Dagur - 30.03.1933, Side 1

D AGUR
kemur út á hverjum íimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 &rg.
Gjalddagi fyrir 1. júli.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfiröinga
Afgreiðsian
er hjá Jáni Þ. Þór,
Uppsögn, bundin viö ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
Norðurgötu 3. Talsimi 112.
XVI. ár
• •• •
ár. *
Akureyri 30. marz 1933.
13. tbl.
Frá Menntaskólanum
á Akureyri.
Gagnfræðapróf hefst að þessu sinni 22. maí.
’Arspróf 1. og 2. bekkjar byrjar 5. maí.
Inntökupróf 1. bekkjar verður þreytt 19. og
20. maí.
Menntaskólanum á Akureyri 27. marz 1933.
Sigurður Guðmundsson.
Nóvu-málið.
Friður saminn.
Nú er þar til máls að taka, er
fyrr var frá horfið, þegar Nóva
fór héðan óafgreidd, eftir að
kommúnistar gerðu uppþotið og
vörnuðu því með ofbeldi, að vinna
færi fram við skipið, þar sem
greiða átti fullt taxtakaup. Mun
sá yfirgangur einsdæmi.
Þegar Nova kom til Siglufjarð-
ar, gerði skipstjórinn samning við
kommúnista þar, þar sem hann
lofaði því að skipa Akureyrarvör-
unum hvergi í land á íslandi nema
eítir leyfi Verkamannafélags Ak-
ureyrar og Sigluf jarðar. Gekk
mörgum erfitt í fyrstu að trúa
þessu athæfi upp á skipstjórann,
en þó reyndist þetta satt að vera
Fór nú mörgum að lítast illa
á blikuna og þar á meðal ýmsum
verkamönnum, sem þó höfðu
leiðst út í að taka þátt í hinu van-
hugsaða uppþoti kommúnistafor-
ingjanna. Megn óánægja yfir á-
standinu tók að grafa um sig inn-
an Verkamannafélags Akureyrar,
og leiúdi sú óánægja til þess, að
fyrir milligöngu nokkurra manna
komu atvinnubótanefnd úr bœjar-
stjói-n og fjárhagsn. á fund með
stjórn Verkamannafél. og var þar
samþykkt uppkast að samkomu-
lagi milli bæjarstjórnarinnar ann-
ars vegar og Verkamannafélags-
ins hins tægar. Síðan var uppkast
þetta lagt fyrir bæjarstjórnar-
fund og í öðru lagi fyrir Verka-
mannafélagsfund og að lokum
samþykkt af báðum aðilum.
Samkvæmt samningi þessum
verður tunnusmíðið unnið í akk-
orðsvinnu, þó þannig breytt að í
staðinn fyrir 75 au. útborgun á
hverja smíðaða tunnu, verður
verkamönnum greidd 1 kr. á klst.
og síðar uppbót, eftir því sem efni
standa til og eftir því hvernig
vinnan gengur. Er hér því ekki
um annað að ræða en dálitla
formbreytingu á akkorðinu.
Að lokum er það fram tekið, að
deilan sé að fullu til lykta leidd
með samningsgerð þessari og af-
greiðslubanni létt af Nóvu gegn
því ennfremur, að bæjarstjórn
láti fyrir sitt leyti niður falla
»allar skaðabótakröfur og máls-
höfðanir í sambandi við undan-
farandi deilu«.
Á meðan á samningsumleitun-
um þessum stóð, gerði Verka-
mannafélagið þá kröfu, að tveir
tilgreindir menn, sem ráðnir
höfðu verið við tunnusmíðið, yrðu
útilokaðir frá vinnunni. Er þó
annar þessara manna sárfátækur
barnamaður. Bæjarstjórnin harð-
neitaði þessari ki'öfu, og; féll hún
þá niður.
Á þenna hátt er þá friður feng-
inn í þessu máli. Deilan um það
var reist á alröngum grundvelli
frá hendi kommúnistaforingjanna
og verður þeim lítt til sóma, svo
að ekki sé meira sagt.
-----o-----
Frv. því til laga um eftirlit með
sparisjóðum, er getið var um í
síðasta blaði að Jónas Jónsson
flytti, lætur flutningsmaður
fyigja svohljóðandi
GREINARGERÐ.
Vegna kreppunnar er sýnilegt,
að gjaldþegnum landsins muni
veitast erfitt að standa undir lög-
boðnum launagreiðslum, sem
minna var sakazt um meðan vel
lét í ári. Mun það nú nokkuð al-
menn krafa frá kjósendum, að
spöruð séu þau embætti, sem telja
má, að geri lítið eða ekkert gagn,
einkum ef þau eru þá í meira lagi
fjárfrek. Má búast við, að nú í
vetur og á næstu árum verði það
eitt af aðalstörfum Alþingis að
koma á stórfelldri samfærslu og
nýskipun á embættakerfi lands-
ins..
En af öllum embættum, sem til
eru í landinu, mun það almanna
trú, að eftirlitsstarfið með bönlt-
um og sparisjóðum sé einna dýr-
keyptast, ef bæði er miðað við
kaupgreiðslu og not þau, sem
þjóðfélagið hefir af þessari starf-
rækslu.
