Dagur - 26.05.1932, Blaðsíða 1

Dagur - 26.05.1932, Blaðsíða 1
D AGUR kemur út á hverjum fimtu- degi. Kostar kr. 6.00 árg. Gjalddagi fyrir 1. júlf. Gjaldkeri: Árni Jóhanns- son í Kaupfél. Eyfirðinga. Afgreiðslan er hjá Jóni Þ. Þ6r, Norðurgötu 3. Talsími 112. Uppsögn, bundin viö ára- mót, sé komin til af- greiðslumanns fyrir 1. des. XV . ár. | Akureyri, 26. maí 1032. " 21. tbl. Jónas Porbergsson þingmaóur Dalamanna ber fram á Alþingi til- lögu til þingsályktunar, sem hljóöar um meðferð lánsfjár og starfsfjár, og er aðalefni hennar að skora á ríkisstjórnina að undirbúa og leggja fyrir næsta reglulegt Alþingi frv. til laga um meðferð lánsfjár og starfs- fjár bæjarfélaga, stofnana og at- vinnufyrirtækja, þar sem ríkissjóður hefir hagsmuna og fjár sfns að gæta, og þeirra stofnana, sem eru að meira eða minna leyti reknar með fé rikisins og á ábyrgð þess. í framsöguræðu sinni um þetta mál segir tlutningsmaður tillögunn- ar, að samkvæmt landsreikmngum 1930 séu samanlagóar ábyrgðirrík- issjóðs fyrir banka, bæjarsjóði, sveitatélög og ýms félög og siofn- anir, alls nokkuð á 12. mil. kr., en auk þess standi rikissjóður i ábyrgð fyrir eigin lántökum og starfstjár- lánutn handa bönkum, svo sem eftirstöðvum af enska láninu frá 1921 og veðdeildariáninu til Lands- bankans. Stærstu ábyrgðirnar, sem hér um ræðir, eru vitanlega fyrir bankana, þar næst fyrir Reykjavíkur- bæ og loks fyrir Eimskipatélag Is- lands. J. P. farast svo orð um Eimskipaíélag íslands: >Rikissjóósábyrgðir fyrir það eru um bálf miij. kr. Petta télag er samkvæmt uppruna og ætlunarverki sínu að háifu leyti rikisstofnun. Pað er stofnun þjóöarinnar. Rikið legg- ur því árlega mjög mikið té og af staða þess til lands, þjóðar og rikis- sjóðs er sú, að það mundi aldrei verða látió bera upp á sker, heldur mundi Alþingi telja sjálfsagt, að taka á sig, eg vil segja næstum þvi hve þunga fjárhagslega byrði sem væri, til þess að forða þvi frá hruni eða að verða að hætta störfum, vegna þess að félagið er littaug þjóðannn- ar og einn meginþátturinn í sjá f- stæöisbaráttu íslendinga. En um ieið og það er athugað, hve mikils virði Eimskipafélagið er fyrir þjóðina og afstaða þess til ríkisins, sem eg áður gat um, verður það ljóst, að rikið hefir þarna mikilia hagsmuna að gæta og það getur ekki verið þvf óviðkomandi, hversu þessu fyrirtæki er stjórnað og hvernig með fjárreiður þess er farið, Nú er það vitað, að félagið er f stöðugum fjárhagsvandræðum eins og eðlilegt ,er, ekki sízt nú á tímum. En þrátt fyrir þau vandræði sem að þvi hafa steðjað, eins og öðrum stofnunum rikisins, og þau vandræði sem hafa knúð fram hér á Alþingi þær ráð- stafanir, sem gerðar hafa verið til að draga úr útgjöldum rikisins, hefir þessi sama nauðsyn ekki haft nein áhrif á stjórn Eimskipafélags íslands, að þvi er snertir launagreiðslur, hlið- stæðar þeim, sem mest hefir verið talað um hér i þinginu við rekstur rikisins sjálfs og stofnana þess. Eg skal til fróðleiks telja hér upp helztu og hæstu launagreiðslur þessa