Dagur - 19.01.1933, Side 1

D A O U R
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Ámi Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfirðinga.
Afgreiðslan
er hjá J6ni Þ. Þ6r,
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
Norðurgötu 8. Talsimi 112.
XVI. ár
•J
Akureyri 19. janúar 1933.
3. tbl.
Níðurstöðuorð hæstarétfar i mál-
ídu gegn Magnúsi Guðmundssyni
og C. Behrens eru á þessa leið:
>Pví dæmist rétt vera:
Hinir ákærðu, Carsten Behrens
og Magnús Guðmundsson, eiga að
vera sýknir af kærum réitvísinnar i
máii þessu. Sakarkostnaður aliur
bæði í héraði og fyrir hæstarétti
greiðist úr rikissjóði, þar með tal-
in málaflutningslaun sækjanda fyrir
hæstarétti, Lárusar Fjeldsted hæsta-
réttarmálaftutnmgsmanns, kr. 400.00,
og verjenda hinna ákærðu, hæsta-
réttarmáiatlutningsmannanna Peturs
Magnússonar og Jóns Asbjörnsson-
ar, kr. 300.00 til hvors.«
Röð viðburðanna i máii þessu er
einföld og auóskilm og er hún ijós
orðin fynr almenningi. Pað eru
upplýstar staðreyndir, að Behrens
byrjar vetzlun sína eignaiaus með
14 þús. kr. skuld á baki. Hann tap-
ar ár frá ári og ter jafnvel út á þá
hálu braut að grípa tii fjár, sem
aðrir eiga, og nota í eigtn þarfir.
Samt heidur hæstiréttur þvi fram,
að eftir að Behrens er búinn seint
á árinu 1929, með aðstoð M. G.,
að láta einn lánardrottinn smn fá
mestallar verðmætar eignir sínar,
aó þá eigi hann nægilegt fyrir
skuidum til hinna annara lánar-
drottna sinna. Skömmu þar á eftir
býður Behrens með aðstoð M. G.
að greiða lánardrottnum sinum einn
fjórða hluta af sku.dunum tii þeirra,
meira geti hann alls ekki boigað.
M. G. leggur á ráðin og sér um,
að ekki verði gengið aö Betuens
fyr en það er orðið um seinan.
Loks gefur Behrens sig upp, þegar
riftunartresturmn á samnmgunum
við Höeptner er útrunnmn. Pá eru
allar eignir hans ein ritvéi.
í 1. gr., 2. málsgr. gjaldþrotalag-
anna segir svo;
>Hver sá atvinnurekandi eða
kaupmaður, þar með talin félög,
firmu eða einstakir menn, er reka
verzlun, útgerð, siglingar, verk-
smiójuiðnað eda einhvern slikan at-
vinnurekstur, — sem stöðvað hefir
greiðslu á skuldum sinum, enda
sjái hann fram á, að hann geti ekki
greitt þær að fullu, og tjárhagur
hans versnað siðasta reikningsár,
er skyldur tii þess að gefa bú sitt
upp tii gjaidþrotaskifta«.
Og í 39. gr. sömu laga segir, að
brot á ákvæðum 1. gn varði »sekt-
um eða fangelsi«.
f Magnúsarmálinu er það nú upp-
iýst, að Behrens stöðvaði greiðslur
á skuldum sínum um áramótin
1929 og 1930. Pað er einnig sannað,
að bann gat ekki greitt skuldirnar
að fuliu, þvi i mai 1930 bauð M.
G. fyrir hans hönd greiðslu á að-
eins einum fjóróa hluta þeirra og
taldi jafnvel mjög hæpið, að bann
gæti greitt svo mikið. Pað er einn-
ig í ijós leitt i málinu, aðfjárhagur
Bebrens versnaði seinasta átið.
Pað iiggur því Ijóst fyrir, að
hæstiréttur hefir í dómi sínum
gengið fram hjá beinum fyrirmælum
gjaldþrotalaganna, sem annaðhvort
hefir stafað af þvi að hæstiréttur
hafi ekki munað eða vitað um
þessi lagaákvæði, eða þá af ein-
hverjum ástæðum ekki viljaó nota
þau, Cr hvorttveggja með öllu ó-
verjandi.
