins, eins og hún lýsir sér í
verkinu, hefir hefnt sín greypilega,
en það allra versta við þá hefnd er
að hún kemur að mihstu leyti nið-
ur á þeim, sem sökina áttu, heldur
á öllum fjöldanum, öllum, sem hafa
barist áfram, til þess að hafaofanaf
fyrir sér og sínum með heiðarlegri
vinnu, bæði til lands og sjávar, og
standa í skilum, þeir verða að bera
afleiðingarnar í dýrtíð og allskonar
álögum.
Pað sýndi sig nefnilega, að »fjár-
aflamönnununu var ekki trúandi
fyrir fjármunum. Fjáreyðslu þeirra
og fyrirhyggjuleysi hefir alþýða
manna orðið að súpa seyðið af
undanfarið og er ekki búin að bíta
úr nálinni ennþá fyrst um sínn.
Skuldasúpunrnar uxu fjársýslu-
mönnum yfir höfuð. Lán var tekið
á lán ofan, og hámarki fjármálalegr-
ar eymdar var náð með hinu marg
umtalaða og marg illræmda enska
láni með 9,88°/o vöxtunum ogveð-
setningu tolltekna ríkisins, sem þá-
verandi fjármálaráðherra, Magnús
Ouðmundsson, bar ábyrgð á.
Til hvers voru þessi lán tekin?
Pvi er fljótsvarað í hðfuðatriði, þar
sem þau að mestu leyti hurfu í
hina botnlausu hít, sem stórspekúl-
antar Ihaldsflokksins höfðu opnað
með fyrirhyggjuleysi og fjárbraski;
þeir stóðu ekki í skilum við bankann,
sem var látinn. afskrifa töpin, og
Jarðarför Magneu dóttur
minnar, er andaðist 11. þ. m.,
er ákveðin næstkomandi Laugar-
dag og hefst kl. 1 e. h. frá
heimili mínu Eyrarlandsveg 14B.
Akureyri 14. Okt, 1930.
Kristján Helgason.
Móðir okkar, Guðiaug Sveins-
dóttir á Hjalteyri, andaðist hér þ.
13. þ. m. Verður fiutt héðan að
MöðruvöIIum, og jarðsungin þar
miðvikudaginn þ. 22. þ. m., kl. 12
á hádegi.
Akureyri 16. október 1930.
Börnin.
Hjartans þakkir fyrir auðsýnda
vináttu og hluttekningu við frá-
fall og jarðarför konunnar minn-
ar Ragnheiðar Stefánsdóttur.
Hailur Benediktsson.
varð að fá nýtt og nýtt fé til áfram-
haldandi reksturs — það skal látið
ósagt, hvort þeir vildu ekki eða gátu
ekki staðið í skilum — enda kemur
það í sama stað niður, þvi alt ber
að éinum brunni, hvort eð er. En
þjóðin, alþýðan — hin vinnandi,
skilvísa, þolinmóða alþýða, varð að
borga, hún varð að beygja bakið
undir byrðarnar sem henni voru
bundnar á herðar. En þeim, sem
töpunum ollu var látið haldast uppi
aö halda hinni >heilbrigðu< atvinnu
sinni áfram — safna nýjum skuld-
um, valda nýjum töpum, alt þangað
til þeir gengu af bankanum, sem
þeir árum saman höfðu misnotað,
gjaldþrota; og til þess að kóróna
alt saman heimtuðu svo þessir sömu
menn ábyrgð ríkisins fyrír allri
skuldasúpu fslandsbanka, sem þeir
voru búnir að koma á hausinn.
Petta er í stuttu máli fjármála-
stefna íhaldsins hér á landi — alt
annað en glæsilegur ferill, jafnvel
þótt hún sé ekki hér rakin atriði
fyrir atriði, en látið nægja að fylgja
höfuðlínu hennar, eins og hún ligg-
ur fyrir dregin af íhaldinu á meðan
það fór með völd í landinu. En
það ætti að vera nóg til þess að
sýna fram á, hversu þeir menn hafa
búið í haginn, sem nú láta mál-
pípur slnar æpa um, að núverandj