Dagur - 03.11.1932, Blaðsíða 2

170
DAGUR
43.'tbl,
BWtWHHHHWWHWfHi
m® ®m
w
að >Freyju«-kaffibætirinn|er fullt eins góður og
nokkur annar kaffibætir, sem hér er á boðstólum:
»Freyju«-kaffibætirinn kostar aðeins 55 aura llt
kg. stykkið, hvort heldur er i dufti eða stöngum,
Látið^ VERÐIÐ og OÆÐIN ráða um
kaffibætiskaupin en ekki æfa gamla venju, —
Biðjið kaupfélag yðar eða kaupmann um
Freyju“-kaffíbæti.
»«
•w
mm
MMiMHHHMHIMHMlS
Myndastofan
Oránufélagsgötu 21 er opin alla
daga frá kl. 10—6.
Guðr. Funch-Rasmussen.
lögin sjálfum sér og félagsmönn-
um nærri 45 prc. En það sýnir,
að ef Sambandsfélögin eru tekin
sem ein heild, gátu þau I árslok
1930 greitt allar skuldir sfnar utan
félaganna, þar á meðal skuldina
við Sambandið, þó að skuldir þeirra
hefðu rýrnað um allt að 45 prc,
Og skuldir sínar við félagsmenn
gátu þau líka greitt, þó að ekki
hefðist upp úr eignunum nema 2h
þess verðs, sem þær eru taldar á
efnahagsreikningnura.
Pá er vert að athuga að allar
skuldir félaganna við banka óg
sjóði eru 2.402.000 kr. eða nokkru
minna en sjötti hluti af skuldunum.
Ennfremur að sjóðirnir samanlagð-
ir eru aðeins bærri en allar úti-
standandi skuldir hjá félagsmönn-
um.
Samkvæmt því, sem hér hefir
verið bent á, virðist hagur Sam-
bandsfélaganna, þegar þau eru tek-
in sem ein heild, hafa verið vel
tryggur f árslok 1930. En nú er
það vitanlegt, að hagur þeirra hefir
versnað mikið árið sem leið. Eg
hygg þó, að efnahagsreikningur
félagannna frá 1930, þótt tekið sé
tillit til versnandi hags sl. ár, sýni,
að mikill hluti skulda þeirra við
Sambandið hljóti að vera tryggur.
Og eg vil halda því fram, að
félögin semheild standi enn fullkom-
lega fyrir öllum sínum skuldum<.
Sérstök athyggli skai vakin á
þessum sfðast tiifærðu orðum for-
stjórans. Hann heldur þvf fram, að
félögin i heild standi enn íullkomiega
fvrir ðllum sínum skuldum. Má af þessu
marka hvort forstjórinn lítur svo á,
að sjóðir félaganna séu hvergi til,
»neraa á pappfrnumt, eins og Mbl.
og ísl. segja.
Oeta nú lesendnr blaðanna ráðið
það við sjálfa sig, hvort þeir trúa
betur forstjóra S. í. S. eða rægi-
tungum íhaldsblaðanna. ’
Dánardxgur. Látin er við Leslie 1
Saskatchewan í Kanada frú Guðný
Friðbjamardóttir Steinssonar, bóksala
á Akureyri, 69 ára gömul. Hún var
gift Páli Magnússyni trésmið, og fóru
þau hjón héðan vestur um haf fyrir 30
áruni slðaa.
Kafli úr ræðu skólastjóra.
Kæru börn og samverkamenn!
Virðulegu gestir! Velkomin öll
hingað til að heilsa nýju skólaári.
