Dagur - 30.03.1933, Síða 3

13. tbt.
DAGUR
51
Hátíðar-Kantata
eftir
Björgvin Guðmundsson
við Hátíðarljóð DavíðsStefánssonar frá Fagraskógi,
verður sungin af 60 manna blönduðum kór, undir stjórn hðf., f Nýja Bíó
föstudaginn h. ki. 9 e, h. og sunnudaginn 2A.k!. 4e.h.
Einsöngvarar:
Hermann Stefánsson, Hreinn Pálsson, Gunnar Pálsson.
Við hljóðfærin:
Frú Þorbjörg Halldórs frá Höfrjum, Vigfús Sigurgeirsson,
Sveinn Bjarman.
Aðgöngumiðar verða seldir á föstud. í Hljóðfæraveizlun Ounnars
Sigurgeirssonar og í Nýja Bfó frá kl. 7, og á sunnudaginn f brauðbúð
K. E. A. og við innganginn og kosta kr. 2.00.
Saumastofa
Klæðaverksmiðjynnar GEFJUH, Akureyrl
leysir af hendi al!s konar karltnanna- og drengjafatasaum
og kvenkápusaum. — 10 — 12 manns stöðugt starfandi.
Hefir ávalt fyrirliggjandi nýjustu dúkagerðir Gefjunnar.
Fjarsveitamenn! Biðjið um eyðublððsaumastofunnar.takið
sjálfir mál af yður og sendið oss, veljið dúkteg. hjá um-
boðsmðnnum vorum, og látið oss sauma fatnað yðar.
Saumastofa Gefjunnar, Akureyri.
er glákómblinda, þar sem hjá hin-
um þjóðunum eru margir fleiri
sjúkdómar, sem orsaka blindu.
Hvernig má þetta ske?
Það veit enginn með vissu og
hefir þó fjöldi vísindamanna
lengi brotið heilann um þetta og
gjörir enn. En sennilega veldur
ættgengi miklu og svo ýmsir sér-
hættir loftslags, landslags og lifn-
aðarhátta.
Eftirtektarvert er, að glákóm-
blindan er miklu tíðari á Norður-
og Austurlandi en sunnan og vest-
anlands, og miklu meiri er hún í
sveitum en í kauptúnum landsins.
Höfundurinn heldur, að þetta
standi talsvert í sambandi við
meiri útivist manna í óblíðu veðri
í sveitum en bæjum. Á það bendir
einnig það, að karlmönnum er
nær þrefalt hættara við glákóm-
blindunni en konum.
f sami’æmi við þessar stað-
reyndir hyggur höfundurinn vera
vænlegast varnarráð gegn veik-
inni, að verja augu sín eftir föng-
um gegn stormi, ryki og snjó-
birtu með lilífðargleraugum.
Höfundurinn lýsir einkennum
sjúkdómsins svo vel, að vorkunn-
arlaust má heita hverjum meðal-
greindum manni, að þekkja sjúk-
dóminn á sjálfum sér og öðrum
ef hann er kominn nokkuð á veg.
En afar áríðandi er, að menn
komi til læknis þegar í byrjun
veikinnar meðan einkennin eru ó-
ljós og tvíræð, því þá aðeins má
vel takast að stöðva sjúkdóminn
eða tefja fyrir honum með skurð-
lækningu og lyfjum.
Mjög segir höf. varasamt, að
menn sem eru byrjaðir að tapa
sjón, fari sjálfir að velja sér gler-
augu, eða lána gleraugu hjá öðr-
um. Talar hann þar af reynslu
mikilli, — þeirri sorglegu reynslu
allra augnlækna, að fjölda margir
sjúklingar veröa blindir fyrir ör-
lög fram, fyrir þaö, aö þeir trassa
að leita sér læknishjálpar í tæka
tíð, meðan takast má að hjálpa
þeim.
Mikill þorri sjúklinga hér á
landi kemur allt of seint til læknis
og kemur þá fyrst, þegar í óefni
er komið, eða mikla tvísýnu um
bata eða stöðvun veikinnar.
Hinn fróðlegi bæklingur þyrfti
að útbreiðast víða, svö að fróð-
leikur sá sem hann geymir komi
allri alþýðu að notum.
Sérstaklega vil ég skora á
kennara landsins, að lesa ritið, til
að geta frætt börn og unglinga
um þá leiðu landplágu, sem blind-
an er á íslandi, og mætti þá smám
saman vakna forvitni fleiri og
fleiri manna, yngri jafnt og eldri,
á að komast eftir öllum orsökum
sjúkdóms síns og fá leyst þá gátu
hver ráð verði til að kveða hann
algjörlega niður.
Stgr. Matth.
----o---
Akvegirnir.
I.
Sem kunnugt er, er 'það í valdi
sýslunefndar í hverri sýslu að á-
kveða hve hár skattur er lagður
á fasteignir viðkomandi héraðs,
svo nefndur vegaskattur. ! hinum
ýmsu sýslum landsins er hann
misjafnlega hár, því lögin mæla
svo fyrir, að alllangt bil er á milli
þess hámarks og lágmarks sem
setja má, og því getur hann og
verið breytilegur í sömu sýslu frá
ári til árs. Hitt er mönnum og
kunnugt að framlag ríkissjóðs til
vegagerða í héruðunum, fer hlut-
fallslega hækkandi með hækkandi
vegaskattsákvæðum.
Fáir eða engir munu bera á
móti því, að samgöngur og vega-
bætur vítt um landið.væru æski-
legri og langt um betri en raun er
á, en hinu munu sennilega margir
til að andmiæla, að hægt sé að
leggja langtum meir af mörkum
til vegagerða og vegabóta, en nú
er.