Sú er saga þess máls, að lögin
um þetta embætti voru sett á Al-
þingi 1923. íslandsbanki var þá á
heljarþröminni, en skuldunautar
hans í Rvík vildu forða honum frá
falli, koma skuldbindingum hans
á gjaldþegna landsins en njóta
sjálfir fjármagns bankans. Gerðu
Framsóknarmenn í báðum deild-
um þingsins þá kröfu um, að
þingnefnd yrði falið að rannsaka
hag bankans, enda mátti varla
minna vera, þar sem bankinn var
í stórum vanda, en einmitt þá að
fá margar milljónir að láni hjá
landinu. En flokkur Mbl. í þing-
inu vildi með engu móti leyfa
þingmönnum að kynnast skulda-
málum bankans, enda myndi þá
hafa verið stífluð á að ósi um lán
til bráðeignalausra manna, sem
bankinn hélt áfram að lána og
tapaði á mörgum milljónum.
En tii að láta líta svo út, sem
meðhaldsmenn bankans vildu þó
þola eitthvert eftirlit, kom Sig-
urður Eggerz með frv. um að búa
til embætti til eftirlits með bönk-
um og sparisjóðum. Fyigdu Mbl.-
menn honum allir fast að málum,
en Framsóknarmenn voru á móti,
en í minni hluta. Laun voru ekki
spöruð, og skyldi eftirlitsmaður-
inn hafa 10 þús. kr. fastar og dýr-
tíðaruppbót eins og í bönkunum.
Á þann hátt mun eftirlitsmaður-
inn hafa fengið um 16 þús. kr. í
árskaup og ferðakostnað að auki.
Sigurður Eggerz og íhaldsmenn
höfðu stofnað embættið, en Kle-
menz Jónsson átti að veita það.
En hann taldi embættið óþarft,
eins og samflokksmenn hans á
þingi, og vildi fá það afnumið á
Alþingi 1924, ef Framsóknar-
menn gætu unnið svo á við kosn-
ingarnar haustið 1923, að þeir
hefðu meiri hluta aðstöðu í báðum
deildum.
En svo var ekki. íhaldið var í
einskonar meirihluta eftir kosn-
ingarnar og formaður þess flokks
var búinn að lofa ákveðnum
flokksmanni sínum embættinu
eftir stjórnarskiptin. En sá mað-
ur hafði þá staðið fyrir banka-
deild og tapað þar miklu fé fyrir
ógætilegar ráðstafanir, sem sýni-
lega kom af hæfileikaleysi manns-
ins til að dæma um fjármál. Þeg-
ar Klemenz Jónsson sá, að starfið
yrði ekki lagt niður, heldur veitt,
og það manni, sem var bersýni-
lega mjög illa til starfrækslunnar
fallinn, afréð ráðherrann að veita
það heldur sjálfur, áður en hann
léti af völdum, manni, sem ekki
væri fyrirfram víst um, að ekkert
gagn gæti gert í starfinu.
Jakob Möller hlaut embættið, en
íhaldsmenn brugðust reiðir við og
þóttust illa sviknir, er þeir gátu
ekki veitt embættið sjálfir. Deildu
þeir fast á hinn nýja eftirlits-
mann í blöðunum og töldu rétt að
leggja embættið niður. Kvaðst
Jakob Möller mundu sætta sig við
það og ekki krefjast skaðabóta.
Eftirlitsmaðurinn tók á móti
launum sínum, en mun brátt hafa
komizt að þeirri niðurstöðu, að
embættið væri eiginlega óþarft og
ekkert þar að gera. Hann virðist
hafa frá byrjun leitt hjá sér að
athuga bankana og útibú þeirra,
en fyrstu árin mun hann hafa
skoðað einstaka sparisjóði, en þó
engar skýrslur gefið þinginu eða
almenningi um störf sín. Eina
verulega »starfskýrslan«, sem eft-
irlitsmaðurinn mun hafa birt al-
menningi, er yfirlýsing hans á
þingi 1930, eftir að íslandsbanki
hafði stöðvað greiðslur og var
margfaldlega gjaldþrota, eins og
síðar hefir sannazt. En þá var
eftirlitsmaðurinn prýðilega á-
nægður með hag stofnunarinnar.
Loks kom þar, að Landsbank-
inn og útvegsbankinn létu fjár-
málastjórnina vita, að þeir vildu
ekki borga eftirlitsmanninum
laun, og munu hafa rökstutt þá
skoðun með því, að embættið hefði
enga raunverulega þýðingu fyrir
bankana, en all verulegan kostnað
í för með sér. Mun það nú al-
mennt viðurkennt, að embættið sé
gersamlega þýðingarlaust, en
hinsvegar meðal hinna dýrustu,
sem þjóðin þarf að borga. Er þess
vegna lagt til, að embættið sé lagt
niður þegar í stað. Bankarnir
sjálfir eru nú hvor um sig háðir
miklu eftirliti, enda reynslan
sýnt, að eftirlitsmaðurinn telur
sig ekki eiga þangað erindi. Hins-
vegar er nauðsynlegt, að allir
sparisjóðir landsins séu endur*