Dagur - 03.11.1932, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfiröinga.
Áfgreiðsian
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
XV. ár.
i
Akureyri 27. október 1932.
43. tbl.
Blöð íhaldsflokksins eða sam-
keppnismanna eru sí og æ að fræða
lesendur sína um fjárhagsástand
Sambandsins og kaupfélaganna og
lýsa því eftir sfnum eigin geðsþótta.
Morgunblaðið segir t. d., að sjóðir
félaganna séu >gersamlega tapaðir*
og hvergi til »nema á pappfrnum*.
íslendingur lepur sfðan upp ummæli
Mbl. og vitnar nú síðast til ræðu
forstjóra S. 1. S., er hann hélt á
sfðasta aðalfundi þess. Úr því fsl.
er farinn að vitna til orða forstjór-
ans máli sfnu til stuðnings, skulu
hér birtir kaflar úr ræðuhans, sem
fjalla um þessi efni.
Eftir að forstjórinn hefir gert grein
fyrir verðfalli afurðanna og vöru-
sölu Sambandsins, snýr hann sér
að fjárhagsástæðum þess og farast
svo orð:
iEins og að undanfðrnu varð
Sambandið að taka stór lán í Dan-
mörku og Bretlandi sl. ár til vöru-
kaupa f þessum löndum. Hinir
brezku viðskiftabankar Sambands-
ins veittu Sambandinu jafnhá lán
og árið áður. Hinsvegar var lán
það, er Sambandið fékk f viðskifta-
banka sinum f Kaupmannahöfn,
raikið lægra en árið 1930. Þegar
kom fram f júlf var búið að nota
lánið f danska bankanum að fullu
og var bankinn mjög tregur til að
bæta nokkru við. Að Iokum fór þó
svo, að hann gaf heimild til að lán-
ið mætti hækka um 150.000 kr. En
sem betur fór þurfti ekki að nota
þá lánsheimild, því að þegar kom
fram í ágúst var hægt að nota and-
virði fiskjar, sem þá var seldur, til
að kaupa fyrir vörur f Danmörku.
Eins og undanfarin ár, voru hin
erlendu bankalán veitt með þeim
skilyrðum, að þau yrðu greidd að
fullu fyrir áramót. Lánin i brezku
bönkunum voru greidd upp á til-
settum tfma, en af iáninu hjá hin-
um danska banka stóðu eftir tæpar
946.000 d. kr., eða fslenzkar krónur
1.157.433.85. Pessi mikla skuld staf-
ar fyrst og fremst af þvi, hve lítið
seldist af saltkjöti fyrir áramót og
svo af hinu, hve verðfall á fsl. vör-
um var mikið á árinu. Siðan árið
1923 hefir Sambandið verið skuld-
laust við erl. banka um hver ára-
mót þar til nú. Eg vil geta þess
um Ieið, að á þessu ári hefir Sam-
bandið þegar greitt hinum danska
banka 3OQ.000 d. kr. af skuld sinni.
1. janúar 1931 skuldaði Samband-
ið Landsbankanum 3.800.000 kr.
En frá 25. marz til 30. maí greiddi
það bankanum 35.000 sterlingspund
i London, eða um 770.000 fsl. kr.,
sem inn komu um það leyti fyrir
seldar vörur i Englandi. Petta varð
til þess að i maímánuði komst skuld
Sambandsins við bankann niður i
3.150.000 kr. En sfðan fór húnaftur
að hækka og var í ágúst komin
upp f 3.800.000 kr. og fór ekki
hærra á árinu. Fyrir áramótin var
svo hægt að greiða bankanum
100.000 kr., svo að skuldin var kr.
3.700.000 f lok ársins. Innieign
sambandsins á hlaupareikningi i
bankanum var rúmar 212.000 kr.,
á móti 153.000 kr. árið áður og
var þvf raunveruleg skuld Sambands-
ins við Landsbankann tæpl. 3'/2
millj. kr. f lok síðasta árs, eða
159.000 lægri en 31. des. 1930.
