Dagur - 09.03.1933, Blaðsíða 3

10. tbl.
DÁGUR
39
ónum. En þar af gekk mikill hluti
til hinnar nýju símstöðvar í Reykja-
vik, til nýs Ifnukerfis hér um borg-
ina og fyrir vélar í sjálfvirku stöð-
ina, sem fullgerð hefir verið á þessu
ári og opnuð til afnota nú í dag.
Ef iitið er lengra en á nýjustu
afrek vélmenningarinnar hér í borg-
inni, þá er mér Ijúfast að líta
þangað sem bóndinn hefir staðið
með jarðyrkjuverkfærin í höndum.
Árið 1918 áttu margir bændur
ekki aðgöngu að öðrum verkfærum
til jarðabóta, en spaða og reku og
handkvísl. Síðan hefir allmjög um
skipast, þó að margt bresti á.
Vér sjáum það allglöggt, hverju
véltæknin fær áorkað við sjávarsíð-
una, er vér berum saman skriðmik-
ið gufuskip og venjulegan árabát.
En nokkuð í áttina til hins sama
má einnig sjá altvíða til landsins.
Árið 1919, fyrsta árið eftir að
vér fengum fullveldið voru unnin
að jarðabótum hér á Iandi 78 þús.
dsgsverk. En á árinu I fyrra, sem
er síðasta árið, sem skýrslur eru
til uro, voru mæld I landinu 774
þúsund jarðabótadagsverk. Óvíst er,
hvort miklu færri mannshendur
hafa unnið að því að bæta jarðirn-
ar 1919 en síðastliðið ár. En afrek-
ið hefir tífaldazt eigi að síður. Og
er það vafalaust að miklu að þakka
nýjum vélum og verkfærum og
bættum vinnuaðferðum.
Síðan 1918 hafa alls verið unnin
að jarðabótum 4V« miljón dags
verka. Ef hvert dagsverk væri nú
metið á 5 kr. sem mörgum mun
þykja alllágt, og þótt frá séu dregn-
ar þær 33/<» milj.. sem varið hefir
verið á þessum árum til jarðabóta-
styrks og til búnaðarfélaga úr rlkis-
sjóði, þá hefir bændastétt íslands
varið 17V2 miljón til þess að bæta
ábýii sln siðan vér fengum fullveld-
ið. Og illa mega þeir, sem á eftir
koma, halda á arfinum, ef þessi
verk verða ekki einhverjum óborn-
um góð gjöf.
Jafnhliða þessu hafa samvinnu-
félög bænda á þessum árum reist
ný slátur- og frystihús fyrir IV2
miljón og mjólkurbú, með tilstyrk
rikissjóðs, fyrir 1.350.000 kr. samtals.
Um húsagerð landsmanna að
öðru leyti á þessum árum eru eigi
tii neinar eiginlegar fullnaðarskýrsl-
ur. Samkv. fasteignamati hefir verð
húsa hækkað um fullar 82 miljónir.
En samkv. verzlunarskýrslunum
hafa á þessum 14 árum verið
futtar inn I landið vörur til húsa-
gerðar fyrir sem næst 75 miljónir
króna, ef miðað er við innkaups-
verð erlendis, að viðbættu flutnings-
gjaldi. Par við bætist svo verziun-
arálagning og annar innlendur
verzlunarkostnaður og flutningar,
innlent efni og vinnulaun, þar til
húsin eru fullgerð. Pótt þessir sið-
artöldu liðir séu mjög mismunandi
eftir þvl hvar er á landinu, þá mun
mega gera ráð fyrir að erl. efni til
húsagerðar nemi með innkaupsverði
vart meira en 3/s af verði húsanna
fullgerðra, að meðaltali. Eftir þvi
hafa landsmenn þá reist sér ný
hús og endurbætt gömul, fyrir a.
m. k. 125 miljónir kr. síðan 1918.
Langmestur bluti þessara nýju
húsa er úr steinsteypu og því til
frambúðar, - þó að sum þeirra
kunni að hafa verið fullmjög við
vöxt.
Af þessum dæmum, sem nú hafa
verið talin úr framkvæmdalífi lands-
manna, má a. m. k. marka að ekki
hafa landsmenn verið latir, ogekki
hefir þá brostið áræðið né fram-
kvæmdaviljann þessi 14 ár siðan
vér urðum fullveðja. Pað mætti
sjálfsagt segja um oss ýmislegt
annað*.
----0----
Á viöavangi.
Reykjahlíðarkaupin.
Að þvi leyti sem fhaldsblöðin
minnast á hneyksliskaup þessi, snú-
ast þau einkum að þvi, að Jónas
Jónsson hafi gefið eiganda jarðar-
innar, Vígfúsi Einarssyni, lofsamleg
ummæli viðvikjandi umbótum þeim
er hann hefir gera látið á jörðinni.
