Dagur - 15.09.1932, Blaðsíða 3

)
37. tbl.
DAGUR'
147
. .. . . ........ . « • >•••«
Hver stjórnmáiamaður verður að
vera brot úr spámanni. Hann
verður að sjá fyrir, hvaða stefnur
og stofnanir eiga fyrir sér vöxt og
viðgang. Þeir reyndust óheppnir í
spádómum um nemendafjölda Ak-
ureyrarskóla, stjórnmála- og
menntamennirnir í efri deild.
Kristján Jónsson áætlaði, að þeir
yrði að meðaltali um 50.1) Júlíus
Havsteen, Jón Jakobsson og séra
Sigurður Jensson þykjast áætla
liann »all-ríflega«, »þótt vér setj-
nm hann eigi meiri en 60—70
manns á ári«.2) Níu árum síðar,
haustið 1912, eru nemendur skól-
ans taldir 118. Ári síðar, eður 10
árum eftir spádóm þennan, eru
þeir skráðir 109. Haustið 1928, 20
árum síðar eru þeir skrásettir 110,
og 27 árum seinna, haustið 1930,
eru þeir skrásettir 178,s) eður 108
nemendum fleiri en menntamála-
nefnd hafði gert ráð fyrir þeim
flestum, og þóttist hún þó áætla
»ríflega«.
Þá er frumvarpið hafði misst
fyrir borð 46 heimavistir og tapað
13 þúsundum króna á ferðinni til
efri deildar, reri það aftur til
neðri deildar. (Framh.).
Sigurður Guðmundsson.
•---0----
Jarðeitrun.
Niðurlag.
jarðyrkjan ér að langmestu leyti
háð lifskilyrðum örsmæðarveranna,
eða gerlanna. Með þvi að hverfa
aftur til eðlilegs áburðar ná þær að
nýju þvi lifsmagni er tilbúinn áburð-
ur svifti þær að nokkru eða öllu.
Hnýðisgerlarnir aukast og margfald-
ast á skömmum tíma, eins og sann-
að hefir verið með smásjártalningu.
Jurtakvillar réna og heilbrigði hús-
dýranna fer batnandi. Komið hefir
það fyrir, að skepnur, sem beitt
hefir verið á velli, er daginn áður
var stráður Tómasarmjöli og Kainíti,
hafa beðið skjótan dauða, hafi ekki
rignt frá þvi borið var á unz beitt
var. Þar til má svara, að auðvitað
eigi hvorki menn né skepnur að
éta tilbúinn áburð. En ef vér íhug-
um þann aragrúa af örsmæðarver-
um, sem f jarðveginum lifa, og sem
álitið er, að ráði bætiefnamagni
jurtanna, þá liggur það i augum
uppi, að þessar efnablöndur kremja
banvænum höndum þau samstilltu
öfl, er margföldum vixláhrifum ráða
þroskaskilyrðum þessara biljóna af
lifverum, sem i moldinni starfa. Án
þess að vér fáum við ráðið, hafa
eiturefnin, sem vér ár frá ári kúgum
f jarðveginn, gagnger áhrif á þær.
Af þvi leiðir að gróðurmold jarð-
hafa sýnt það ótvíræðlega, að þeir
vilja í sannleika vera framfara-
»penn«, í Jið með »ákveðnustu aftur-
haldsmönnum landsins«. Hneykslast
blaðið á, hve efri deild sótti fast »að
afstýra því, að skólinn yrði smnl-
lega úr garði gerður«,
t) Alþt. 1903 A. d. 503.
*) Alþt. 1903 C„ bls. 776,
b) Nemendafjöldann má sjá í skýrslum
skólans þau ár, er getið er.
vegsins fer þverrandi, en við það
sirénar lifsgildi jurtanna, svo að
þeim hrakar stöðugt sem manna-
og skepnufóðri. Pá rekur að þvi,
að brautryðjendur menningarinnar,
er sjálfir hafa fundið þær ræktunar-
aðferðir, er nú eru í méstum heiðri
hafðar, bera úr býtum æ skornari
skammt uppeldi síns frá þeirrl jörð,
er þeir i sifellu eitra ráðnum ráðum.
Pessvegna ætti hið tvisýna ástand
landbúnaðarins, ásamt siðferðislegri
ábyrgð á lífi og heilsu náungans,
að knýja jarðyrkjumenn til þess að
taka til dóms þær hugmyndir, er
leitt fá til bóta.
