Dagur - 06.11.1930, Blaðsíða 1

DAGUR
fcemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Ámi Jóhanns-
son í Kaupfélagi Eyfirð-
inga.
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
XIII. ár.
Akureyri, 6. Nóvember 1930.
60. tbl.
i ••• • • •-•-• -•-
Vaxtaiumi og domiir
Hæstaréttar.
Eftir 1Ö mánaða umhugsun kvað
Hæstiréttur loks upp dóm 10. okt.
s. I. í vaxtatökumáli Jóhannesar
Jóhannessonar fyrv. bæjarfógeta.
Dómurinn er orðréttur á þessa
leið:
íÁkærði, Jóhannes Jóhannesson,
sæti 800 kr. sekt til ríkissjóðs, og
komi 40 daga einfalt fangelsi í stað
sektarinnar, ef hún verður ekki
greidd innan mánaðar frá birtingu
dóms þessa.
Svo greiði ákærði allan kostnað
sakarinnar, bæði í héraði og Hæsta-
rétti, þar með talin málaflutnings-
laun sækjanda og verjanda í Hæsta-
rétti, málaflutningsmannanna Péturs
Magnússonar og Magnúsar Ouð-
mundssonar, 200 kr. til hvors.
Dóminum skal fullnægja með að-
för að lögum.<
Eins og almenning mun reka
minni til, komst undirrétturinn að
þeirri niðurstöðu í máli þessu, að
Jóhannes Jóhannesson hefði gert
sig sekan um brot gegn 142. gr.
hegningarlaganna, er hljóðar svo:
>Ef að embættismaður notar em-
bættisstöðu sína ranglega sér til
ávinnings, eða til þess að gjöra
nokkuð það, er hallar réttindum
einstakra manna eða hins opinbera,
þá varðar það sektum, einföldu
fangelsi eða embættismissi, ef verkið
ekki að öðru leyti er svo vaxið, að
þyngri hegning liggi við því«.
í forsendum undirréttarins er
ákæruefnið sundurliðað sem hér
segir:
»1. að taka sig ekki fram um að
ávaxta búafé búunum til hags,
2. að taka sjálfur þá vexti, sem
búaféð raunverulega hefir gefið, á
meðan það stóð inni hjá honum og
3. að taka innieignir búa úr bönk-
um og sparisjóðum og flytja þær í
sjóð embættisins og sinn eigin
bankareikning, til ávöxtunar fyrir
sjálfan sig«.
Dómur undirréttarins féll á þá
leið, að ákærði skyldi sæta einföldu
fangelsi i 15 daga, en fullnustu
refsingar hans skyldi frestað og
hún niður falla að liðnum 5 árum
frá uppsögn dómsins, ef viss skil-
orð laga yrðu haldin.
Hæstiréttur hefir komist að annari
niðurstöðu. Hann telur, að meðferð
Jóh. Jóh. á fjármunum dánar- og
þrotabúa komi ekki undir 142 gr.
hegningarlaganna, heldur hafi hann
orðið brotlegur við 144 gr. sömu
laga, sem fjallar um vanrækslu í
embættisrekstri. Vanræksian sé í
því fólgin, að hann hafi dregið
skifti á búunum óhæfilega lengi. Á
þeim grundvelli dærnir rétturinn
Jóh. Jóh. í sektir en ekki fangelsi.
Hæstiréttur hefir með öðrum orðum
sýknað Jóh. Jóh. af ákærunni um
fjárdrátt.
