Dagur - 02.06.1932, Page 2

86
DXGUB
22. tbl.
mm Hversvegna þykir em
S „Flöra" smjörltki bezt? Jg
Vegna þess, að það er búið til úr beztu efnum, sem
fáanleg eru og vegna þess, að það er búið til í ný-
tizku vélum í vönduðustu smjðrlíkisgerð iandsins.
„Flóra" smjörlíki
gengur næst ÍSLENZKU SMJÖRI.
Kaupfélag Eyfirðinga.
MjólKursamlagið.
aiiiiiiiiiiiiiiiiiiftiiis
söguna þar sem hefst lokaþáttur
hennar, i ársbyrjun 192Q. Pá liggja
i vanskilum i bankanum 9 vixlar
frá Sæmundi, að upphæð 507 þús.
kr., sem allir eru afsagðir og engin
skil gerð fyrir vöxtum hvað þá
meira. En þó að greiðsluörðugieik-
ar og vanskil Sæmundar séu á þá
leið, eregnú lýsti, virðist þó bank-
anum hafa þótt ástæða til að veita
honum sérstakiega greiðan aðgang
að fé bankans. Pann 16. mai 1929
fær Sæmundur lánaðar hjá bankan-
um . . 15 þús. kr. og sama dag
.....................20 þús. kr.
11. júní fær hann i . 15 — —
7. ágúst aðrar » . . 15 - —
12. september ... 15 — -
7. október .... 15 — —
29. október .... 15 — -
og 3. desember . . 15 — —
eða samtais 125 þús. kr.
En auk þess urðu yfirgreiðslur á
hlaupareikmngi hans rúmar 29. þús.
krónur.
Pegar vanskil þessa viðskifta-
manns eru svo mikil, að 9 víxlar
upp á rúma háifa milj. kr» liggja
afsagðir I bankanum, og engin skil
gerð, þá opnar bankinn hurðir sín-
ar upp á gátt og þessi sami maður
gengur i bankann og tekur þar
upphæðir næstum mánaðariega um
15 þús. kr. þangað til nýja skuldin
er orðin 125 þús. krónur. Ekki
virðist hafa þótt ástæða til, er þessi
nýju lán voru veitt, að vera að
rekast i greiðslu vaxta af eldri
skuldasúpunni. Og ekki voru trygg-
ingar settar fyrir þessum nýju lán-
um.
En viðskiftum Islandsbanka og
Sæmundar Haiidórssonar lauk raeð
þeim hætti, að raunveruiegt tap
bankans er talið að hafa verið um
700 þús. krónur.
Krlstján Torfason.
Pá kem eg að þriðja og seinasta
dæminu, sem eg ætla að taka að
þessu sinni. Pað er hlutafélag eða
félög, 3 eða 4, sem raunar eru öll
sömu ættar og af sama faðerni.
Fyrst er H.f. Sólbakki, sem stofnað
var árið 1915, og mun þá hafa
keypt fóðurmjöls- og áburðarverk-
smiðju sem nýlega var reist á Sól-
bakka við Önundarfjörð. Félag þetta
hætti nokkuru síðar en var þó end-
urreist I Kaupmannahöfn 1919 og
hét þá A/s Sóibakki.
Árið 1920 hefjast viðskifti þessa
danska félags og íslandsbanka og
árið eftir er skuld þess við bankann
orðin kr. 348.800,00. Petta hlutafé-
lag hættir síðan störfum, án þess
að gera frekari grein fyrir skuldum
sínum, enda komið í algert greiðslu-
þrot.
Haustið 1921 er svo enn stofnað
nýtt félag á rústum gamla félagsins
og ber enn sama nafnið, H/f Sól-
bakki. Petta félag gerir þó enga
grein fyrir eldri skuldunum, en
sumarið 1922 byrjar þetta félag
sérstök viðskifti við fslandsbanka.
Aðalmaðurinn í þessu félagi og
hinum þeirra hefir verið Kristján
Torfason. Fékk hann hjá bankanum,
sumarið 1922, 35 þúsund kr. lán
handa félaginu. Og nú fer að lifna
yfir viðskiftunum svo um munar.