— Skólasetningardagurinn er
merkisdagur í lífi kennarans. Það
er helgur dagur, vígður von og
trú. Alvörudagurinn mikli, þegar
kennarinn stendur frammi fyrir
stóru verkefni og göfugu. Þegar
leggja á upp í stóran áfanga á
hinni torsóttu leið, er hann hefir
heitstrengt að ryðja eftir fremstu
getu. Þann dag stendur hann á
sérstakan hátt frammi fyrir þeim
örðugleikum, er fylgja starfi veg-
sögumannsins. Hann veit að
mænt er til hans eftir hjálp í alls-
konar vanmætti eftir fróðleik,
eftir hlýju og skilningi, eftir rétt-
læti og fyrirgefningarhug og um-
burðarlyndi, — einkum af þeim
smæstu meðal hinna smáu, þeim,
sem á einhvern hátt hafa lent í
skugganum og mæta varbúin og
vopnafá. Hann veit og þekldr
kröfurnar, sem til hans eru gerð-
ar, kröfurnar um að mikið sé lært
og lesið, að allir viti mikið og fái
háar einkunnir, að Pétur verði
ekki hærri en Páll í röðinni, og að
allt gangi eins og í sögu bletta- og
lýtalaust. Og hann finnur það
bezt sjálfur á slíkri stund, að
þessum kröfum öllum er honum
um megn að fullnægja. Hann veit
og finnur að sumar þeirra eiga
fullan rétt á sér en sumar ekki,
að af honum er oft og tíðum
heimtað það, sem hann hvorki
getur né rná fullnægja, nema til
þess að brjóta á móti boði skyld-
unnar og helgri réttlætiskennd.
Þessvegna mætir hann lika þenn-
an dag með þrá í hug og hjarta
um það, að starf hans sé litið með
samúð og skilningi af þeim, er
það þiggja. Hann óskar eftir sam-
starfi við þá og hjálp þeirra, er
senda honum til umönnunar ó-
þroskaðar sálir og vanmáttka iík-
ami lítilla barna. Hann óskar eft-
ir að fá sem bezt að þekkja heilsu-
far og alla aðbúð og fortíð þeirra,
til þess að geta frekar skilið þau
og sýnt þeim sanngirni og rétt-
læti -og með því rutt margskonar
misskilningi og hindrunum úr
vegi. Hann þekkir veikleika sinn
og vanmátt við hið veglega stárf,
er hann hefir þó að sér tekið,
starfið, sem er vandasamast allra:
að sá með skilningi og næmleika
hinu góða sæði í akur lífsins, svo
það megi bera sem mesta og feg-
ursta ávexti. Já, hví skyldi hann
ekki þekkja örðugleikana alla cg
þann ómöguleika, að gera svo öll-
um líki? — Þó hefst hann handa,
byrjar ótrauður og ákveðinn,
sterkur í trúnni á þann veruleika,
að erfiðari yrði sóknin fram í
birtuna, ef enginn vildi hafa veg-
söguna á hendi, og fullur vonar
um að Drottinn kærleikans og
kraftarins og ávaxtarins sé í verki
með honum.
íslenzk fræðslu- og menningai'-
mál eiga i ár merkilegt afmæli.
Fræðslulögin, lögin sem skylduðu
hvert barn til skólagöngu á vissu
aldursskeiði, eru nú 25 ára gömul.
Haustið 1907 byrjuðu fyrstu skól-
arnir að starfa undir þeim merki-
legu lögöm. Eins og kunnugt er,
var svo háttað þessum málum, áð-
ur en fræðslulögin voru sett, að
hver mátti ráða því sjálfur hvort
og hvernig og hvað hann kenndi
barni sínu; hið opinbera skifti sér
lítið af því og kom þar lítið nærri,
annað en láta fram fara eitthvert
málamyndarpróf að vorinu, nokk-
ur síðustu árin, yfir þeim börnum,
er fermast áttu, því auk kversins
áttu þau að kunna eitthvað í
reikningi og geta skrifað nokkuð.
Annars var ekki krafizt og taldist
frekara nám til undantekning-
anna. Varð mörgu barninu, sem
ekkert hafði fengið að læra, þung
gangan til prófsins, þar sem átti
að jafna því við þau börn, er
höfðu þá aðstöðu að geta fengið
að læra mikið og margt, af því að
foreldrar þeirra eða aðstandend-
ur voru svo efnum búin eða áhuga
gædd, að þau höfðu vilja eða getu,
eða hvorttveggja, til að veita þeim
meiri uppfræðslu en allur almenn-
ingur naut í þá daga. Og þó marg-
ur gáfaður og ötull unglingurinn,
er ekkert hafði fengið að læra sem
barn, bryti sér braut til menning-
ar og frama, þá eru ótaldir þeir
ágætu hæfileikar, er aldrei komu
í ljós eða fengu að njóta sín eða
grotnuðu niður af þvi að engínn
hirti um að vekja þá til lífs og
starfa, eða hlúa að þeim þegar
mest á reið.-------Fræðslulögin,
lög um almenna skólaskyldu, voru
því merkilegt tímanna tákn í þá
daga. Tákn þess hugsunarháttar,
að hollast yrði heildinni allri, að
veita hverju barni þjóðarinnar
kost á þeirri fræðslu, er þá var
nauðsynleg talin, án tillits til þess
hvort þau væru vel eða illa efnum
búin. Þau vitna um þá jafnréttis-
hugsun, að allir eigi sama rétt til
lífsins gæða og fái sömu aðstöðu
til að neyta hæfileika sinna og
manndóms. En þau eru jafnframt
talandi vottur um þá skoðun þings
og þjóðar, að heimilunum yfirleitt
sé um megn, að veita þá almennu
fræðslu, er lögin heimtuðu, og að
óbærilegur kostnaður fylgi því
fyrirkomulagi að kosta kennara á
heimilunum yfir fáum hömum.