Dómnum fylgja að sjálfsögðu
langar forsendur. í þeim segir svo:
>Ákærði hefir viðurkennt, að hann
almennt hafi fylgt þeirri reglu að
ávaxta eigi fé búa, þeim til hagnað-
ar, á meðan þau voru undir skift-
um, og verður þetta að vísu eigi
talin góð eða hagkvæm stjórn á fé
búanna, þar sem um verulegar
fjárhæðir var að ræða, og búskiftin
tóku svo langan tíma, að ávöxtun
fjárins hefði verið verulegt fjárhags-
atriði fyrir þau.«
Ennfremur segir í forsendunum:
>Ákærði hefir viðurkennt, að
vextir af því fé, er hér ræðir um,
og geymt var í bönkunum, hafi
runnið til sín sem embættistekjur,
til reksturs embættisins, en eigi til
búanna.«
Og enn segir svo:
>Pá er það sannað, að ákærði
hefir haft þá venju að hefja inn-
stæður, er bú hafa átt í bönkum
og sparisjóðum, og leggja þær í
sjóð embættisins,* og >að ákærði
hefir í mörgum búum hafið inn-
stæður búsins úr sparisjóði án þess
að séð verði af aðalreikningsbókum
eða skiftabókum embættisins, að
úttektin hafi verið nauðsynleg vegna
útborgana úr búinu.«
Af ofangreindu eru eftirfarandi
atriði Ijós:
1. Hæstiréttur telur stjórn Jóh. Jóh.
á fé búanna eigi góða eða hag-
kvæma.
2. Hæstiréttur segir, að Jóh. Jóh.
hafi játað, að vextir af fé búanna
hafi runnið til sín en ekki til
réttra eigenda.
3. Hæstiréttur segir það sannað, að
Jóh. Jóh. hafi gert sér það að
reglu, að taka innstæður búa úr
bönkum og sparisjóðum og
leggja þær í sjóð embættisins,
það er að segja, í bankareikning
Jóh. Jóh. sjálfs, og þetta hafi
hann gert án nokkurrar nauð-.
synjar vegna útborgana úr bú-
unum.
En þrátt fyrir þetta sýknar réttur-
inn Jóhannes af ákærunni um
fjárdrátt. Allt þetta var honum leyfi-
legt að dómi Hæstaréttar. En hvers-
vegna var Jóh. Jóh. þetta leyfilegt?
Af því að hann neitar því að hafa
gert þetta í ávinningsskyni fyrir
sjálfan sig. Pá neitun tekur Hæsti-
réttur góða og gilda.
En úr því að Jóh. Jóh. dró sér
ekki vextina í ávinningsskyni, hvers-
vegna var hann þá að draga sér þá?
Hæstiréttur hefir það eftir Jóhann-
esi, að hann hafi hagað þessu
þannig, af því hann hafi ætlað að
skifta búunum þá þegar eða mjög
fljótt eftir að innstæðan var hafin.
En það sýnist ekki skifta miklu
hver ætlun Jóh. Jóh. var, úr því að
hann framkvæmdi ekki þessa ætlun
sína. Og svo rammt kvað að því
framkvæmdaleysi, að Hæstiréttur
dæmdi Jóh. Jóh. í 800 kr. sekt fyrir
vanrækslu í því efni.
Nú hlýtur sú spurning að vakna:
Hversvegna gerði fyrv. bæjarfógeti
Reykjavíkur sig sekan um slíka van-
rækslu? Hversvegna dró hann búa-
skiftin von úr viti? Ólögfróðum
almenningi verður greitt um svörin,
Pau eru á þessa leið: Auðvitað til
þess að njóta sem lengst vaxtanna
af búafénu. Samkvæmt útreikningi
reikningsglöggra, bankafróðra manna
hefir Jóh. Jóh. hagnast á þessu um
full 60 þús. kr.
Jóhannes segist ekki hafa hagað
þessu þannig í hagnaðarskyni fyrir
sjálfan sig og Hæstiréttur tekur það
trúanlegt og dæmir eftir því.
í forsendur dómsins vantar alveg
skýringu á því, hversvegna jóhann-
esi datt í hug að hirða að ástæðu-
lausu vexti af annara fé, án þess
að ætla sér að græða á því.
Hitt er öllum vitanlegt, að hver
sem ætlunin var upphaflega, þá
hefir Jóhannes grætt stórfé á vaxta-
hirðingunni.