* * *
*
Tilbúinn áburð fengum vér frá
Þýzkalandi og þaðan kemur líka
bót þeirra meina, er hann hefir
valdið. Þjóðverjar hafa lengur en
vér kingt eitri í jarðveginn, og
hafa því lengri reynslu fyrir á-
hrifunum. Margir jarðyrkjumenn,
er skilizt hefir hvert stefnir, hafa
bundizt samtökum til þess að
starfa samkvæmt nýjum aðferð-
um, sem nefndar hafa verið hinar
aflvaka-líffræðilegu (dynamisk-
biologiske). Með tíu ára reynslu
að baki, hefir árangur þeirra í
stuttu máli orðið þessi:
Að þarflaust er að nota tilbúinn
áburð; að frjómoldargæðin auk-
ast, jurtakvillar fara þverrandi,
og að jafnmikill afrakstur fæst,
en mun betri, gegn örlitlum hluta
af því fé, sem nú er greitt fyrir
tilbúipn áburð.
Hin nýja áburðaraðferð byggist
á skilningnum á (því, að eðlileg
jarðyrkja eigi að vera sjálfstætt
heildarkerfi, er lítt þurfi að að fá.
Eins og venjulegri ábýlisjörð fylg-
ir, auk akranna, engi skógar, girð-
ingar og gafðar, eins fylgir henni
samsvarandi kvikfénaður, og sá
áburður, sem hann framleiðir. Sé
jörðin rétt setin, að því leyti, verð-
ur áburðar-eftirtekjan með réttum
hlutföllum. Ekki má heldur
gleyma því, að skordýralífið, fugl-
arnir, blómjurtimar, og um fram
allt morlíf örsmæðarveranna í
jarðveginum, er einn meginþáttur
heilbrigðrar jarðræktar. Kynstur
af eiturefnablöndum hefir kopað
lífsstarfinu er fram fer í jarðveg-
inum. Hin nýja áburðaraðferð
sannar, að oft veltir lítil þúfa
þungu hlassi. Með því að bæta í
peningsáburðinn sérstökum efn-
um, sem fengin eru frá líffræði-
legum afurðum, koma menn fram
aflvekjandi áhrifum, er marg-
falda eðlilegar verkanir áburðar-
ins, og af þessu dregur aðferðin
nafn sitt. En með því að á bak við
þessar hugmyndir er heimsskoð-
un, sem fer algjörlega í bága við
hina algengu efnishyggju, þá er
ekki að undra, að fulltrúar efnis-
hyggjunnar, sem nú ráða öllu, rísi
á móti henni. En hagsýnn jarð-
• yrkjumaður getur hér farið þá
leiðina er honum lízt bezt, hvað
sem sérfræðingarnir segja. Hann
hefir átt því að venjast undan-
farna áratugi, að það sem í dag
stendur verði á morgun í ofn kast-
að. Blöð og tímarit ausa árlega yf-
ir hann vísindalegum uppgötvun-
um, »er gagnger áhrif munu hafa
á landbúnaðinn«; hann er umset-
inn af umboðssölum — eða þá að
hann hefir, eins og á sér stað hér
í Danmörku, bundizt félagsskap,
er heldur hlífiskildi yfir honum,
með fulltrúum sínum, er vinza
kjarnann frá hisminu.
Ein mótbáran, sem þeir menn
oftast etja gegii hinni nýju aðferð,
er sú, að tilraunastöðvar ríkisins
hafi að baki meira en 30 ára
reynslu fyrir áhrifum tilbúins á:
burðar á eftirtekjumagnið. En er
sú reynsla sönnun fyrir öðru en
lífseigju jarðarinnar? í meira en
30 ár hefir hún hraustlega staðið
af sér eitrunina.