Menn bera við kreppunni, og
veit ég það satt vera, að skór
hennar þrengir mjög að, eins og
nú standa sakir; en eigi að síður
eru möguleikarnir fyrir hendi al-
veg eins og endranær — ef til vill
betri og fleiri en nokkru sinni
fyrr. Það eru sjálfsagt margir,
sem segja, að möguleikarnir til
samgöngubóta um sveitir lands-
ins séu, eins og aðrir um-
bótamöguleikar, i kaldakoli. Þetta
álit, að vanmáttur einn sé ríkj-
andi og ráðandi, vilja sveitirnar
sýna, og sýslunefndir staðfesta,
með því að ákveða vegaskattinn
svo lágan sem auðið verður.
En þar er um hrapallegan mis-
skilning og raunalega glapskyggni
að ræða, þegar sú leið er farin að
stöðva eða tefja vegagerðir. Jafn-
vel þó við ekki teljum þær öðrum
framkvæmdmn meir aðkallandi,
þá er hér um að ræða verkefni,
sem kallar að starfi þær hendur
og þau öfl, sem finnast í landinu,
og þær hendur, sem verkefni
vanta, finnast víst fleiri nú en
nokkru sinni áður. Það er engin
fjarstæða, þó menn eygi ekki í
svipinn möguleika til þess að
byggja hús og nækta lönd. Þar er
sá »þrándur í Götu« að gjaldeyri
skortir til þess að greiða með se-
ment, timbur og annað, sem til
bygginga þarf, og áburð og gras-
fræ sem nýyrkjan krefur. Þessi
efni þarf að sækja til útlanda, og
þau að greiðast með verðmætum,
sem við ekki höfum ráð á. Það
heimafengna — vinnuaflið — er
til eins og fyrr, og það geta menn
af mörkum látið.
Vitanlegt er og, að fram-
kvæmdir hafa stöðvast, og af því
hefir hlotizt sú bölvun, sem allar
þjóðir nú mæðir — atvinnuleysið.
Takist ekki að finna leiðir út
úr vandræðunum með því að ein-
staklingar, sveitafélög, bæjarfélög
og þjóðfélagið í heild, ljái öllum
starfsfúsum höndum verkefni við
framleiðslustörf til lands og sjáv-
ar á komandi sumri, þá er næsta
verkefnið að byggja vegi og end-
urbæta þá gömlu; að því starfi
eiga að ganga þær hendur sem
ekki finna önnur viðfangsefni.
úti um sveitir er víðast mann-
fátt, en þó hygg ég að fáa bændnr
muni vegaskatturinn þyngja að
mun, því ræktunarstörfin bíða í
bráðina hjá flestum, og dagsverk-
in, sem áður gengu til nýræktar,
eiga að þessu sinni að lengja ak-
veg sveitarinnar. Það verður þá
bara einn þáttur hinna venjulegu
vorstarfa, að vinna af sér vega-
skattinn. Það var venja Svarf-
dælskra bænda um meir en tvo
áratugi að vinna á hverju vori
nokkur dagsverk — sumir mörg
dagsverk — hver, endurgjalds-
laust, að byggingu akvegar í
hreppnum.
Hygg ég að þessi þegnskapar-
vinna hafi að engu leyti dregið úr
öðrum framkvæmdum, ef til vill
hið gagnstæða. Sú þegnskapar-
vinna er að mestu afleyst með
vegaskattslögunum, en þó finnast
enn allmargir, sem ekki telja eftir
sér að gefa dagsverk, þegar þeir
hafa unnið af sér skattinn, sem
þó hefir í Eyjafjarðarsýslu verið
í hámarki, eða 6%0 undanfarin
ár, og vonandi verður áfram.
II.
Það er lán okkar íslendinga að
hafa aldrei eytt fé eða fjöri til
þess að leggja járnbrautir. Járn-
brautarmálið hefir verið á prjón-
unum í ræðum og ritum, á mann-
fundum og Alþingi í fleiri ár, en
það hefir aldrei komizt lengra en
á pappírinn, og vonandi er nú
sögu þess lokið. Okkar annað
happ er það, að hafa fengið önnur
örskreið og handhæg samgöngu-
tæki, sem,; gera kleyft að komast
um langvegu á skömmum tíma.
En til þess að hafa þessara nýju
samgöngutækja — bifreiðanna —
full not, þurfum við að leggja
kapp á víðtækar og haldgóðar
vegabyggingar.
Um öll lönd er framtíð járn-
brautanna mönnum áhyggjuefni,
því ár frá ári fer reksturshalli
þeirra síhækkandi, og bifreiðarn-
ar, sem í rauninni eru þeirra
svörnu óvinir, eru á síðustu árum
teknar til notkunar af sjálfum
járnbrautarfélögunum, til þess að
létta reksturinn.
• Efalaust er okkar hentasta
flutningatæki komið, þar sem bif-
reiðin með fólk og farangur þeys-
ir um landið þvert og endilangt.
En vert er þó um leið að gera sér
glögga grein fyrir, hvað gera
þurfi til þess að þau gögn komi að
sem beztum notum, en verði þó
jafnframt svo létt í rekstri, að öll-
um sé hagur að.
í því efni eru núverandi skil-
yrði langt frá viðunandi, og sök-
um strjálbýlisins vinnst seinna en
æskilegt er, þó vegir séu árlega
lengdir. En það eitt, að byggja
vegi, er ekki nóg, þeir verða að
sníðast við hæfi samgöngutækja
framtíðarinnar, en ekki fortíðai’-
innar eins og nú á sér stað.
III.
Ég minnist þess, að eitt sinn fór
sú fregn um landið, að árið 1940
mundi verða hægt að fara í bif-
reið milli Akureyrar ög Reykja-
vikur. Hygg ég þá áætlun hafa
komið frá þáverandi vegamála-