Dagur - 07.04.1932, Blaðsíða 2

54
r DXGUR
14. tbl.
Ilf f f f I f f f I f f f f f f if ilf if f I,:
Nú er JSLENZKA VIKAN“ komin.
En þá viku verða allir Islendingar að klæðast sem mest
íslenzkum fatnaði, en ÍSLENZKDH fatnaður er ekki
annað en það, sem búið er til úr íslenzkri ull. Höfum nú til
sölu: Sokka, hálfsokka og leista. — Nærfatnað. Peysur á full-
orðna og böm. Vetlinga.
Allt búið til úr al-íslenzku efni.
Kaupfélag Eyfirðinga.
unin á íslandi var gefin frjáls 'að
fullu og öllu árið 1854. Hefir
þetta framfaraspor orðið landi og
iýð eitt hið blessunarríkasta.
Þá var hitt ekki síður mikils
virði, að árangurinn af striti
hans í þarfir þjóðarinnar var
stjórnarskráin 1874, sem að vísu
enganveginn fullnægði kröfum ís-
lendinga, en veitti þeim þó góða
fótfestu í framhaldandi sjálfstæð-
isbaráttu, sem endaði með full-
veldi islands árið 1918.
Jón Sigurðsson var frá því
hann komst á manndómsaldur og
til æfiloka höfðingi og leiðtogi ís-
lendinga í öllum greinum. Fram-
úrskarandi kjarkur og staðfesta
var það, sem einkenndi hann
mest, enda hafði hann sett í inn-
sigli sitt orðin: aldrei að vílcja
(frá réttu máh).
Jón Sigurðsson ruddi þjóðinni
braut til frelsis og hverskonar
framfara og varðaði veginn fyrir
ófæddar kynslóðir. Þó hann sé
horfinn af sjónarsviðinu fyrir
fullum 50 árum, er hann enn í
dag og mun lengi verða leiðtogi
íslendinga í menningarbaráttu
þeirra.
Allir þeir Islendingar, er hér
hafa verið nefndir, og vitanlega
ýmsir fleiri, hafa á einn eða ann-
an hátt vakað yfir málefnum
þjóðarinnar, eins og móðir yfir
sjúku barni. Þeir eru sáðmennirn-
ir, sem gengið hafa út og sáð
góðu sæði í akur þjóðlífsins. Þeir
eru vormenn íslands. Við njótum
uppskerunnar, þar sem þeir sáðu.
Skylda okkar er, að minnast
þeirra ætíð með þakklæti og lotn-
ingarfullum huga. En það er ekki
nóg. Sú skylda hvílir einnig á
okkur að taka okkur þá til fyrir-
myndar og reyna að líkjast þeim
í daglegu lífi okkar og störfum.
Brautryðjendur, í sama skilningi
og þeir voru, geta að vísu ekki
allir orðið. En ef hver og einn
reynir að feta að einhverju leyti
í fótspor þeirra eftir þeim mætti,
sem honum er gefinn, þá full-
nægjum við þessari skyldu. Ef
við getum ekki orðið brautryðj-
endur, þá reynum að vera góðir
liðsmenn. Þess væntir fsland bæði
af mér og þér.

Eins og kunnugt er liggur nú
fyrir Alþingi frv. um breytingu á
stjórnarskránni, og eru flutnings-
menn þess þeir jón Þorláksson og
Jón Baldvinsson. Fyrsta grein frv.
er um skipun þingsins og hljóðar
svo:
»Á Alþingi eiga sæti þjóðkjörnir
fulltrúar. Alþlngi skal svo skipað,
að hver þingflokkur hafi þingsæti i
samræmi við atkvæðatölu þá, sem
greidd eru frambjóðendum flokks-
ins samtals við almennar kosn-
ingar<.
Samkvæmt frumvarpi samherj-
anna á þá höfðatölureglan að ráða
í framtiðinni um skipun þingsins.
