Dagur - 16.10.1930, Blaðsíða 2

202
DAGUR
57. tbl.
ffllfffffsiiflfffffffff*®
£ Regnkápur og j|
| Regnfrakkar 3
afar fjölbreytt úrval. Allar stærðir *J|
§gjf karla, kvenna og barna.
Kaupfélag Eyfirðinga. J*
SMNl Vefnaðarvörudeildin.
miiiiiiiiiiiiiiiiiiiiis
My ndastof an
Oránufélagsgötu 21 er opin alla
daga frá kl. 10 — 6.
Guðr. Funch-Rasmussen.
stjórn hafi glatað lánstrausti rikisins
— stjórnin, sem fékk það vanda-
sama hlutverk að leysa af hendi að
bæta úr þessum og öðrum yfirsjón-
um fyrirrennara sinna á fjármála-
sviðinu, að reisa við efnahaginn og
jafnframt auka allar framkvæmdir
og framfarir inn á við, svo að öll-
um óvilhöllum mönnum, utan lands
og innan, ber saman um, að þær aldrei
hafi verið jafn miklar og hraðfara,
síðan landið bygðist, og að halda
uppi fjármálaheiðri landsins út á við.
— Pað má reiða sig á, að það hef-
ir verið — og er — alt annað en
létt verk, þar sem svo að segja við
hvert spor, sem stigið er í rétta átt
verður að yfirstíga hindranir, sem
íhaldsstefnan hefir reist og brúa fen
þau, er hún hefir grafið.
IV.
Hér í blaðinu hefir áður verið
minst á hina lúalegu íhaldsiðju, sem
blöð þess hafa verið látin halda uppi
I seinni tíð, að níða fjárhaginn niður
og spilia fyrir lánstrausti ríkisins.—
Auðsjáanlega eru íhaldsblöðin nú
komin f klípu út af rógi sínum, sem
getur fengið alvarlegar afleiðingar,
ef einhver tekur hann trúanlegan.
Nú eru það auðvitað ekki þær af-
Ieiðingar, sem blöðin eru hrædd við,
þvl tilætlun þeirra getur naumast
hafa verið nokkur önnur en sú, að
spilla fyrir lánstraustinu, ef verða
mætti, að það gæti skapað stjórninni
erfiðleika. En það sem þau óttast
— og með fullum rétti — er al-
menningsálitið; það er ekki ósenni-
legt, að það geti orðið flokknum
dýrt spaug við næstu kosningar að
hafa verið staðinn að athæfi, sem
beinltnis hefir það markmið að
hnekkja áliti þjóðarinnar út á við
og spilia fyrir atvinnulífi hennar. Pess
vegna setja þau nú upp sakleysis-
svip faríseans og spyrja, hvort það
séu landráð að skýra frá fjármáia-
stefnu núverandi stjórnar. Nei, sei,
sei, nei, það eru engin landráð fólg-
in í því! — en þá verður að skýra
rétt frá: þá verður að byrja með
að skýra frá fjármálastefnu og fjár-
málastjórn íhaldsins, svo að lesend-
um gefist kostur á að sjá saman-
burðinn og dæma um, hvernig sú
stefna var, sem Framsóknarstjórnin
brýtur í bága við; og að því loknu
verður að skýra frá því, að Fram-
sóknarstjórnin hefir hafist handa til
viðreisnar landbúnaðinum, að bænd-
um nú — í fyrsta sinn í sögu þessa
iands-ergert jafn hátt undir höfði
í fjárframlögum af hálfu þess opin-
bera og öðrum; að ræktunin vex
hröðum skrefum, og að bændur eiga
kost á að húsa bæi sfna betur en
sögur fara af áður, er að þakka fjár-
málastefnu núverandi stjórnar og
Framsóknarflokksins. Ennfremur
verður að skýra frá, að samgöng-
urnar kringum landið eru bættar og
skipum fjölgað í því skyni, (íhaldinu
hefir nú reyndar verið það alveg
sérstakur þyrnir í augum), að síma-
línum er fjölgað, vegir lagðir og ár
brúaðar örar og í stærri stíl en áður
hefir verið — mættu einkum nyrðstu
sýslur landsins muna tvenna tímana,
ef litið er um öxl til stjórnarára í-
haldsins —, að sjávarútvegurinn er
að breytast, frá því að vera leikvöll-
ur fyrirhyggjulítilla fjáreyðslumanna
og braskara, í tryggan atvinnuveg,
þar sem öllum, er að honum vinna,
er trygður arður af starfi sínu, nær
þetta einkum til sítdarútvegsins hér
norðanlands með einkasölunni og
ríkisverksmiðjunni — Svona mætti
telja æði lengi, en íhaldsblöðunum
láist það, þegar þau segjast vera að
skýra »satt og rétt« frá fjármála-
stefnu stjórnarinnar. — Rógur þeirra
og illmæli um lánstraust ríkisins á
fremur lítið skylt við þá stefnu. En
sá sem vill athuga málin rólega og
hiutdrægnislaust sér muninn á fjár-
málastefnu íhalds og Fiamsóknar,
og hann æfti heldur ekki að vera f
vafa um, hver stefnan er heilbrigðari.
