Dagur - 05.02.1931, Blaðsíða 3

5. bl
DAGUR
19
ágæt. Skólaandinn holiur og vekj-
andi. Hegðun nemenda prýðileg.
Virtist okkur þeir gera sér mikið
far um að menntast og þroskast
til þeirra viðfangsefna, sem göfgast
telst að sinna í þjóðlífinu. Um það
ber vitni skólablað þeirra og hið
nýja skólaféiag, sem þeir hafa haidið
uppi í vetur með vikulegum fund-
um«.
Allmikill hluti skýrslunnar er próf-
fyrirlestrar eftir nemendur og erindi,
sem þeir hafa fiutt.
Perlur. F*etta prýðilega vandaða rit
kom enn út fyrir síðustu jól. í því
eru frumsamdar sögur eftir Stefán
frá Hvítadal og jóhannes Friðlaugs-
son, frumsamin kvæði eftir Jón
Magnússon, Jónas Thoroddsen, Sig-
urð Einarsson og Sigurð Guðjóns-
son, mikið af þýðingum bæði í
bundnu máli og óbundnu, þar á
meðal þrjú kvæði þýdd af Magnúsi
Ásgeirssyni og ýmislegt fleira. í
ritinu eru og margar ágætar myndir.
Efni ritsins er alltísenn: fjölbreytt,
fræðandi og skemmtilegt;
löunn. 4. h. 1930. Efnið er sem
hér segir: Kristinn E. Andrésson:
Frá heimsstyrjöldinni miklu (mynd).
Halldór K. Laxness: Nýja ísland
(saga). G. Geirdal: Flugið (kvæói).
Siguróur Skúlason: Ferðaminningar
(3 myndir). Helgi Péturss: Frægasta
bókin og hin nýja liffræöi. Per
Hallström : Fálkinn (saga). Magnús
Ásgeirsson þýddi. Sigurður Einars-
son: Prjár bækur (3 myndir). A. H.:
Ennýall (mynd). Jak. Jóh. Smári og
Á. H.: Ritsjá.
-----o----
Ávarp
til Hvítbekkinga.
Á siðastliðnu ári hefir alþýðuskól-
inn á Hvítárbakka starfað í aldar-
fjórðung. Á vori komandi hættir
skólinn starfsemi á Hvítárbakka og
flyzt í ný húsakynni i Reykholti.
Stofnfundur sambands gamalla nem-
enda skólans, sem haldinn var á
Pingvöllum þ. 26. júní s. 1, ákvað
að beita sér fyrir þvi að gefið yrði
út rit til minningar um skólann.
Stjórn sambandsins hefir núáveðið
að gefa ritið út, ef nægileg þátttaka
fæst. Er ætlað að ritið verði um
5 arkir í stóru broti og prýtt mörg-
um feyndum. Verðið er áætlað 5 kr.
Gert er ráð fyrir að fyrv. og núv.
kennarar skólans og aðrir aðstand-
endur hans riti nál. tvær arkir
minningarritsins; aðrar tvær arkir
eru ætlaðar nemendum skólans,
gömlum og núverandi; myndir frá
Hvítárbakka og skólaiífinu þar munu
fylla eina örk.
Nú eru það viðsamleg tilmæli vor
til nemenda skólans og kennarafrá
upphafi vena hans, að þeir sendi
oss til birtingar í ritinu stuttar grein-
ar, endurminningar eða kveðjur í
bundnu máli eða óbundnu. Er
nauðsynlegt, að handritin séu kom-
in til núverandi skólastjóra, Lúðvígs
Guðmundssonar, eigi síðar en síð-
asta vetrardag, þ. 22. april, en þann
dag verður skólanum slitið aðfullu
að Hvítárbakka og jafnframt hald-
Fasteignasala.
Góð íbúð hér í bænum fyrir meðal fjölskyldu er nú til sölu
og afnota frá 14. maí n. k. — Mjög aðgengileg kjör.
Sveinn Bjarnason.
inn aðalfundur i sambandi gamalla
nemenda.
Vegna skólaslitanna og fundarins
er í ráði að taka skip á leigu og
fari það frá Reykjavík að morgni
dags þ. 22. apríl og bíði fundar-
manna í Borgarnesi og haldi þaðan
til Rvíkur næsta morgun.
Allir þeir, er óska að eignast
minningarrit skólans, Hvítbekkingar
og aðrir, eru vinsamlega beðnir að
tilkynna skólastjóranum það fyrir
lok þessa skólaárs, því að endan-
lega ákvörðun um ritið er eigi hægt
að taka fyr en Ijóst er orðið, hve
þátttakan verður almenn.