fé- lags, svo að hv. þingmenn geti haft það til athugunar og saman- burðar við launagreiðslur rikisins og þær tölur, sem hefir verið verk- efni fjárveitinganefndar og allra hv. deildarmanna, að hugsa einna mest um á þessu þingi. Framkvæmdastjóri félagsins hefir 19 þús. kr. föst laun, en það er 7 þús. kr. hærra en ráóherrarnir hafa. Prátt fyrir þessi riflegu laun, virðist svo sem stjórn Eimskipafélagsins hafi óttast, að þessi maður myndi tæplega geta séð sér fyrir sæmilegu húsnæði, svo að hún hefir gert sér- stakar ráðstafanir og látið hann hafa 4 þús. kr. i húsaleigustyrk. En til þess að ennþá öruggara yrði að maðurinn kæmist sæmilega af, hefir honum verið tryggður ágóðahluti — 3. þús. kr. á ari — hversu svo sem rekstur félagsins gengi, hvort sem það tapaði eða giæddi. En nú hefir félagið, ems og kunnugt er, tapað um margra ára skeið. Alls nema þessi laun forstjórans 2ó þús. kr. á ári. Aðrir starfsmenn við þetta felag, svo sem sknfstofustjóri, aðal- bókari og aðalritan hafa um 10 þús. kr. á ári. Eg hirði ekki um að íara lengra út í einstakar upptalningar á launa- greiðslum. Eins og gefur að skilja, munu launagreióslur hjá þessu té- lagi yfirleitt bera nokkurn svip af launagreiðslum til stjórnenda lélags- ins og helztu starfsmanna. < Að þessu mæltu snýr J. P. sér að Reykjavikurkaupstað. Hann segir, að samkv. landsreikningnum 1930 sé ábyrgð rikisins gagnvart bænum 2,550,000 kr. En auk þess hefir verið lagt fram á Alþingi, samkv. beiðni bæjarins, frv. til laga um ábyrgð á 7 milj. kr. láni til Sogs- virkjunarinnar, og má búast við að slikar málaleitanir liggi einnig fyrir næstu þingura. í þessu sambandi segir svo: »Skuldir bæjarins eru um 8 milj. kr. Bærinn á ófullnægjandi rafveitu, ófullnægjandi vatnsveitu, og gas- veitu, sem llka er ófullnægjandi. Stafar þetta af þvf, að bærinn hefir vaxið stórum örar, en verkfræðingar þeir, sem þessi mannvirki hafa und- irbúið, gerðu sér f hugarlund. En af þessum sökum er bærinn í mikl- um vanda staddur. Vil eg sérstak- Iega benda á það, að vatnsveitan og rafveitan stríða hvor gegn ann- ari. Pvf meir sem vatnsveitan er aukin, þvi meir tæmist lindasvæði Elliðaár. Oetur því ekki liðið á löngu að ráða verði verulega bót á þessu vandkvæði og stofna þannig til gífurlega mikils kostnaðar. Pegar litið er á helztu ytri drætti um hag Reykjavíkur og stjórn henn- ar, er það^eftirtektavert, að annars- vegar virðist bærinn á undanförnum nokkrum árum hafa lifað hið mesta blómaskeið, svo að hann mun nú vera með allra stærstu höfuðborg- um, miðað við tölu landsmanna; hinsvegar á hann þó ekkert ráðhús, engan spitala, engan a'þýðuskóla og enga leikvelli handa bðrnum. Skipulagi bæjarins er mjög áfátt og ber það vitni um megni óframsýni. Oötugerð er skammt á veg komin, og bærinn er í slíkum fjáihagsörð- ugleikum, að hann hefir ekki getað framkvæmt áætlanir sínar. Hann hefir átt mjög örðugt uppdráttar um lántökur. Tekur það af öll tví- mæli um erfiðleikana, að bærinn hlaut á síðasta ári að leita leyfis um að fá að jafna