-------o-------
S im s k ey ti.
(Frá FB.)
Rvík, 10. okt.
Hæstaréttardómur er upp kveð-
inn f máli réttvísinnar gegn Jó-
hannesi bæjarfógeta, er hann dæmd-
ur í 800 kr.- sekt og málskostnað.
Dómstjóri lét þess getið, að ágrein-
ingur hafi orðið um dómsúrslitin.
11. okt.
Til viðbótar skeytinu í gær skal
þess getið, að bæjarfógetinn var
dæmdur í 800 kr. sekt fyrir drátt á
skiftum f nokkrum búum, en var
sýknaður af ákærum réttvísinnar um
fjárdrátt.
12. okt.
Agúst Einarsson, ógiftan mann
úr Hafnarfirði, þrítugan að aldri,
tók út af botnvörpungnum Ólafi á
heimleið frá Englandi hér á dögun-
um og drukknaði hann.
Eftirtalin skip hafa selt isfisk sinn
því verði, sem hér er greint, talið í
sterl.pundum : April 777, Pemberton
940, Hannes ráðherra 1100, Baldur
721, línuveiðarinn Ólafur Bjarna-
son 480
Allsherjarmanntal á íslandi fer
fram 2. desember næstk.
Stjórnarráðið hefir fyrirskipað, að
rjúpur skuli alfriðaðar þetta ár.
Atvinnumálaráðuneytið hefir fest
kaup i fimm sauðnautum í Noregi,
og Ársæll Árnason og félagar hans
í tveimur. Dýrin verða öll geymd
i Ounnarsholti, en þau eru ókom-
in enn.
Flugmennirnir Boyd og Connor
flugu frá Harbourgrace í Newfound-
Iandi til Scillyeyja í Bretlandséyjum.
14; okt.
Madrid: Pesetinn hefir enn fallið,
nýtt iágmark 49,15 á sterlingspund.
Sveinbjörn Jakobsson frá Ólafs-
vík, fullorðinn mann, vantar síðan
á fimtudagskvöld, og Pétur Quð-
mundsson vélstjóra, sömuleiðis
fullorðinn mann, vantar einnig síðr
aná föstudagskvöld. Leit eftir þeim
hefir engan árangur borið; óttast
menn, að Pétur hafi fallið I höfnina
af slysni, en hinsvegar er sagt, að
Sveinbjörn hafi haft peninga með-
ferðis og verið búinn að týna þeim,
þegar síðast fréttist til hans akandi
í bifreið um borgina.
-------o------
Gefjun.
Eins og áður hefir verið skýrt
frá hér i blaðinu, hefir sumt af
starfsfólki Oefjunar krafist kaup-
hækkunar, upp f 225 kr. á mánuði
fyrir karlmenn og 150 kr. fyrir kon-
ur. Áður hafa starfslaunin verið
170—180 kr. fyrir karla og 100
kr. fyrir konur.
Framkvæmdarstjóri verksmiðjunn-
ar neitar að verða við þessum
kröfum.
Út af því ræðst blaðið »Verka-
maðurinn* með fúkyrðum á hinn
nýja eiganda Gefjunar, Samband
ísl. Samvinnufélaga. Telur blaðið
S. í. S. feía í fótspor verstu verk-
lýðskúgara, sem arðræna verkalýð
sinn, en safna of fjár í eigin sjóði.