Ennfremur er æskilegt að þeir, er
hafa í hyggju að koma til skólaslit-
anna og sækja sambandsfundinn,
tilkynni skólastjóranum það með
nokkrum fyrirvara, og geti þess þá
um leið hvort þeir komi um Rvík.
Hvítárbakka 13 janúar 1931.
F. h. Nemendasamb. alþýðuskóla Borgaríj.
Lúövíg Guðmundsson Eirikur Aibertsson
skólastjóri prestur að Hesti
Friörik Porvaldsson
hafnarvörur í Borgarnesi.
-----0-----
Síldareinkasalai.
(Framh.).
Aukning sildarneyzlunnar á
mann í Svíþ/óð sem
annarstaðar.
Eins og það er á meðvitund
margra íslendinga, að sænskar
stálvörur séu beztar, eins er það
á meðvitund flestra Svía, að »Is-
landssill« sé betri en önnur síld.
Svo mætti því virðast — enda á-
litið af flestum islendingum, er
rætt hafa síldarmálið undanfarið
— að ómögulegt sé að auka söl-
una til Svíþjóðar fram yfir 250
þús. til 300 þús. tunnur á ári,
meðan landið er ekki fólksfleira,
um 6 miljónir. En þetta er alger-
lega röng skoðun. Neyzhma á
niann mætti milcið auka í Svíþjóð.
Eg er víst einn af þeim fáu ís-
lendingum, ef ekki sá eini, sem
unnið hefi á síldar- og fiskskrif-
stofu í Svíþjóð. Virðist mér þvi
rétt að setja hér nokkur atriði er
eg sérstaklega veitti eftirtekt, þó
eg hinsvegar gæti skýrt frá ýmsu
fleiru, sem margan íslendinginn
myndi furða.
Fyrst er þá þetta: enginn fs-
lendingur hefir nokkru sinni
hreyft hönd til að auka neyzlu
hins sænska almennings á ís-
lenzkri síld, og aðeins sárfáir
Svíar hafa gert tilraunir til þess.
Það er síldin sjálf, sem rutt hefur
sér brautina hjálparlaust eða lít-
ið, þrátt fyrir illa verkun, og
hirðuleysi flestra, sem með hana
hafa farið frá því hún var tekin
úr sjónum fyrir Norðurlandi og
þar til hún kom í eldhúsið í Sví-
þjóð.
Eg þekki fjölskyldur bæði efn-
aðar sem fátækar í í Gautaborg
og annarstaðar í Svíþjóð, sem
neyta svo mikillar íslandssíldar
að nemur sem samsvarar 10—20
kilo á hvern meðlim fjölskyldunn-
ar á ári, jafnvel 25—30 kg. En
aftur hef eg komið á þá staði,
ekki allfáa, þar sem íslandssíld er
illfáanleg.
Við getum því reiknað út að ef
hvert mannsbarn í Svíþjóð neytti
sem samsvaraði aðeins 15 kg. á
ári (rúmlega síld á viku), myndi
geta selzt þar 800 þús. tunnur ár-
lega. Minna en helmingurinn
myndi nú duga, og það vel. Og
svo eru til menn sem vilja halda
því fram, að ekki sé hægt að selja
meir en 250 þús. til 300 þús. tunn-
ur, og ómögulegt sé að auka söl-
una upp úr því. Þetta eitt ætti að
nægja til að hrekja þessar vit-
lausu staðhæfingar þeirra manna,
sem vit þykjast hafa á hlutunum.
En hér koma fleiri tölur. Fyrir
50 árum síðan (árið 1881) veidd-
ust hér við land af útlendingum
sem islendingum 167.705 tunnur,
og seldust mestmegnis til Sví-
þjóðar. Þó illa væri verkað seldist
þetta þá fyrir líkt að krónutali pr.
tunnu og nú selst ef síldveiðin er
rúmlega á meðalveg, og þó er
verðlagið svo breytt, að t. d. tóm-
tunnur kostuðu þá 2 krónur en nú
um þrisvar sinnum meira.