Hinsvegar er rétt að geta þess, að
Sambandið átti inni i Útvegsbanka
ísiands 102.000 kr. í árslok 1930,
en ekkert nú um áramótin.
Skuld Sambandsins við Búnaðar-
bankann var 1. janúar 1931 1.500.-
000 kr. Greiddi það af þeirri upp-
hæð 250.000 á árinu og skuldaði
þvi bankanum 1.250.000 kr. nú um
áramótin.
Sambandið hefir að sjálfsögðu
árlega sent aðalviðskiftabönkum sín-
um innanlands og utan efnahags
og rekstrarreikning sinn.
Pá er 7. liður: sjóðir. Sjóðir þeir,
sem búið var að mynda f árslok
1930 hafa hækkað árið sem leið
um kr. 132.122,61 og við hafa bæzt
sjóðir klæðaverksmiðjunnar 79.800
kr. Hafa þvf sjóðeignir Sambandsins
aukizt alls um 211.922,61 á árinu.
Eins og efnahagsreikningurinn
ber með sér, hefir hagur Sambands-
ins enn versnað mikið út á við
árið sem leið. í iok siðasta árs
voru skuldir við banka, innlenda
og erlenda viðskiptamenn, samvinnu-
félög utan Sambandsins og Innláns-
deild samtals kr. 6.483.600 00, en
um næstu áramót á undan 5.529.000
kr. Hafa þvf skuldir Sambandsins
út á við hækkað um 954.600 kr. á
árinu. Hinsvegar voru innieignir
Sambandsins i bönkum 93.000 kr.
hærri um siðustu áramót en f árs-
lok 1930 og hefir þvi hagurinn
versnað um tæpar 862.000 kr. frá
árinu áður. Við skuldir Sambands-
ins bætast nú skuldir klæðaverk-
smiðjunnar »Gefjun«, svo að allar
skuldir þess út á við voru um ára-
mótin 6.697.400 kr.
Af þvf að ástæður Sambandsins
Og félaganna hafa versnað svo mik-
ið tvö siðastl. ár, tel eg rétt að gera
nokkru nánari grein fyrir hinum
Jarðarför dóttur minnar og dótturdóttur okkar, Hrefnu Ögmundsdóttur,
sem andaðist 17. þ. m., er ákveðin laugardaginn 29. þ. m. kl. 1 e. h.,
að Kaupangskirkju. Kjarna 25. okf. 1932.
Ögmundur Ólafsson, afi og amma.
Jarðarför Stefáns Guðjónssonar, sem andaðist að heimili sínu, Gröf í
Kaupangssveit 25. þ. m., fer fram að Kaupangi fimmtud. 3. nóv., og hefst
með húskveðju á heimili hins Iátna kl. 11 f. m. sama dag.
fiðstandendur.
einstöku liðum efnahagsreiknings-
ins, þvf nauðsynlegt er að reyna
að gera sér Ijóst, hvort eignirnar
muni i raun og veru vera þess virði,
sem þær eru taldar.c
Eftir að forstjórinn hefir sundur-
liðað fasteignirnar og gert glðgga
grein fyrir þvf, að þær séu varlega
metnar, heldur hann áfram á þessa
leið:
»Og þá kem eg að 8. lið: »»YmSÍr
Skuldunautar«, sem vitanlega er sá
eini af eignaliðunum, sem er veru-
lega athugaverður.
Eg geri þó ekki ráð fyrir, að á
skuldum erlendra og innlendra við-
skiptamanna verði rnikið tap, enda
hafa þær, teknar saman í eitt, lækk-
að nokkuð frá fyrra ári. Eg vonast
lika eftir, að skuldatöp hjá félögum
utan Sambandsins verði ekki sér-
lega mikil. Hafa og skuldir þeirra
ekki vaxið nema Iftið eitt frá árinu
áður. Pá eru eftir skuldir Sam-
bandsfélaganna Og er auðséð að á
þeim hljóta að verða mikil töp á
næstu árum. Fer það þó sjálfsagt
mjög eftir þvf, hve kreppan stend-
ur lengi, hve mikil þau verða.