Hæstiréttur hefir með dómnum
iagt blessun sina yfir það viðskifta-
siðgæði, sem felst i eftirgreindum
atnðum:
Behrens, sem er stórskuldugur
og hetir eytt úr sjálfs sin hendi
tugurn þúsunda, greiöir einum lán-
ardiottni, Höepfner, leynilega með
ráðum M. G. nálega aiit, sem hann
hefir handbært, upp í skutdina.
Nokkrum mánuöum seinna ætlar
Behrens að gefa sig upp, en Magn-
ús Guðmundsson, sem þá er orð-
inn umboðsmaóur Hóeptners, jafn-
framt þvi að hafa urnboð fyrir
Behrens, dregur gjaldþrotið á lang-
inn með samningstilboóum, þangað
til nttingarfrestur á gretösiunni til
Höeptners er liðinn.
Eitir að samnmgatilraunir við
skuldheimtumennina hata tarið út
um þúfur, gefur Behrens sig þó
ekki upp, en eyöir i þess stað svo
að segja öllum eignum sinum í
eigin þartir, og þegar hann toks
er gerður gjaldþrota i ársbyrjun
1931, tær enginn skuidheimtumann-
anna neitt, þvi þá er ekkert af
honum að hafa.
Svona verziunarviðskifti eru nú
iöghelguð hér á landi fyrst um
smn með dómi hæstaréttar. Jafn-
framt er frarnið hrópiegt ranglæti
gagnvart þeim, sem áúur hata ver-
ið látnir sæta fyllstu ábyrgð fyrir
samskonar eða minni yfirsjónir.
Sækjandi hins opmbera i máli
þessu, Lárus Fjeldsted málafærslu-
maður, endaöi nær tveggja klukku-
stunda frumræðu sína tyrir réttinum
með þessum oróum: »
»EI petia gelur íalizt lögleqt, er óhætt
að hætta öllum rannsóknum á gjaldprota
menn«.
í forsendum hæstaréttardómsins
komast dómararnir að þeirri niður-
stöðu, að eftir eignayfirfærsluna
þann 7. nóv. 1929 hafi Behrens
átt 600 — 700 kr, umfram skuldir.
Að þessari niðurstöðu komast þeir
með þvi að strika yfir skyldmenna-
skuldirnar, sem voru á 24. þús. kr.,
meta húseign að minnsta kosti 7
þús. kr. of hátt, oftelja lifsábyrgðar-
skirteini, kr. 3400, og veösetta
innanstokksmuni, kr. 1458, og gera
ekki ráð fyrin neinum innheimtu-
kostnaði til Magnúsar Ouðmunds-
sonar fyrir innköliun útistandandi
skulda. -
Um útistandandi skuldir Behrens
segir í forsendunum:
>Hinsvegar mátti géra ráð fyrir
þvi, að útistandandi skuldir bans
reyndust ekki nafnverðs sins virói,
og samantaldar eitthvað lakari en
sá hluti þeirra er hann framseldi
Höepfner*.
Pess skal getið, að hinar fram-
seidu skuldir voru úrvalið úr þeim
og þó reiknuð rúmlega 2000 kr.
afföll af þeim.
Sióan segir i forsendunum:
>Og gat hann því varla taiið sig
eiga tullkomlega tyrir skuldum eftir
ráðstöfunina 7. nóv. 1929. . .<
Áður hafa dómararmr reiknað
það út, að Behrens hafi átt meilð
en fyrir skuldum eftir eignayfirtærst-
una. Nú viðurkenna þeir, að hann
hafi varla áit fullkomlega fyrir skuidum
eftir ráóstötumna 7. nóv, 1929.
Altir sjá mótsögmna i þessu.
Til þess að bjarga þessu við
færir réttunnn þaó tram akæróa tii
málsbóta, að hann hafi gefiö í skyn,
>aðhannhatihattýmsgóó verzmnar-
sambönd önnur en Höeplner*, og
að hann >hafi hatt i hyggju að
setja upp arðberandi atvmnurekst-
ur«, og hati >gert sér vouir um«,
>að hann gæti unmð sig upp«.