Mál þetta var sett i nefnd i efri
deild, og klofnaði nefndin þannig,
að i minni hluta eru þeir Einar
Árnason og Ingvar Páimason; hafa
þeir lagt fram sérstakt nefndarálit
og bera fram breytingartillögur i þá
átt, að núverandi kjördæmaskipun
og kosningatiihögun haldist óbreytt
að þvi undanteknu, að Reykjavik
fái 8 þingmenn í stað 4 nú, er
kosnir verði hlutfallskosningu ásamt
jafnmörgum varamönnum, landkjör-
ið falli niður, en heimild sé til 5
uppbótarþingsæta. Verða þá sam-
kvæmt þvi 32 þingmenn kosnir
utan Reykjavíkur, 8 í Reykjavik, og
þegar svo 5 uppbótarþingmenn
bætast við, er hámarkstala þing-
manna ákveðin 45, i stað þess að
eftir tiilögum Jóns Porlákssonar og
félaga bans i kjördæmanefndinni á
hámarkstala þingmanna að vera
takmarkalaus.
Málið var til 2, umræðu i efri
deild á mánudaginn. Var umræð-
unum útvarpað.
Aðeins 3 þingmenn tóku til máls,
þeir Jón Porláksson, Jón Baldvins-
son og Tryggvi Pórhallssoni
Eitt af því, sem Jón Porl. héit
fram, var það, að sveitirnar lifðu á
kaupstöðunum og þá einkum á
Reykjavlki Reykvíkingar keyptu fram-
leiðslu bændanna, svo að þeir gætu
Iifað. Par sem Reykvikingar væru
svona góðir við sveitafólkið, ættu
þeir skilið að fá að hafa meiri áhrif
á Alþingi, en Framsóknarmenn vildu
veita þeim. Reykvikingar láta ekki
gera sig að annars flokks kjósend-
um, sagði J. P.
Jón Baldvinsson harmaði það, að
Hér með tilkynnist vinum og vandamönnum nær og fjær, að
konan mín, Geirlaug fóhannesdóttir, andaðist að heimili okkar
» dag. Sauðárkróki 6. apríi 1932.
Jón Þ. Björnsson.
ekki væri hægt að fá þingið til að
fallast á að gera landið allt að einu
kjördæmi og að ailir þingmenn væru
kosnir hiutfallskosningu I einu, því
þá yrði hreppapólitíkinni útrýmt úr
þinginu. Hann hélt því fram, að
Reykjavik ætti heimtingu á miklu
fleiri en 8 þingmönnum. Jafnframt
spurði hann hvernig Framsókn gæti
varið það að fjölga þingmönnum
Reykvíkinga upp í 81
Tryggvi Pórhallsson ræddi nokk-
uð um kjördæmaskipun og kosn-
ingatilhögun i öðrum löndum og
sýndi fram á, að höfðatölureglan
hefði ekki gefið fulla reynzlu, en
sú litla reynzla, sem fengin væri
um hana, væru litil meðmæli með
henni. Astandið i þeim löndum, sem
hún væri giidandí í, væri verst. Hún
skapaði marga flokka og vekti sundr-
ung. Pannig hefðu t. d. 7 flokkar
keppt í Danmörku við síðustu kosn-
ingar þar. Kvað ræðumaður Jón
Porl, hneykslast i hvert skífti og
honum væri á það bent, að höfða-
tölureglan væri ekki ein látin ráða
f móðurlandi þingræðisins, Englandi,
og víðar. Pá minnti forsætisráðherr-
ann Jón Porl. á það, að á þingi
1930 hefði hann haft allt aðra skoðun
á höfðatöluréttlætinu en nú væri
komið fram, en ekki vildi J. P. við
það kannast, og varð þvi Tr. P. að
að lesa upp kafla úr þingræðu til
þess að sanna mál sitt. Pá minnti
ræðumaður Jón Porláksson á, að
hann væri nú á fáum árum bú-
inn að bjóða sig fram til þings fimm
sinnum, fyrst sem heimastjórnar-
maður, þar næst tiiheyrandi nýjum
flokki, er nefndist »sparnaðarbanda-
lag<, næst sem »borgaraflokks<-
maður, þá sém fhaldsmaður og
sfðast sem >sjálfstæðis<-maður, í
hvert skifti i nafni nýs flokks með
nýja stefnuskrá. Og svo vildi Jón
Porl. hafa svona óstöðugan flokka-
grundvöll að undirstöðu i framtið-
inni.