Peir, sem rita um mál þetta í
Verkam., þykjast hafa rök fyrir sig
að bera. Pað er skjallega sannað,
segja þeir, að Oefjun hefir grætt
125 þúsund krónur. Annars hefði
S. f, S. ekki keypt verksmiðjuna
fyrir 125 þús. kr. fram yfir hluta-
fjárupphæðina. »Pennan geysiarð
höfðu eigendurnir reitt af hinum
bláfátæka og illa launaða verkalýð,
og álíka arði mátti búast við í fram-
tíðinni*, segir Verkam. Pessvegna
»gæti verkalýðurinn með fullum
rétti krafist bættra launa, þegar
sannað væri og opinberað, hvílfkan
feikna ágóða vinna hans hefði gefið
af sér«. Og kröfur verkalýðsins skv.
þessu eru um 36% hækkun að
meðaltali.
Pað er auðséð, að höfundar þess-
ara árásárgreina á S. í. S. þykjast
hafa góð rök fyrir sig að bera.
Peir álíta 125 þús. kr. sjóð, sem
Gefjun hefir safnað á 20-30 rekst-
ursárum, óyggjandi sönnun fyrir
því, að verksmiðjan hefði getað og
geti framvegis greitt 36% hærri
laun en hún hefir gert.
Af þessum 125 þús. kr. sjóði,
sem Gefjun hefir safnað, má gera
ráð fyrir að þriðjungur til helming-
ur séu vextir, sem' lagst hafa við
þann árlega reksturshagnað, er
safnast hefir saman smátt og smátt.
Helmingur til % sjóðsins væri þá
raunverulegur reksturshagnaður, eða
eftir skoðun Verkam. »arðrán«, tekið
frá verkalýðnum. Til þess að vera
viss um að ekki sé hallað á verka-
lýðinn f þessum útreikningi, skal
hér gert ráð fyrir að aðeins 35
þús. kr. af sjóðnum séu vextir, en
90 þús. kr. sé »arðrán« frá starfs-
fólkinu.
Nú hefir Oefjun greitt starfsfólki
sínu verkalaun að upphæð samtals
nálægt einni miljón króna, nákvæm-
lega talið kr. 931,534,00.
Ef verksmiðjaa hefði frá byrjun
greitt starfsfólki sínu 36% hærri
laun. eins og krafist er nú, þá hefði
sú hækkun numið kr. 335,352,00
(36°/o af 931,534 kr.) eða nærri
fjórum sinnum hærri upphæð en
reksturságóði hennar hefir numið
öll undangengin rekstursár til sam-
ans.
Hvaðan hefði nú Oefjun átt að
taka þessa peninga, 335 þús. kn,
til þess að greiða starfsfólkinu um-
fram það kaup, sem greitt hefir
verið ? Af árlegum arði var ekki
unt að taka þetta fé. 90 þús. kr.
arður nægir ekki til að greiða 335
þús. kr. hærra kaup.
Pað er því augljóst, að hefði
Oefjun greitt svo mikið hærri Iaun,
eins og krafist er nú og Verkam.
telur sanngjarnt, þá væri verksmiðjan
Oefjun ekki lengur til. Hún hefði
orðið að hætta starfrækslu og verið
gerð upp sem þrotábú fyrir mörg-
um árum eða áratugum. Og Akur-
eyri og Eyjafjarðarsýsla hefðu að
líkindum fengið laglegan skell, vegna
ábyrgðar bæjar og sýslu fyrir verk-
smiðjuna, Pá hefði líka ekkert starfs-
fóik við Gefjun verið lengur til.
Pað hefði þá að vísu ekki verið
rænt neinum hluta af verðskulduð-
um launum sínum, eins og Verkam.
telur verið hafa, heldur orðið að
vera án launanna og stunda aðra
atvinnu í þess stað. Má vera að
það hefði verið fólkinu ávinningur.
Um það skal ekkert dæmt hér. En
ekki er það líklegt, eftir þvf að
dæma, hve atvinna við verksmiðj-
una hefir verið eftirsótt.
Pessar athugasemdir ættu að
nægja til þess að sýna það, aðrök
Verkami höfundanna fyrir kauphækk-
un þeirri, sem krafist er, falla um
sjálf sig. Með þeim er þvert á móti
sýnt og sannað, að kauphækkunar-
kröfurnar eru kringum fjórum sinn-
um hærri en nokkurt vit er f, mið-
að við undangengna reynslu um
afkomu og hagnað verksmiðjunnar,
jafnvel þó að til þess væri ætlast
að verksmiðjan legði aldrei neitt f