Vegna pessara >vona< Beurens
telja dómararmr, að gjaldprot hati
ekki venð yfirvotandi, og athend-
ing eignanna hati þvi venð iögleg
og hinir akærðu sýanir saka.
En það er nú samt sem áður
staóreynd, að gjaldþrotið var yfir-
votandi. í þvi etni er reynsian ó-
lygnust, og óneitanlega hefir hun
sannaó þetta.
Sækjandi hins opinbera i máiinu
hélt því fram fynr réttmum, að
þegar eignaytirtærslan tór tram i
nóv. 1929, hafi skuldir Behrens
umfram eignir vérið að minnsta
kosti 18 þús. kr., þó að skyld-
mennaskuidunum væri sleppt. Af
þessum ástæðum meðal annars kvað
hann gjaldþrotið hafa verið bersýni-
lega ytirvotandi hverjum Skynbærum
manni.
ÞÖkkum fyrir auðsýnda sam-
úð og hlutteknmgu við fráfall og
jarðarför jóhönnu Póroddsdóttur
frá Guðrúnarstöðum. MslaníenílIL
Hæstiréttur aftur á móti telur
gjaldþrotið ekki hafa verið yfirvof-
andi, af þvi Behrens hafi gert sér
>vonir< um að vinna sig upp aftur,
og þessar góðu vonir byggðust á
því, að Behrens hefði svo >góð
verzlunarsambönd önnur en Hóep-
fnerc Ekki iitur út fyrir að neitt
hafi verið grafizt eftir hvar eða við
hverja þessi góðu verzlunarsambönd
hafi verið, sem sköpuðu af sér
þessar glæsilegu framtióarvonir fyrir
Behrens.
En þessar vonir hrundu saman f
rústir. Um það segir svo í forsend-
unum:
>Vonir ákærða, framannefndar,
rættust ekki. Hann kom ekki fyrir-
ætlunum sinum i framkvæmd og
vann ekki upp verzlun sina — —
Ý.nsir skuldunautar hans brugðust
honum — — Vörur sinar kveóur
hann hafa spillzt af vatni --------
Um áramótin siðastnefndu taldi
hann þvi hag sinum svo komið,
að hann yrði að segja upp starfs-
fólki sinu — —«
Um allt þetta má segja, að skjótt
skipast veður íloíti. Uranýjárl930,
eftir tæpa tvo mánuði, er svona
komið tyrrr Behrens.
Sýknun Magnúsar Guðmunds-
sonar byggist á þvi, að hann hafi
ekki getað séð, að gjaldþrot væri
yfirvotandi. Tit þess aó kveða upp
siikan sýKnudóm, hetir hæstiréttur
orðið aó svifia M. G. sjónmni.
Til þess að benda á vandvirkni
og nakvæmni hæstaréttar i þessu
man, skai efurfarandi tilfært:
í forsendunum segir, að ekki sé
uppiýst í málinu hvort Behrens hafi
noiaö upphæð, er hann tók út úr
spansjóósbók, >til greiðslu á vðr-
um eoa verziunarkostnaði eða til
einkaneyziu> . . >verður hann þegar
af þessari ástæðu ekki dæmdur til
retsingar sakir þessa atriðis«, segir
ennfremur.
Aður hafði þó verið bókað í
réttarprófunum (9/a 1931):
>Aðspurður skýnr ytirh. svo frá, að
meðan á umleitum um nauðasamn-
inga stóð, hafi Magnús Guðmunds-
son geymt sparisjóðsbók yfirh. með
kr. 3000,00 mneign. En þegar hann
tilkynnti í október—nóv. 1930, að
nauðasamningar myndu ekki nást,
afhenti hann yfirh. sparisjóósbókina
skömmu sfðar, og eyddí ylirh. peníng-
unumtil iifsframfæris næsiu mánuöi« (auð-
kennt héi).
Pað er ekki annað sjáanlegt, en