Eru hér aðeins gripin nokkur at-
riði úr ræðum þessara þingmanna.
Umræðunum varð ekki lokið að
þessu sinni.
---—o------
Vilmundur Jónsson flytur á Al-
þingi tillögu til þingsályktunar um
fækkun prestsembætta. Tillögunni
lætur hann fylgja svohljóðandi grein-
argerð:
Mönnum vex almennt í augum
fjöldi embættismanna og opinberra
starfsmanna hér á landi, og eru
mjög tíðar kröfur um, að þeim
verði fækkað, ýmist til þess að spara
rikissjóði útgjöld eða til þess að
losa fé, sem verja mætti til annars
þarfara.
Petta eru þó óskir, sem eru ekki
Hklegar til að fást uppfylltar, jþvf að
jafnframt því, sem menn láta þær i
ljós, er sífellt krafizt meiri og flókn-
ari starfa af rikinu, sem fleiri og
fleiri starfsmenn þarf til að ieysa af
hendi.
Hér er þó vissulega ein undan-
tekning. Jafnframt því, sem menn
krefjast meira af rikinu i veraldleg-
um efnum, hirða menn minna og
minna um, að það skipti sér af
sálarheill þeirra og andlegri velferð,
og kjósa nú mjög almennt að leiða
þar sjálfir sjálfa sig.
Prestastéttinni er frá fornu fari
ætlað að sinna andlegum þörfum
manna og hefir ef til vill svarað
þeim kröfum allvel áður fyrri.
Raunar stóð hún sig og jafnframt
mjög heiðarlega i allskonar verald-
legu vafstri og hefir fram undir
þessa tima ekki verið síður metin á
þann mælikvarða, nema fremur væri.
Prestarnir voru áóur viðast hvar
einu mennirnir, sem sæmilega voru
að sér, hver innan sinnar sóknar.
Peir leiðbeindu mönnum margvís-
lega í veraldlegum vandamálum, og
sæmiieg sveitarstjórn var lítt hugs-
anleg án þeirra, hvað þá eriiðari
umboðsstörf. Peir voru yfirleitt
frömuðir i búskap og öðrum verk-
legum framkvæmdum og flestir
miklar sveitarstoðir fjárhagslega.Um-
sjón með alþýðufræðslunni var öll
í þeirra höndum, og að svo miklu
leyti, sem um nokkurt framhalds-
nám unglinga var að ræða, var
ekki annað að Ieita en til þeirra.
Pegar skipa þurfti bólusetjara eða
bréfhirðingamenn, gátu jafnvel orð-
ið vandræði úr, að prestinum frá-
gengnum. Margir prestar voru nær-
færir um lækningar og fólki til
nauðsyniegrar leiðbeiningar i þeim
efnum, er læknar voru óvíða. Og
þannig mætti lengi telja.
Nú er allt öðru máli að gegna i
þessum efnum öllum, og er engin
almenn þörf fyrir presta af þeim
ástæðum, er nú voru greindar,
Pegar ræða skal um það, hversu
prestar þurfi að vera margi i land-
inu, er ekki iengur við annað að
miða en embættisverk þeirra, þ. e.
prédikana- og sálusorgarstörf og
hin svonefndu aukaverk, skirnir,
fermingar, hjónavígslur og jarðsetn-
ingar,
Um prédikanastðrfin, eða öllu
heldur um þörfina fyrir þau, hefir
almenningur þegar fellt sinn dóm.
Fjöldi skikkanlegra og samvizku-
samr* presta víðsvegar úti um land
mæna vonaraugum eftir kirkjugest-
um sunnudag eftir sunnudag, en
enginn kemur eða örfáar hræður.
Og þar sem vinsæll prestur kemst
hjá hneykslanlegum messuföllum
og hefir sæmilega kirkjusókn, eftir
því sem nú er kallað, er ekki ótítt,
að hann fái að heyra, að það sé
gert af vinsemd við hann, en ekki
af neinni þörf á að heyra það, sem
hann hefir að flytja,
Pannig var ástandið orðið Iðngp