Maður getur fundið ástæðurn-
ar fyrir kjprstöðunni, sem hér
hefir verið, sumpart í því að ekki
eru nema sárafá, ef þá fleiri en
eitt einasta, síldarheildsölufirma í
Sviþjóð, sem staðizt hefur brot-
sjóana meira en 10 til 15 ár. öll
önnur hafa orðið að hætta, hafa
orðið gjaldþrota eða brejdt um
vörutegund. Og jafnvel þau
firmu, sem ekki hafa orðið alger-
lega undir í bardaganum hafa
fengið þá skelli, að þau eru nú til-
tölulega lítið betur stæð, en þá er
þau fyrst sáu dagsins ljós. Þegar
svona er ástatt er ekki að búast
við að nokkuð sé gert af hálfu
heildsalanna til að auka eftir-
spurnina eftir íslenzkri síld meðal
hins neytandi almennings. Þeir
,sem »spekúlerað« hafa í síld hafa
haft það á tilfinningunni, að t. d.
tiíkostnaður við auglýsingar eða
annað »propaganda« frá þeirra
hálfu væri aðeins að vinna fyrir
gýg. Þeir hafa sumir hverjir kært
sig kollótta þó þeir skemmdu fyr-
ir öðrum, ef þeir aðeins gætu
komið út vondri síld sinni, sem
annars lá undir enn meiri
skemmdum. Eg skal setja eitt
dæmi: Eg kom fyrir nokkrum ár-
um á stað einn í Svíþjóð, sem að
vísu var út úr, en þó ekki meir en
svo, að þangað gengu oft á dag
áætlunarbílar frá járnbrautarstöð
um 15 kilometra burtu. Eg át á
matsölustað, en síldin sem maður
fékk var óæt. Þótti' mér þetta
kynlegt svona um jólaleytið og
spurði gestgjafann. Kerling sagði
mér að hún hefði keypt þessa síld
11 mánuðum áður, og tjáði hún
mér um leið að enginn vildi borða
hana. Eg fékk að athuga síldina í
turinunni. Skal eg ekki dæma um
það, hvernig snemmveidd júlísíld
er eftir l/2 árs geymslu, en grun
hef eg um að þetta hafi verið slík
síld, sem send var á þennan lítið
eitt afvikna stað í janúar af því
hún gat ekki selzt strax í júlí eða
ágúst. Sýnir þetta glöggt andann,
sem búið getur bak við hjá sum-
um síldarheildsölunum. — Kerl-
ingin sagðist aldrei mundu kaupa
aftur íslandssíld, svo eg fékk
kvartil af góði’i síld og sendi
henni að gjöf. Síðan hef eg frétt
að hún noti 15 til 20 tunnur á ári.
Þau lönd utan Svíþjóðar, sem
líkleg væru sem stöðugir kaup-
endur — því ekkert er leggjandi'
upp úr þeim, sem kaupa eitt árið
mikið og hitt ekkert — að ís-
lenzkri síld að meira eða minna
leyti eru: Danmörk, Finnland,
Þýzkaland, Eystrasaltslöndin,
Rússland, Frakkland og Banda-
ríkin. Nú verður að hafa hugfast,
að það er tvennt gerólikt, að leita
að markaði, og að skapa markað.
Frá því sjónarmiði legg eg því
ekki mikið up púr sölu til Rúss-
lands, Þýzkalands og Eystrasalts-
landanna. Þar hafa önnur síldar-
framleiðslulönd trygga fótfestu,
efti rað hafa selt þangað um mörg
hundruð ár. Þar er það t. d. með
skozka og hollenzka síld eins og
með íslenzku síldina í Svíþjóð; í
meðvitund fólksins er komið hver
tegundin sé bezt. — Ljóst dæmi
er t. d. að Crown Mat.fulls
(skozk) seldist í einni borg við
Eystrasalt á 68—70 shillings, en
fslandssíld á norskar kr. 22—24.
Skárri er það nú munurinn á
gæðum sem réttlætir slíkan mis-
mun á verði, og þó vitum við, að
íslandssíldin fersk er betri en
nokkur önnur síld veraldarinnar.
Eg mun koma inn á þetta frekar
í næsta kafla.
Þau lönd, sem vinna mætti
í markað fyrir íslenzka síld eru
Svíþjóð, Finnland, Danmörk,
Frakkland og Bandaríkin. Þar
eru ekki fyrir keppinautar, sem
hafa þá sérstöðu að geta lifað á
svo að segja meðfæddri meðvit-
und neytendanna um gæði síldar
einhvers sérstaks lands. Um
Rússland er það að segja, að ef
það land byrjar fyrir alvöru að
kaupa aftur skozka síld, eru litlar
vonir með islenzku síldina. Sala
okkar þangað er og verður neyð-
arúrræði, nema fyrir verð, sem
samboðið er ekki þessari' vöru.
(Framh.).
Ingólfur Gs. Espholin.