Dagur - 10.08.1933, Blaðsíða 1

DAOUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júli.
Gjaldkeri: Ámi Jóhanne-
son í Kaupfél. Eyfiröinga.
• • ••• -
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Akureyri 10. ágúst 1933.
32. tbl,
XVI. ár. J
• • • # • • • • • •
Tólf mánuðir
- sex menn.
Frá þvl 191ö að Framsóknar-
flokkurinn byrjaði starf sitt hefir
hann unnið á við allar kosningar,
þar til nú 16. júlí 1933, að hann
varð fyrir bráðabirgðshtiekki og
missti séx þingmenn, þar á meðal
einn af þeim, sem haldið hafði ðr-
uggu þingsæti síðan fyrir 1916. Er
þar átt við Guðm. Ólafsson í Asi,
sem átt hefir öruggari og lengri
samstæða þingsetu en dæmi munu
til um nokkurn annan mann i þvi
kjördæmi.
Á tfmabilinu 1917—19 höfðu
Framsóknarmenn lU hluta þing-
sætanna. Árið 1919 bættu þeir við
nokkrum þingsætum og unnu á
þvi kjörtímabili tvær aukakosningar
I Vestur-Skaftafells- og Pingeyjar-
sýslu. Kosningarnar 1923 urðu enn
til að styrkja flokkinn, og sama
mætti segja um kosningarnar 1927
og 1931. Eftir þær kosningar h fði
flokkurinn rúmlega meiri hluta þings,
en vegna deiidaskipunar þingsins
ekki nema jafntefli í efri deild.
Varð það til þess að flokkurinn
gat ekki tekið töstum tökum á
skattamálum eða fjármálum lands-
ins svo sem kunnugt er.
Framsóknarmenn hafa leitað að
orsökum þess, að svo skyndilega
hefir breytzt aðstaðan í þingkosn-
ingunum. Menn spyrja hvaða nýj-
ung hafi orðið í lifi flokksins nú,
sem honum hafi orðið svo óhag-
stæð. Og ekki þarf lengi að leita
svarsins. Framsóknarmetin hafa i
tólf mánuði verið f pólitísku sam-
býii við höfuðandstæðinga flokks
sfns. Og þetta nábýli við íhaldið
hefir kostað flokkinn sex þingsæti.
FJokkurinn hefir tapað einum þing-
manni á hverjum 2 mánuðum.
Með sama áframhaldi myndi fhald-
ið hafa getað gereyðilagt flokkinn
á hálfu kjörtfmabili.
Pað er engin nýlunda f heimin-
um, að umbótaflokkur bíði tjón á
heiðri sínum og valdi við að sam-
neyta fhaldsflokki. Á miðjum strfðs-
árunum gekk hinn mikli foringi
enskra framsóknarmanna, Lloyd
George, f bræðingsstjórn með f-
haldinu enska. En eftir fáein ár var
flokkur Lloyd Georges f rústum
og sýnist ekki eiga sér uppreistar-
von. Aiveg nýlega reyndu tveir
heimsfrægir leiðtogar enskra verka-
manna, Macdonald og Snowden,
sama heljarstökkið, Nokkrum vikum
eftir að jþeir hðfðu gengið i flat-
sæng með erfðaféndum sínum voru
almennar kosningar í Englandi.
Missti flokkur Mscdonalds þá ná-
lega 5/ð ef þingmannatölu sinni, en
hélt meginhluta flokksmanna. Lét-
flokkurinn sér það að kenningu
verða, tók upp nndstððu við íhald-
ið og vinnur nú hverja aukakosn-
inguna af annari.
Er auðséð að sá flókkur muni
fljótlega rétta sig við og væntan-
lega læra af reynslunni.
Eitt dæmi er áður til hér á landi
um hættuna við að trúa íhaidinu
og eiga við það vinsamleg skifti í
stjórnmálumi Flokkur íslenzkra
verkamanna var f einskonar bræð-
ingi við íhaldið f kosningunum
1931 og fékk mjög daufa kjörsókn.