15. des. fær þessi sami maður 125
þús. kr. hjá bankanum til greiðslu
á þeim 35 þús. sem hann hafði
áður fengið, en afganginn ætlar
hann að nota til frekari viðskiftaj
Um þessar mundir gerast allflókin
viðskifti milli Kristjáns Torfasonar
óg íslandsbanka, sem eg hirði ekki
um að rekja nánar. En þeim lýkur
á þann hátt, að á næsta ári, 1923,
telur bankinn sér ekki annað fært
en að afskrifa kr. 286.685,15, sem
algerlega tapað fé af lánum þeim,
sem Kristján Torfasón eða þetta
þriðja hiutafélag hans hafði fengið.
Tap bankans reyndist þó meira
en hér er talið vegna skulda Kr.
Torfasonar við útbú bankans á fsa-
firði, eða alls um 350.000 kr. Félag
þetta er svo framselt til gjaldþrots
í nóv. 1923.
Nú virðist svo kynlega við bregða,
að eftir þvi sem örðuglegar gekk
fyrir þessum viðskiftamanni og meiri
urðu greiðslubrígði frá hans hendi,
þvi auðveldara reyndist honum að
fá fé hjá bankanum til framhaldandi
viðskifta.
f des. 1924 er enn stofnað nýtt
félag hér í Reykjavík. Pað er hluta-
félagið Andvari, og Kristján Torfa-
son er framkvæmdastjóri þess. Pað
byrjar viðskifti sín í janúar 1925 og
fær þá þegar 200 þús. kr. að láni
bjá fslandsbanka. Pegar félag þetta
færir sig þannig svo rðsklega upp
á skaftið, er svo að sjá, að bank-
anum þyki viðskiftin álitleg, og fer
þá á sömu leið um þennan mann
og Sæmund Halldórsson, að bank-
inn opnar allar gættir fyrir honura
og hann gengur i bankann næstu
mánuði og tekur þar út upphæðir,
sem ekki eru nein smálán, eins óg
eg mun brátt sýna fram á, eins og
væri þar um geymslufé mannsins
að ræða. Pað skal tekið fram, að
ailar þessar upphæðir eru teknar án
nokkurrar tryggingar. Féð er allt
lánað út á andlit þessa manns, sem
hafði undanfarið haft þau viðskifti
í bankanum, er eg hefi nú lýst að
nokkru fyrir hv. þdm. Eg ætla þá
til fróðleiks og með leyfi hæstv.
forseta, að lesa hér upp skrá yfir
þau lán, sem íslandsbanki veitir
Kristjáni Torfasyni f. h. h.f. And-
vari sumarið 1925 til viðbótar við
áður veitt lán:
kr.
80.000 00
50.000.00
50.000.00
50.000.00
150.000.00
100.000.00
100 000 00
150 000.00
100.000.00
100 000.00
70.000.00
svo vel á
5. maí.
8. júní
22. júni
8. júlí
23. júlí
5. ágúst
13. ágúst
30. ágúst
4. sept.
24. septi
22. okt.
Og það er látið standa
þessum upphæðum, að þær eru til
samans nákvæmlega ein miljón
króna.
Allir þessir víxlar féllu f gjalddaga
á tilsettum tíma og voru framlengd-
ir án afborgana og surastaðar bætt
við vðxtunum. Er nú skemmst frá
að segja, að viðskiftum íslandsbanka
og Kristjáns Torfasonar lauk á þá
leið, að bankinn tapaði alls:
á Sólbakkafélaginu » . 350.000 kr.
og á Andvara.......... 1.157.496 kr.
en þaö er samtals 1.507.496 kr.
eða rúmlega Vh miljón króna.
(Framh.).
----o-----
Eggert Stefánsson,
víðförlasti og lærðasti íslenzki söng-
varinn, er kominn hingað til bæjar-
ins og mun syngja hér bráðlega.
Ættu menn að fjölmenna á hljóm-
leika hans fremur en á ýmsar aðrar
skemmtanir, því að hann hefir jafnan
mikil andleg verðmæti að bjóða og
má hiklaust teljast mestur listamaður
fslenzkra söngvara, og vafamál, að
nokkur norrænn söngvari sé hon-
um fremri, þegar á allt er litið.