Samkvæmt þessum lið eru skuldir
Sambandsfélaganna kr. 6.370.356,61
og skuldir annara samvinnufélaga,
sem eg ætla að taka hér með, kr.
361.258 03, eða samtals 6.731.614.64
kr. En frá þessu ber að draga:
1. Vextir til endur-
greiðslu . . . . kr. 49.838.00
2. Af eftirstöðvum sölu-
verðs innl. vara . — 350 000 00
Samtals kr, 399.838.00
Til skýringar skal það tekið fram,
að á skuldahlið efnahagsreiknings
eru eftirstöðvar söluverðs innlendra
vara taldar 474.864 kr., en frá þvi
verður að draga greitt fyrir inn-
lendar vörur, rúmar kr. 61.000.00,
og það sem Sambandið á sjálft og
þau félög, sem ekki skulduðu um
áramót. Hygg eg að varlega sé
farið með því að áætla félögum
þeim, sem skulda sambandinu kr.
350 000 af upphæðinni.
Pegar búið er að draga fyrnefnd-
ar 399.838 kr. frá skuldum félag-
anna, verða eftir tæpar 6.332.000
kr. Nú hafði Sambandið f vörzlum
sfnum óseldar innlendar vðrur I lok
síðasta árs, fyrir 1.251.600 kr.
með áætluðu verði. Eftir því sem
eg kemst næst, átti Sambandið sjálft
af þessu vörur fyrir cai 112.000
kr. og félög, sem ekki skulduðu
Sambandinu, vörur fyrir ca. 100.000
kr. Verður þá eftir tæplega 1.040.000
kr., sem þau félög eiga, sem skulda
Sambandinu. Pessa upphæð ber að
að draga frá skuldum félaganna og
ennfremur Sambandsstofnsjóð þeirra
kr. 564.000.00, sem inni stendur
hjá Sambandinu. Verða þá eftir kr.
4 728.000, sem er hin raunverulega
skuld samvinnufélaganna við Sam-
bandið nú um áramótin.
Petta er þungur skuldabaggi,
sem erfitt verður að ná inn og
langan tima þarf til, en þess ber
þó að geta, að mikið stendur þarna
á bak við.
í fyrsta lagi má benda á, að allir
félagsmenn í Sambandsfélögunum,
sem eru um 8,100, standa á bak
við skuldirnar og aðrir viðskipta-
menn félaganna, að þvi leyti sem
þeir geta greitt skuldir sínar við
þau. Ennfremur má benda á, að
skuldir félaga, sem ekki eru í
Sambandinu, eru taldar með f
þessum skuldum, og eru félags-
menn og viðskiftamenn þeirra
félaga ábyrgir fyrir þeim.
f öðru lagi eignir Sambandsfé-
laganna og er þá rétt að gera sér
ljóst svo sem föng eru á. hvernig
hagur þeirra stendur.c
Par næst greinir forstjórinn frá
samaiginlegum efnahagsreikningi
Sambandsfélaganna f áralok 1930,
og eru niðuratöðutölurnar eigna Og-
* skuldamegin rúmlega 15.6 millj. kr.
Að því búnu segir svo forstjórinn
f ræðu sinni:
iSamkvæmt þessum efnahags-
reikningi voru san.eignarsjóðir fé-
laganna i árslok 1930, ásamt tekju-
afgangi, að frádregnum tekjuhalla
kr. 2.902.000.00
Séreignasjóðir . — 2.230 000.00
og inneignir félags-
manna f reikning-
um og innlánsdeild — 1.746.000,00
Samtals kr. 6.878.000.00
Sézt á þessu, að af upphæðum
þeim, sem færðar eru skuldamegin
á efnahagsreikninginn, skulda fé-