Það sem úr sker, að því er land-
búnaðinn snertir, er það, hvað
sparast kann við þessa nýju að-
ferð og hver fríðindi fást í stað-
inn. Fyrra atriðinu má svara með
búreikningum þýzkra bænda, er
notuðu báðar aðferðir meðan þeir
voru að fika sig. áfram til fullviss-
unnar. T. d.:
Kostnaður tilbúins áburðar á
hektara 53 mörk
Kostn. hins nýja áburðar 4 mörk
Eftirtekjan (hér er að ræða um
sumarbygg), var af hverjum
hektara með tilbúnum áburði
46.73 vættir
Af hverjum hektara
með nýja áburðinum 47.57 vættir
Þessir reikningar sýna árangur
einnar uppskeru. En til þess að,
ganga úr skugga um þetta verður
að gera slíkar tilraunir 6—8 ár
samfleytt, Bóndi, er ræktar jörð
sína eins og nú tíðkast bezt, notar
tilbúinn áburð sem nemur um 160
krónum á hvert tunnuland* á 8 ár-
um, auk peningsáburðar, en með
hinni nýju aðferð notar hann sem
nemur 24 krónum á hvert tunnu-
land á sama tíma ; eftirtekjumagn-
ið verður mjög svipað, en gæðin
mun meiri, og verð því hærra, að
maður nú ekki tali um lækningu
hins sýkta háræðakerfis jarðarinn-
ar. Að sinni fæst hærra verð fyrir
kartöflur og kálmeti, en er fram
líða stundiiy fer eins með kornið. í
Þýzkalandi hafa jarðyrkjumeim,
er nota hina nýju aðferð, bundizt
félagsskap. . Þeir hafa sínar eigin
mylnur og brauðgerðarhús, og
selja brauð sitt, hið svonefnda
Demeter-brauð, sem heilbrigðis-
brauð, enda mælir fjöldi lækna
með því, sökum þess að það sé
auðmeltara. Jafnvel brauð- og
kexgerðarhús, sem ekki eru í þess-
um félagsskap, sækjast eftir De-
meter-mjölinu, sem er því í hærra
verði. Bændur, sem í þessum fé-
lagsskap eru, sendu kornsýnishorn
til efnarannsóknarstofu ríkisins,
. án þess að láta getið um fram-
leiðslustaðinn, og hlutu umsögn-
ina: »príma amerískt«, þ. e. a. s.,
að mjöl úr þessu korni má nota í
brauð án þess að blanda það er-
lendu mjöli. Það virðist því engin
fjarstæða að senda sérfróða menn
— þar sem héðan frá Danmörku
er aðeins um dagleið að ræða —
til þeirra bænda í Þýzkalandi, er
* Rúmlv 1% Valltt.vda«sl4ttft. — Þýð.
þessar nýju aðferðir nota, í stað
þess að vísa þeim á bug> af því að
þær »koma í bága við núgildandi
skoðanir, og eru með öllu óskiljan-
legar á lögmálsgrundvelli efna- og
eðlisfræði, svo að alveg hlýtur að
ganga fram af mönnum, eins og
prófessor við Landbúnaðarháskól-
ann í Kaupmannahöfn komst að
orði í bréfi. í ,
Sigfús Halldórs frá Höfnvm.
------o———
Fréttir.
Davíð Jónsson hreppstjóri á Kroppi
í Hrafnagilshreppi varð sextugur 12. þ.
m- þann dag var gestkvæmt á heimili
háns og var gestunum veitt af mikilli
rausn. Sveitungar Davíðs færðu honum
að gjöf vandað skrifborð af eikarvið, og
einn af vinum hans og nágrönnum,
Jónas Rafnar læknir, gaf honum
Heimskringlu Snorra Sturlusonar í
bandi og vandaða skjalatösku. Mörg
heillaóskaskeyti bárust afmælisbarninu.
Sá á öllu að Davíð nýtur mikilla vin-
sælda og virðingar sveitunga sinna og
allra annara, er honum hafa kynnzt.
Einn af nágrönnum hans, Jóhannes
Þórðarson bóndi í Miðhúsum, flutti af-
mælisbaminu eftirfarandi kvæði:
Til
hreppstjóra Davíðs Jónssonar
á sextíu ára afmæli hans, 12. september
i 1932.
Eg kem til þín, vinur, að Kroppi í dag,
eg kem og eg heilsa þér glaður;
eg kem og eg lít á þinn heimilis hag, v
þú hugprúði framsólmar-maður.
Þú svafst ekki alltaf í sextíu ár,
það segja mér tún þín og bærinn.
Og enn ertu horskur með hjæjandi brár,
þó hár þitt sé hvítt eins og snærinn.
Og bændurnir vilja hér veita þér sæmd
með virðingu afmælisdaginn.
Sú vinátta fölskvalaus verður ei tæmd,
né varpað í gleymskunnar sæiim.
Þú átt hér í brjóstunum ítök svo sterk,
er eining og samúðin móta,
og reynir af alhug að vanda þín verk,
sem vinnur þú ættjörð til bóta.
Haf þökk fyrir mannkosti, drenglund
og dyggð
á dáðríku ævinnar skeiði.
Þig vefji að hjartá sér blómfögur
byggð
og brosi þér sólin í heiði.
Og hann, sem er æðstur og alheimsins
i vöm,
vor ástríkur faðirinn góði,
hann styðji þig — heimilið, brúði og
böm,
þess biðja nú vinir í hljóði.
Alþingiskosning á að fara fram í
Reykjavík 22. okt. í haust og á þá að
kjósa einn þingmann í stað Einars
Arnórssonar, sem verður að segja af
sér þingmennsku, þar sem hann er orð-
inn hæstaréttardómari.
> ' ' -X
Félag ba/rnakennara við Eyjafjörð
heldur fund á Akureyri 8. okt. næstk.
Fundurinn hefst kl. 2 e. h. nefndan dag.
Skrifstofnstjári í fjármálaráðuneyt-
inu hefir verið settur dr. Páll Eggert
ólason i stað Gísla ísleifssonar, sem ný
et andaður.