Verkamennirnir voru vanir að lita
á spekúlantana og fjárglæframenn-
ina í Mbl.-flokknum, eins og sina
andstæðinga. Og það dró úr þeim
fjör og félagslega starfsgleði, er
þeir áttu, þó ekki væri nema um
stundarsakir, að vera í skotgröfum
við hliðina á sonum Thors Jensen,
PJli á Pverá, Árna á Hðfðahólum,
Birni Gíslasyni, Eggert Oaessen,
Guðm. Finnbogasyni o. s. frv.
Alþýðuflokkurinn virðist hafa
bjargast tiitölulega fljótt úr mann-
skemmandi sambýli við íhafdið. En
forlögin báru Framsóknarfiokkinn
þá að binu hættulega skeri: Yfir-
borðssamstarfi við braskaraflokkinn,
sem frá ihaldsins hálfu var fullt af
undirferli og prettvísi.
Nokkrir menn f þingflokki Fram-
sóknarmanna gerðu ráð fyrir að
hægt væri að starfa með Ihalds-
mönnum að lausn kreppumálanna.
eins og þeir væru þjóðræknir borg-
arar. í þeim anda unnu samstarfs-
menn mínir úr landsstjórhinni, sem
mynduð var á sumarþinginu 1931,
að myndun samsteypustjórnar. Og
frá þeirra hálfu voru vopnin stöðv-
uð, gömlum árekstrum gleymt um
stund, og tekið á erfiðum máium :
Bjárgráðum í kreppunni og kjör-
dæmamálinu.
En Mbl.-liðið vann öðruvfsi.
Aldrei hafði rógur þess og bakferli
gegn kaupfélögunum og Samband-
inu verið I méiri blóma. Útlend
skrflræðishreyfing var endurvakin
hér móti samvinnuhreyfingunni. í-
haldið og forráðamenn eltu á rönd-
um svo að segja hvern einasta
Framsóknarmann í opinberri stöðu
með upplognum sakargiftum. Pvi
betur sem slíkur starfsmaður stóð
I stöðu sinni, þvi ákafari voru of-
sóknirnar. Og svo sem til að auka
ánægju Framsóknarmanna lofuðu
málgögn fhaldsins, að við fyrsta
tækifæri skyidi reka úr starfi bjá
þjóðfélaginu hvern Framsóknar-
mann, sem þeim þætti standa í
vegi sfnum.
Kjósendur Framsóknarflokksins
hikuðu í fyrsta sinn. Peir kunnu
ekki við sig í þessu umhvetfi. Eins
árs sambúð við höfuðandstæðinga
flokksins hefir svift hann nálega 'U
hluta af þingfylgi sínu, og lækkað
kjósendaföluna að sama skapi.
Ódrengskapur íhaldsins sést bezt
á því að leiðtogar þess sendu
frambjóðendum sínum bréflega á-
rásarefni á Ásgeir Ásgeirsson, til
að nota á fundum, En árásarefnin
voru of léleg og ódrengileg til þess
að aðrir andstæðingar en komm-
únistar settu þau í b!öð sín.
Framsóknarflokkurinn, bæði þing-
menn og kjósendur, hafa brugðist
vel við bráðabirgðastöðvun á leið
þeirra. Nú vita rnenn tilefnið.' Og
Framsóknarflokkurinn lærir áreið-
anlega af reynslunni. Nú byrjar
flokkurinn fulla andstöðu við íhald-
ið. Aldrei framar mun Framsóknar-
flokkurinn trúa fhaldsmðnnum til
drengilegrar samvinnu um almenn
mál.
Mðnnum finnst þessi lærdómur
að vonum dýrt keyptur. En hann
var nauðsynlegur. Og fhaldið getur
verið visst um, að kjósendurnir,
sem gengu með Framsóknarflokkn-
um að kjörborði 1931, en komu
ekki 1933, eru enn f fullum and-
stöðuhug við Mbl.-stefnuna og
munu hafa góðan hug á þvi að
minna Mbl. liðið á sig við næstu
kosningar. — Jafnvel þó það verði
f hríðarveðri f haust.