Síðasti ísl. segir, að J. J. hafi >skrum-
að< af kostum jarðarinnar. J. J.
gerði ekki annað en skýra rétt frá
þeim húsa- og jarðabótum, er V. E.
hafði framkvæmt i Reykjahlíð, og
þetta gerði hann eftir beiðni eig-
anda jarðarinnar. Hér var þvi um
rétta lýsingu að ræða, en hana
kailar ísl. »skrum;< Hitt sjá allir,
hvilik flónska það er af ihaldsblöð-
unurn að halda þvi fram, að þessi
lofsamlega en rétta frásögn J. J. af
umbótum á jörðinni, réttlæti það á
nokkurn hátt að taka fé úr sjóði
ómyndugra, sem þeim Magn. O.
og V. E. var trúað fyrir, og ætla
að greiða með þvi jðrðina pteíöldll
verði við það, sem hún var virt að
fasteignamati. Slíkt athæfi heyrir
undir það, sem kallast að vera
ótrúr verkamaður í vfngarði fððuriands-
ins. — En það er svo sem auðséð
hversvegna íhaldsblöðin gerast
margmál um frásðgnj. J. af Reykja-
hlið; þau gera það til þess að reyna
að draga athygli manna frá þvi að-
alatriði málsins, að þeir M. O. og
V. E. ætluðu að ráðstafa 90 þús.
kr. af fé minningarstjóðsins í al-
gerðu heimildarleysi á hneykslan-
legan hátt, þó þeir hafi nú runnið
af hólmi f þvi mannlýtamáli og
reyni að breiða yfir brestina með
yfirklóri.
Vantraust á M. G.
Á mánudaginn var kom fram f
sameinuðu þingi, þingsályktunartil-
laga frá þingmönnum Alþýðuflokks-
ins þess efnis að fela forsætisráðherra
að sjá um að kaupum Minningarsjóðs
Jóhanns Jóhannessonar á jarðeign
inni Reykjahlíð yrði rift þegar í stað.
Við umræðurnar kom það í Ijós,
að efni tillögunnar var þegar full-
nægt, þar sem jarðakaup þessi voru
þegar afturkölluð. En þrátt fyrir
það töldu flutningsmenn tillögunn-
ar framkomu Magnúsar Ouðmunds-
sonar i þessu máli alveg óverjandi
og báru því fram vantraustsyfirlýs-
ingu á ráðherrann. Málið var í það
sinn tekið út af dagskrá og atkv.-
greiðslu um vantraustið því frestað.
Ri'Kisféhirðisstarfið.
Pess var getið í siðasta blaði að
Jónas Jónsson flytti tillögu til þings-
ályktunar um að skora á rikisstjórn-
ina að veita ekki rikisféhirðisstarfið
sem nú er iaust, en semja við
L-andsb. um að annast gjaldkera-
störfin. Telur flutningsmaður, að
ráðstöfun þessi miði bæði i sparn-
aðar- og þægindaátt. — Tillagan
kom til umræðu í sameinuðu þingi
á mánudaginn var og lauk svo, að
málinu var visað til ríkisstjórnar-
innar með 24 atkv. gegn 14 atkv.
Fjórir þmgmenn voru fjarverandi.
Mjög hafa þær raddir verið uppi
aö afnema óþörf eða Iítt þðrf em-
bætti. En afgreiðsla þessa máls
sýnist benda til þess, að nokkurt
hik sé á meiri hluta þingmanna i
þessu efni, þegar tii alvöruunar
kemur.
Stjórnmáiaumræöur.
Síðasl. fimmtudags ogföstudags-
kvöld fóru fram útvarpsumræður
um stjórnmál. Voru það félög ungra
manna, er efndu til þeirra og tóku
þátt f þeim. Aðalræðumenn voru:
Pórarinn Pórarinsson, framsóknarm.
Thor Thors, sjálfstæðismaður; Árni
Agústsson, jafnaðarmaður og Áki
Jakobsson, kommúnisti. Ýmsir fleiri
tóku til máls síðara kvöldið, af
öllum flokkum, þar á meðal af
hálfu Framsóknar þeir Eysteinn
Jónsson skattstjóri og Oisli Ouð-
mundsson ritstjóri og af hálfu i-
haldsins Jóhann Möller og Gunnar
Thoroddsen.
Eins og gefur að skilja var all-
mikið kapp og hiti í ungu mönn-
ununi, en þó fóru umræðurnar yf-
irleitt sæmiiega fram. Pess skal
getið, að Pórarinn Pórarinsson er
aðeins 18 ára piitur af Snæfellsnesi
og mun það sjaldgæft að svo ung-
ur maður tali jafn rösklega og ein-
arðlega sem hann gerði.
Pað, sem sérstaka athygli hefir
hlotið að vekja hjá útvarpshlust-
endum, var það, að ræðumenn
>Sjálfstæðisins< minntust ekkert á
yfirstandandi vandræði atvinnuveg-
anna, svo sem landbúnaðarins; þeir
gleymdu honum aiveg, þar til Oísli
Ouðmundsson vakti eftirtekt þeirra
á þessari dæmalausu gleymsku
þeirra; þá hrökk Thor Thors við
og lofaði öllu fögru til handa bænd-
um! Aftur á móti bar mikið á þjóð-
ernisblæstri og ættjarðarástar daðri
f ræðum >sjálfstæðismanna<. Sér-
staklega brýndi Thor Thors fyrir
mönnum hættuna frá Dönum.