Þessvegna sé af praktiskum á-
stæðum nauðsynlegt að hópa
bömin saman, búa til skóla, því
vitanlega er skóli, í þessari merk-
ingu, ekki annað en stofnun, þar
sem neytt er þeirra hagnýtu
vinnubragða að kenna stærri eða
minni hóp saman í einu. Og þó
nokkrir skólar væm til 1907, ann-
arstaðar en í s kaupstöðunum, þá
eiga nú margir fslenzku skólarnir
25 ára afmæli á þessu hausti, þó
flestir þeirra séu ennþá yngri. —
Það mátti að vísu margt að
fræðslulögunum finna frá 1907.
En þau voru að flestu leyti vitur-
lega samin, eins og þá var ástatt.
Þau voru rammi, er héruðin áttu
að fylla upp í. Og það var heppi-
legt eins og á stóð. Allar heimild-
irnar til héraðanna og vægu tökin
voru sjálfsögð fyrst, meðan þjóð-
in var að átta sig, en það tímabil
stóð of lengi. Lögin þurftu gagn-
gerða breytingu eftir 5 ár, en hún
kom ekki fyrr en eftir 20 ár. Þar
liggur meinið. Markmið þeirra og
kröfur var einfalt og óbrotið eins-
og eðlilegt var: eingöngu bók-
leg fræðsla. Um annað var varla
að ræða þá. En verst er að þetta
sjónarmið hins eldra skipulags
hefir tollað of mjög í tízku fram
á þennanj dag. Það hefir varla
verið um annað nám að tala í
barnaskólunum en bóklegt nám,
hitt, sem ekki var í bækur sótt,
beinlínis, varla nefnt því nafni.
Og á meðan við létum, og Iátum,
börnin eyða því nær öllum sínum
dýrmæta námstíma í lexíuþulur,
er oftast að mjög litlu leyta verða
þeim samvaxnar, eru fyrir utan
þau og ofan, opna þeim að mjög
litlu leyti veginn að lífi og starfi,
eða verka e. t. v. neikvætt í þá
átt, á meðan hefir umheimurinn
snúið þessu í annað horf, breytt
stórum til um allt nám og starfs-
aðferðir, að leggja verði að veru-
lega miklum mun meiri rækt við
sjálfsnám og starf og líkamsrækt
nemendanna en verið hefir, að
sinna þurfi meira einstaklingseðli
þeirra, hvötum og áhugaefnum,
og færa allt nám og starf nær
hinu daglega, praktiska lífi. —
En enda þótt sjónarmið hinna
eldri fræðslulagahöfunda væri
mjög einhæft og á allan hátt mót-
að hinum eldri skoðunum; í þess-
um málum, ber þó að þakka þeim
ötulu forvígismönnum ágætt starf
og viðurkenna, að það hafi borið
íslenzkri menningu hina blessun-
arríkustu ávexti. Því hvað sem
annars sagt er, hversu margir
sleggjudómar sem felldir eru um
skólana og fræðslumálin, og þó
fúslega skuli játað að betur hefði
mátt ganga og meiri árangur
nást, og þó nútíminn telji að hann
hafi ráð á betri og hagfelldari
starfsháttum og krefjist marskon-
ar umbóta, eins og í mörgum öðr-
um greinum, þá vil ég fullyrða af-
dráttarlaust, að hin almenna
fræðsla hafi mannað þjóðina stór-
um og þokað henni í átti'na tií
hins fyrirheitna lands. — En um