J- J-
—-——o——
DEsemijerlösiiiiipr.
Frá þvi var skýrt f síðasta blaði,
að miðsljórn íhaidsflokksins hefði
ritað forsætisráðherra bréf, undir-
ritað af Ólafi Thors, þar sem þess
er krafizt, að aukaþing verði kvatt
saman í þessum mánuði og nýjar
kosningar látnar fram fara »ekki
síðar en fyrsta vetrardagc.
Ólafur Thors heldur því fram,
að aukaþingið þurfi ekki að standa
yfir nema svo sem 10 daga. Á þeim
fáu dögum ætlast hann til að
kosningalögunum sé flaustrað ah
Hann ætlast til, að því viðkvæma
og þýðingarmikla máli verði skammt-
aður svo naumur tími, að engar
opinberar umræður geti farið fram
um það, hvorki f blððum eða á
mannfundum. Kjósendur megaeftir
þvf á éngan hátt fá færi á að láta
skoðanir sinar í Ijós um það mál.
Petta verður að teljast alófært.
Kosningalögin nýju þarf mjög að
vanda og ekkert vit í að hespa
þau af hugsunarlítið. Mönnum þarf
þvert á móti að gefast gott ráðrúm
til að kryfja það mál rækilega til
mergjar.
Pað er því hin mesta lokleysa,
að því máli geti orðið ráðið heppi-
lega til lykta á örskömmum tíma.
Kæmi til aukaþings nú, má ganga
að þvf vlsu að það stæði ekki
skemur yfir en einn mánuð og llk-
lega lengur. Setjum nú svo að
aukaþing kæmi saman seint f þess-
um mánuði. þá yrði því aldrei lok-
ið fyr en f septemberlok og líklega
ekki fyr en komið væri fram í
október. Pá er eftir framboðsfrestur,
og er óhugsandi að hann geti ver-
ið styttri en hálfur mánuður og
auk þess á mjög óheppilegum tíma
fyrir héruðin, f há-sláturtiðinni. En
frá þvi að framboðsfrestur er liðinn,
þarf að líða einn mánuður tii kjör-
dags, og er þá sýnt, að kosningar
gætu samkvæmt þsssu alls ekki
farið fram fyrsta vetrardag og ekki
fyr en i fyrsta lagi um miðjan nóv-
ember. Hér við bætist og, að á
þessu tímabili þyrfti að semja nýj-
ar kjörskrár vegna ungu kjósend-
anna, sem við bætast, og að þvf
loknu þarf að veita nægilegan
kærufrest, þvf hætt er við að kjðr-
skrárnar yrðu nokkuð gaiiaðar, þar
sem nýtt manntal væri ekki fyrir
hendi.
Pannig kemur það f Ijós á ðllum
sviðum, að íhaldsraenn hafa hvergi
skoðað mál þetta niður i kjölinn.
Ólafur Thors hefir samkvæmt sfnu
venjulega yfirborðsbusli sett fram
kröfuna um aukaþing og nýjar
kosningar, án þess að hugsa málið
með rólegri yfirvegun. Fyrir hon-
um vakir eingöngu áköf Og óvið-
ráðanleg löngun til þess að fá
skammdegis- og illviðrakosningar,
af þvi hann telur það hagkvæmast
fyrir framtíðarvald Kveldúlfs á Al-
þingi. Fullyrt er og, að sumir af
þngmönnum ihaldsins séu mót-
fallnir þessu ráðabruggi Kveldúlfs,
en skorti hinsvegar karlmennsku
til að rfsa upp gegn þeim Thors-
bræðrum.
En hér kemur og nýtt atriði til
greina, sem kollvarpar með öilu
kröfu Ólafs Thors um kosningar
»ekki síðar en fyrsta vetrardagc,
Pessi krafa fer i bága við gildandi
lög.
Forsætisráðherra, Ásgeir Ásgeirs-
son, hefir svarað kröfu miðstjórnar
íhaldsflokksins hinn 4. þ. m. í
svari sýnu upplýsir hann, að f