í þetta sinn mun Eggert syngja
lög eftir Jón Leifs, sem hér hafa aldrei
verið sungin áður: Máninn ifður (kvæði
eftir jóhannjónsson), Barnabæn: Vertu
Buð faðir, faðir minn og Upp, upp, mfn
sál 00 allt mitt oeð, Pessi lög eru afar
einkennileg eins og aðrar tónsmfð-
ar Jóns Leifs, enda hefir verið tals-
vert deilt um hann sem tónskáld,
eins og oftast er um þá, sem fara
aðrar götur en almenningur. Par að
auki syngur Eggert ýms ítölsk lög
og islenzk lög eftir Sigvalda Kalda-
lóns, Pórarin Jónsson, Björgvin
Ouðmundsson, og nýtt lag: Daflur
er liðinn eftir Áskel Snorrason.
A þeim erfiðu tfmum, sem nú
eru, ættu menn að ausa andlegum
þrótti og þreki af brunni íslenzkra
lista. *
... -H>"— —
Stjornin beiðist lausnar.
Ásgfeiri Ásgeirssyni fallð að
mynda nýtt ráOuneyti.
Á fðstudaginn var sendi forsætis-
ráðherra, Tryggvi Pórhallsson, kon-
ungi lausnarbeiðni fyrir sig og ráðu-
neyti sitt. Jafntramt benti hann á
Ásgeir Ásgeirsson sem liklegan til
að mynda nýja stjórn
Svar konungs kom á laugardag-
inn, þar sem lausnarbeiðnin er tek-
in til greina, en stjórnin jafnframt
beðin að gegna störfum, þartilnýtt
ráðuneyti er myndað.
Sama dag er þetta svo tilkynnt í
báðum deildum þingsins með því
að forsetar lesa upp yfirlýsingu frá
forsætisráðherra, sem ekki gatsjálf-
ur sótt þingfund vegna sjúkleika.
Forsætisráðherra gerir þá grein
fyrir lausnarbeiðninni í yfirlýsingu
sinni til þingsins, að fyrir liggi yf-
iriýsingar frá báðum andstöðuflokk-
unum þess efnis, að fjárlög og
nauðsynleg skattafrumvörp verði
felld í efri deild, ef ekki fáist sú
lausn kjördæmamálsins, er þeir
heimta. Hinsvegar hafi stjórninver-
ið búin að gera allt, sem f hennar
valdi stóð, til þess að leysa kjör-
dæmamálið þannig að allir flokkar
gætu. við unað, en það hafi reynzt
árangurslaust, og hann sé orðinn
vonlaus um, að slfk lausn fáist fyrir
sínaforystu. Hann telur, að verði fjár-
lög og nauðsynleg skattafrumvörp
felld, geti það haft hinar alvarlegustu
afleiðingar fyrir íslenzku þjóðina út
á við. Pingrof væri hið mesta neyð-
arúrræði, þvi bæði hefði þjóðin
annars meiri þörf nú en nýrrar kosn-
ingahriðar og heldur væri ekki fyr-
irsjáanlegt, að nýjar kosningar breyttu
neinu um afstöðuna i þinginu. Allt
mundi sitja i sama farinu á eftir.
Að þessu athuguðu kvaðst forsæt-
isráðherrann ekki vilja standa í
vegi fyrir því, að til þrautar yrði
reynt af öðrum að komast að við-
unanlegu samkomulagi, og því hefði
hann, með einróma samþykki Fram-
sóknarflokksins, horfið að þvi ráði
að beiðast lausnar fyrir ráðuneyti
sitt, ef ske kynni að það gæti bjarg-
að allra brýnustu málum gegnum
þingið.
Að efni til var greinargerð for-
sætisráðherrans fyrir lausnarbeiðn-
inni eins og að ofan hermir.
Síðan stjórnin baðst lausnar, er
nú liðin nær vika og stjórnarskifti
ekki komin á enn. Má af því sjá
að erfiðlega gengur um myndun
nýrrar stjórnar. Pað síðasta, er vitn-
ast hefir í því máli, er það, að
Framsóknarflokkurinn hefir bréflega
boðið andstöðuflokkunum að taka
þátt f stjórnarmyndun þannig, að
samsteypustjórn verði mynduð með
einn ráðherra úr hverjum flokki, og
að ráðherra Framsóknarflokksins
verði forsætisráðherra í hinu nýja
ráðuneyti. Pessu tilboði fylgja þau
skilyrði, að samþykkt verði fjárlögp
verótollur, gengisviðauki, 25% tekju-
og eignaskattsviðauki o. fl. og að
stjórnarskrárbreytingin verði látin
hvila sig. Alþýðuflokksþingmenn
hafa svarað þessu neitandi, en um