Hæstiréttur hefir dæmt Jóhannes
í 800 kr. sekt og málskostnað sam-
kvæmt 144 gr. hegningarlaganna,
fyrir að hafa skilað annara pening-
um of seint; aftur á móti er hann
dæmdur sýkn saka fyrir að taka
annara fé og skila því aldrei.
í svona löguðum dómi botnar
almenningur ekki. Hvar sem til
spyrst standa rhenn undrandi yfir
þessum dómi Hæstaréttar.
Flokksblöð Jóhannesar Jóhannes-
sonar hafa haldið því fram, að menn
hefðu ekki leyfi til að gagnrýna
dóma Hæstaréttar. Auðvitað nær
þetta ekki nokkurri átt. Öll verk
manna hljóta að mega og eiga að
dæmast, og dómar Hæstaréttar eru
ekki annað en verk skeikulla manna.
Hitt er annað mál, að dómum
Hæstaréttar verður ekki breytt.
Nú stendur alveg sérstaklega á i
þessu máli. Um leið og dómurinn
var upp kveðinn, lýsti dómsforseti
því yfir í heyranda hljóði, að ágrein-
ingur hefði verið um úrslit málsins
í Hæstarétti. Einhver dómaranna
hefir þá verið ósamþykkur niður-
stöðu dómsins. Pegar svo er, getur
engum blandast hugur um að
gagnrýning sé ekki aðeins leyfileg,
heldur einnig sjálfsögð.
Flokksblöð Jóh. Jóh. hafa enn-
fremur staðhæft, að mál þetta hafi
frá upphafi ekki verið annað en
pólitískt ofsóknarmál. Hæstiréttur
hefir ekki aðeins dæmt Jóh. Jóh. í
800 kr. sekt, heldur og til þess að
greiða allan kostnað sakarinnar bæði
i héraði og Hæstarétti. Hefir réttur-
inn þar með ómerkt staðhæfingu
íhaldsblaðanna með dómi stnum.
Morgunblaðið óskaði Jóhannési
til hamingju með dóminn!
------o------
Kafli úr ræðu
Snorra Sigfússonar,
við setningu Barnaskóla Akureyrar.
Svo er mælt, að öllum Iifandi
verum í heimi hér sé ætlaður þroski
til þeirrar fullkomnunar, sem þeim
er eiginleg eftir náttúrunnar lögum.
Proski þessi eða vöxtur er i raun
réttri ekki annað en >stöðug« breyt-
ing, sífeld röð breytinga, svo smárra
að vér hvorki sjáum þær, né verð-
um þeirra eiginlega varir. En lög
þau, sem þær lúta, eru föst og á-
kveðin og standa í nánu sambandi
vlð eðli verunnar og líf. Hver verð-
ur að vaxa og þroskast fyrir sig,
siálfur, enginn getur gert það fyrir
hann. Proskinn er lífsstarf manns
sjálfs og verður ekki frá því skilinn.
—Pú gætir svo sem reynt að hnoða
einhverju utan á líkama litla barns-
ins í vöggunni, ungans í hreiðrinu,
ormsins í moldinni eða jurtarinnar
á túninu og telja þér síðan trú um
að allar þessar verur hefðu vaxið
þetta. En slikt mundi þér fljótt reyn-
ast fáránleg blekking og sjálfsagt
mundirðu hæddur verða og hrjáður
tyrir vitleysuna, því hver meðal-
skussinn mundi þykjast sjá hið
skoplega við þessar tiltektir þinar,
án þess þó að hann gerði sér veru-
lega grein fyrir því vaxtarlögmáli,
er alt hið lifanda lýtur. En þetta er
í sjálfu sér litlu bjánalegra né skop-
legra heidur en það, þegar stoppað
er fróðleik í barnið, meiri en það
getur veitt viðtöku, og svo er full-
yrt, að það vaxi andlega að réttri
tiltölu við hvern skamt, sem þannig
er í það hlaðið. Hitt er þó Ijóst,
eða ætti. að vera ljóst öllum heil-