niður sérstökum aukaálðgum á bæjarbúa ofan á all- þung gjöid, sem fyrir voru. En þrátt fyrir þessa örðugleika, hafa stjórnendur bæjarins, sjáif- stæðismenn og jafnaðarmenn, orðið ásáttir um það, að hann væri fær um að greiða 40% dýrtíðaruppbót á laun starfsmanna bæjarinsc Pessu næst vfkur J. P. máli sínu að bönkunum og farast meðal annars svo oró: Bankarnlr. Pá kem eg að bönkunum. Peir starfa nú beinlfnis á ábyrgð rikisins og með fé, sem það hefir fengið þeim sem rekstursfé eða ábyrgzt fyrir þá út á við. Hagur þeirra er hinn erfiðasti, sérstaklega þó Út- vegsbankans, Snemma á þinginu var gerð skyndiráðstöfun um að ríkið tæki ábyrgð á innstæðufé Út- vegsbankans, af því að þá steðjuóu að honum sérstök vandræði. Afskriftir af starfsfé bankanna síðustu 10 árin nema um 35 milj. kr., þegar með eru talin töp á göml- um lánum Islandsbanka, sem Ut- vegsbankinn tók við um leið og hann tók við búi hans. Prátt fyrir þessi fjárhagsvandræði, greiðir Út- vegsbankinn ennþá 60% dýrtíðar- uppbót eða laun, sem því svara. Helztu launaflokkar bankans eru þessir: Bankastjórar 12000 kr. árs- laun -j- 60% dýrtlðaruppbót = 19200 kr. Bókari og féhirðir 12000 kr. hvor eða full ráðherralaun. f Landsbankanum hafa banka- stjórar 24000 kr. hver, en aðrir hæstlaunaðir starfsmenn 11500 kr. hver, og er það lægra en tilsvarandi laun í Útvegsbankanum, en Lands- bankinn greiðir eitthvað i lifeyris- sjóð fyrir starfsmenn bankans, svo að laun þessara helztu starfsmanna munu vera lík i bönkum þessum. I þessum þremur stofnunum, sem starfa að mestu á ábyrgð rlkissjóðs, eru þvi laun greidd með dýrtíðar- uppbót sem hér segir: Reykjavíkurbær..........40% Eimskipafélagið.........40% Bankarnir..........; . . 60% Eins og kunnugt er, hefír dýrtíð- aruppbót starfsmanna rikisins verið færð niður í 17l/3% og hefir það komið til orða hér i þinginu að af- nema hana meó öllu. í 1. tólulið tiliögu þeirrar, er hér ræðir um, er gert ráð fyrir því, að opinber afskifti þingsins af launa- greiðslum i landinu nái lengra en til þeirra stofnana einna, sem bein- Ifnis eru á vegum rikisins og að þau verði látin ná yfirleitt til allra þeirra stofnana, sem starfa að meira eða minna leyti á ábyrgð þess, i þeim tilgangi, að samræma launa- greiðslurnar við fjárhagslega getu þeirra sjálfia og þjóðarinnar í heild sinni. Launagreiðslur hjá þessum stófnunum eru á ábyrgð ríkisins á méðan stofnamrnar starfa á rikisins ábyrgð og með fé þess. Par sem svo háttar til, er það ekki einungis réttur Aiþingis, heldur og skylda, að hafa afskifti af slíkum málum. (Framh.). ■'"V" o flreyting ájkattalöggjöf. i. Tvéir Framsóknarmenn í éfri deild, Ingvar Pálmason og Páll Her- mannsson, báru um síðustu mán- aðamót fram frv. um viðbótarskatt á hátekjur og stóreignir. Áætlaðer, að viðbótarskattur þessi mundi gefa ríkissjóði að minnsta kosti 1 miij. og 300 þús. kr. f tekjur, ef að lög- um yrði. Skattstigi sá, sem frv. gerir ráð fyrir, er á þessa leið (viðbótarskatt-

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.