Dagur - 13.05.1931, Blaðsíða 1

DAOUR
íemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
lon í Kaupfélagi Eyfirö-
inga.
Afgreiðsian
er hjá Jóni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
' mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. de*.
XIV
. ár. |
Akureyri, 13. maí 1931.
21. tbl.
Hér með tilkynnist vinum og vandamönnum, að ástkær eigin-
maður minn, Kristján Ferdinand Jóhannsson, andaðist að heimili
sínu, Gránufélagsgötu 55, Akureyri, laugardaginn 9. þ. m.
Jarðarför hans er ákveðin að Bægisá, miðvikud. 27. þ. m, kl.
12 á hádegi. En húskveðja fer fram frá heimilinu daginn áður
kl. 1 e. h. 12. maí 1931,
Ásdís Jónsdóttir.
Framboð.
Dr. Kristinn Guðmundsson, kennari við
Menntaskólann hér, erráðinn fram-
bjóðandi Framsóknar við aiþingis-
kosningarnar 12. júní n. k.
Dr. Kristinn er vestfirzkur, fædd-
ur og alinn upp á Rauðasandi við
Breiðafjörð.
Hann stundaði fyrst nám við al-
þýðuskólann á Núpi í Dýrafirði og
las því næst utanskóia tii gagn-
fræðaprófs. f Menntaskólanum i
Reykjavík sat hann 1 vetur og las
þvi næst á einum vetri tii stúdents-
prófs og lauk því vorið 1920. Er
það næsta fágætt, og engum heygi-
um hent, að ijúka stúdentsprófi á
svo skömmum tima og sitja aðeins
einn vetur i skóia.
Að ioknu stúdentsprófi hóf hann
laganám við Háskólann í Reykja-
vík og tók þar heimspekipróf með
I. einkunn. Síðan fór hann utan og
stundaði hagfræðinám og rikis- og
þjóðarrétt við þýzka háskóla.
Varði hann ritgerð um hagfræði-
ieg efni við háskólann í Kiel haust-
ið 1926 og var sæmdur doktors-
nafnbót. Síðan fékkst hann við
verzlunarstörf í Reykjavík og Pýzka-
landi, þar til hann gerðist kennari
við Menntaskólann hér í fyrrahaust.
Dr. Kristinn er þvi einn hinn há-
menntaðasti fslendingur, sem nú er
uppi, i þjóðfélagsmálum.
Verður vart sagt að slíkum mönn-
um sé ofaukið á Alþingi fsiendinga.
Hafa þeir löngum helzt til fá-
ir verið, enda ekki margra völ.
Kjósenda á Akureyri biður nú
þroskaraun. Hve dýrt meta þeir
hina beztu þjóðfélagslega menntun,
sótta til kunnustu háskóla hinnar
mestu menningarþjóðar ? Vilja þeir,
fyrir augum alþjóðar fella á sjáifa
sig þann dóm, að slíkt kjörvopn sé
lítils virði, er berjast skal við hin
vandráðnustu úrlausnarefni ?
Aliir íslendingar þekkja gamia
sögu um sjómenn, er lentu í haf-
villum fyrir hundruðum ára.
Stýrimann greindi á við háseta,
er kváðu hann fara villur vega. For-
inginn var til kvaddur. Hann kvað
þann skyldi ráða, er bezt vissi, þvi
að betur dygði hans ráð, þótt einn
væri, en margra annarra. Síðan hefir
um margar aldir stafað Ijóma af
nafni Ólafs pá, og enn mun lengi
bjart um það i íslenzkum hug.
Margt er óbreytt þótt aldirnar
renni. En vits er vant er stýra skal
skipi i höfn. Enn er þekking eins
manns betri en skoðanir margra,
er minna vita. Okkur skortir ekki
tölu þingmanna.
Pað er minna virði, hvort Reykja-
vík sendir 4 eða 5 fulltrúa á þing,
en hitt, að þeir kunni sem gerst
skil þeirra mála, er leysa skal.
Um það verður eigi deilt, að dr.
Kristinn er, sökum menntunar og
hæfilelka, öllum öðrum hér betur
búinn til forystu i þjóðmálum, að
engum löstuðum.
Sætir þá flokkarígur og dægur-
þras fullum firnum, ef meginþorri
kjósenda viðurkennir eigi svo aug-
ljós sannindi.
Dr. Kristinn hefir nú dvalið hér
á Akureyri um hrið og mörgum
kynnzt. Um vinsældir hans og traust
er óþarft að fjölyrða, og verður
eigi hér gert.
Kjósendur á Akureyri, allir er
eigi eruð leiddir af blindri flokkstrú
eða áleitnum atkvæðasmölum.
Sýnið, að þið virðið menntun
og mannkosti, hversu hátt sem
eldur æsinganna Ieikur 12. júni.
Kjósið dr. KRISTINN GUÐMUNDSSON.
-----0-----
Stjórnmálaufliræður.
(Framh.).
í þessu yfirliti um fjárhag rík-
issjóðsins sýndi Eysteinn Jónsson
fram á það, að aukiiar skuldir
ríkissjóðsins vegna hans eigin
framkvæmda í stjórnartíð Fram-
sóknar (1927—1930) hefðu num-
ið 2,8 milj., en aukning í sjóði á
sama tíma hefði verið 1,8 milj.