Pórarni Pórarinssyni þótti það ein-
kennileg tilviljun, að ræðumenn
>sjálfstæðisins«, sem útblásnir væru
af þjóðernisrembingi og mest hjöl-
uðu um dönsku hættuna, hétu allir
dönskum nöfnum, Tbors, Möller
og Thoroddsen. Að öðru leyti verð-
ur hér ekki skýrt frá vopnaviðskipt-
um á þessu kappræðuþingi ungu
mannanna.
Sparnaður íhaldsins.
Pegar íhaldið fékk vðld í lands-
stjórninni á s. 1. vori yfir fjöldanum
af starfsmönnum ríkisins, þóttist
það ætla að fækka þéim mikið,
einkum að leggja niður ýmislegt af
þvf, sem fyrv. ríkisstjórn hefði sett
á stofn. Pað helzta, sem M. O. hef-
ir gert i þessu, er að hann iagði
niður brauðgerð rikisstofnananna.
Pessi brauðgerð hafði verið sett á
stofn á nýári 1931 i gðmlum húsum
Cnj) QÍn a með sérinngangi, fyrir
UUU UlUIU einhleypan, er til leigu
á 'einum bezta stað i bænum frá
14. maf í vor. Semja ber við undir-
ritaðan.
Dorleiiur Dorleilsson.
Oilsbakkaveg 5;
sem rikissjóður átti og stóóu auð.
Spítalarnir þrír og skipaútgerð rík-
isins Iðgðu þarna fram sfnar 500
kr. hvert, eða alls kr. 2000,00 sem
stofn- og rekstrarfé. Brauðgerðin
rétt bar sig fyrstu mánuðina, enda
voru brauðin ailtaf seld lægraverði
en almennt gerðist í Rvík. En þau
Ifkuðu sérstaklega vel og einkan-
lega v§r þægilegt að geta hagað
bakstri ýmsra brauðtegunda eftir
því, sem sjúkrahúsin óskuðu. Og
bráðlega fór brauðgerðin &ð bera
sig ágætlega og 1. sept. s. I. þegar
rikið hætti að reka hana, skilaði
hún (auk þess sem lagt hafði verið
f hana) sem hreinum ágóða af starf-
seminni kr. 1887,11 eða yfir 90%
vöxtum af starfsfénu. Reyndar má
reikna ágóðann hærri, þvi fyrir hús-
in, sem áður stóðu auð, fékk rikis-
sjóður alit að tveim þús. kr. í leigu
fyrir þessa 9 mánuði. Auk þessa
höfðu sjúkrahúsin þarna afgreiðslu
og varð þetta nokkurskonar miðstöð
fyrir þau fyrir bíla, bréf, blöð og
margskonar sendingar. Sparaði það
þeim þannig iíka fé og jók þeim
þægindi. — Að brauðgerð heldur
áfram á þessum sama stað, án þess
að hafa lent í höndum þeirra, sem
M. ;0. hefði helzt kosið, er að
þakka Kaupfélagi Reykjavíkur og
ráðherrum Framsóknarflokksins, sem
björguðu málinu á siðustu stundu.
En >sparnaður< íhaldsins fyrir rík-
issjóð er óneitanlega dálitið skritinn.
V.
Tímtnn.
í>ýsku kosningarnar.
Á sunnudaginn var fóru fram
kosningar til ríkisþingsins þýzka.
Mikið gekk á við undirbúning
kosninganna eins ognærri má geta.
Kosningatiihðgunin þar í landi er á
þann veg að kosið er alstaðar hlut-
bundnum kosningum óg tala þing-
manna ekki ákveðin fyrirfram og
getur því hækkað og lækkað við
hverjar kosningar. Fór svo í þetta
skifti, að tala þingmanna hækkaði úr
584 upp í 656 eða um 72 og nemur
sú hækkun rúmlega 12 af hundraði.
Úrslit kosninganna urðu á þá leið,
að flokkur Hitlers (Nazistar) og
aðrir þeir flokkar, er styðja Hitlers-
stjórnina, fengu hreinan meirihlufa
og er talið að stjórnin hafi 340 tii
350 stuðningsmenn í þinginu.
Pmgmannatalan skiftist þannig milli
flokkanna:
Nazistar 288 þingm. áður 196
Jafnaðarmenn 119 —»- — 121
Kommúnistar 81 —— 100
Miðflokkurinn 73 —»— — 70
Pýzki þjóðernfl. 52 — »— — 52
Bayerski fl. 19 —— 20
Aðrir fl. samt. 24 —<— — 25
Af þessu má sjá, að Nazistar eru
eini flokkurinn, sem mikið hefir
unnið á; hinir flokkarnir standa
nokkurnveginn í stað, nema komm-
únistar, sem hafa gengið allmjög
saman, enda mun aðstaða þeirra
við kosningamar hafa verið hin
versta.