Þannig sannaði hann, að skulda-
aukning ríkissjóðsins vegna hans
eigin fyrirtækja á árunum 1928—
1930 hefði aðeins verið 1 milj. kr.
hærri en sjóðaukning á sama
tíma. Þetta sýnir, að ef eigi hefði
þurft að sinna afborgunum eldri
lána ríkissjóðsins, hefði verið
unnt að greiða allar framkvæmd-
irnar af tekjum hans að undan-
skilinni 1 milj. kr.
Og ennfremur er við þenna
samanburð ljóst höfuðatriði máls-
ins, þ. e. að ef ríkissjóður hefði á
þessum tíma eigi fengið áföll af
bönkum landsins, en þó einkum
íslandsbanka, hefði hagur hans á
tímabilinu batnað sem svaraði
mismun á þeim verðmætu eign-
um, sem hann hefir lagt í og
þeirri 1 milj. kr., sem hann hefir
aukið skuldir umfram sjóðeign.
Meðal eigna þeirra, sem ríkissjóð-
ur hefir aflað sér á þessu tíma-
bili og standa eiga á móti þessari
1 milj., eru Landsimastöðin í
Rvík, útvarpsstöðin, strandferða-
skipið Súðin og Landsspítalinn,
auk alls þess sem lagt hefir verið
í nýjar símalínur, vita, vegi, brýr
o. fl. slíkar framlívæmdir.
E. J. færði þannig ljós rök fyr-
ir því, að svo að segja allt það fé,
serrf greitt hefir verið úr ríkis-
sjóði í stjórnartíð Framsóknar
umfram það, sem notað var í tíð
fhaldsins, hefir gengið til verk-
legra framkvæmda og menningar-
mála.
Á þeim 3 árum, sem hér eru
tekin af stjórnartíma Framsókn-
ar, hafa bein starfræksluútgjöld
ríkissjóðs aukist um tæplega 2,5
milj. kr. Er hér aðallega um að
ræða aukið embættaeftirlit, toll-
gæzlu og aukinn reksturskostnað
pósts og síma, *og hafa því þessi
auknu útgjöld haft í för með sér
tekjuauka vegna bættrar inn-
heimtu og aukins reksturs pósts
og síma.
Þá kom Eysteinn Jónsson að
öðrum höfuðþætti fjármálastarf-
semi ríkissjóðsins, þ. e. afskiftum
hans af bankamálum landsins.
Enda þótt ríkissjóðurinn hafi get-
að annast allar sínar framkvæmd-
ir, án þess að auka skuldir sínar
umfram sjóðaukningu svo nokkru
verulegu nemi á árunum 1928—
1930, hefir, hann orðið að auka
skuldir sínar vegna bankanna og
síldarbræðslustöðvarinnar. Nem-
ur þessi aukning á áranum 1928
—1930 9,4 miljónum. Er sú
skuldaaukning sem hér segir:
Stofnfé Landsbankans kr. 3,0 milj.
Hlutafé Útvegsbankans — 1,5 —
Til Búnaðarbankans — 3,6 —
Til Síldarbræðslunnar — 1,3 —
kr. 9,4 milj.
Búnaðarbankinn og Síldar-
bræðslan eiga að standa straum
af sínum hluta þessa fjár, og frá
Landsbankanum fær ríkið í vexti
6%, ef starfsemi bankans gengur
sæmilega, en af því fé, sem lagt
var til útvegsbankans, er eigi
unnt að búast við vöxtum eða af-
borgunum frá bankanum sjálfum.
Ennfremur hefir ríkissjóður orð-
ið að leggja fram af inneign sinni
í íslandsbanka, af enska láninu
frá 1921, 3 milj. kr. til hluta-
bréfakaupa í útvegsbankann og
verður að gera ráð fyrir að ríkis-
sjóður standi straum af þeirri
upphæð fyrst um sinn.
Niðurstaðan og aðalatriði máls-
ins verða því þessi:
1. Allar framkvæmdir ríkis-
sjóðsins hafa verið unnar fyrir
tekjur hans, að undanskilinni
einni miljón, sem tekin hefir ver-
ið að láni umfram sjóðaukningu
og afborgun skulda. Á móti þess-
ari í miljón standa því allar eign-
ir, sem aflað hefir verið síðustu 3
árin.
2. Skuldaaukning og þar með
aukin vaxta- og afborganabyrði
ríkissjóðsins stafar svo að segja
að öllu leyti af framlögum hans
til bankanna og þá sérstaklega ís-
landsbanka og er því höfuðorsök-
ina að finna í meðferð þess banka
á því fé, sem honum var trúað
fyrir af hálfu ríkis og almenn-
ings. Árleg byrði ríkissjóðs af ís-
landsbanka er um það að vera
550,000 kr.
Upptök þeirra þyngsla, sem nú
hvíla á ríkissjóði, er því að finna
í hinum stórfeldu bankatöpum
(33 miljónum) sem áttu sér stað
undir handarjaðri íhaldsmanna
og að nokkru að tilstilli ýmsra
máttarstoða íhaldsflokksins. Allir
vita, að íhaldsmenn gerðu Islands-
banka að pólitísku vígi sínu, og
þegar bankinn hafði tapað öllum
varasjóð sínum, öllu hlutafénu og
að auki að minnsta kosti 3/2 milj.
kr., vildu fhaldsmenn láta ríkis-
sjóðinn taka alla ábyrgð á þessu -
mikla þrotabúi, svo að þeir gætu
haldið áfram. villtu fjársukki í
skjóli hans.
Fáist þjóðin til að athuga þetta,
mælti E. J., þá er sigur Fram-
sóknar viss 12. júní.
Eftir að Eysteirm hafði lokið