Dagur - 26.10.1933, Page 2

174
D&GUE
43. tbl.
# # #--#■ #■■■#■■ i
BHIttlfffflffffflfHffflB
Afar ódýrir
eru nýkomnir.
Svuntur og sloppar *g
pÉpUBi i fjölbreyttu úrvali. — Lítið inn d loftið og skoð-
fsfta ið kjólana, það kostar ekkert. ggg
gj Kaupfélag Eyfirðinga. S8
g|§@ VEFNAÐARVÖRUDEILD. #fg|
BiiiililiiiiiliiiiiiiiiiB
reynst tnislukkaður frá sjónarmiði t-
haldsmanna. Enn segir M. J., að
séu aðstandendur >Framsóknar<
margir likir ritstjóranum, >þá er
þessi tilraun dauðadæmd*.
Já, tilraun ihaldsmanna um mála-
lið frá Framsókn til framdráttar
stefnu þeirra er vitanlega dauða-
dæmd og hefir verið það frá upp-
hafi. Hún hefir aldrei annað verið
en draumórar þeirra manna, sem eru
ánægðir með sinn hag og finna
þess vegna ekki að þörf sé breyt-
inga eða bóta á hag þjóðarinnar
og vilja ekki láta >heimta af sér
skatta í þvf skyni*.
Málverkasýningu (meðal annars myndir
úr þjóðsögum) hefir Kristinn Pétursson
seinni parttnn í næstu viku. Kristinn hefir
í mörg ár verið við nám í útlöndum, svo
sem í Noregi, Vínarborg og París.
Atkvæðagreiðslan um bannlögin heffr
fallið þannig i þeim kaupstöðum, sem eru
sérstök kjördæmi:
Já Nei
Akureyri 564 620
fsafjörður 326 702
Seyðisfjörður 175 138
Vestmannaeyjar 637 246
Hafnarfjörður 552 441
Reykjavík 6972 2762
Þátttaka í sveitum var yfirleytt afar dauf.
Hér um sveitir var húðarrigning að morgni
þess dags, er atkvæðagreiðslan fór fram,
og krapahrið þegar á daginn leið. Mun
það hafa dregið mjög úr sókninni.
I Rangárvallasýslu voru andbanningar i
stórum meiri hluta og í nokkrum meiri
hluta í Mýrasýslu.
Hjálpræðisherinn. Samkoma annað kvöid
kl. 8>/2. Fórnarsamkoma sunnudag kl, 8V2
síðd.
JÖRÐ.
IV.
(Framh.)
Bæði vegna rúms og tima, verð
eg nú — þar sem fleiru er að
sinna — að sleppa hendinni af
séra Birni og segja i styttingi:
Rauði þráðurinn i ritgjörðum
hans er hrópandans rödd. Pessi
veröld er á viiligötum. Kirkjan
verður að frelsa hana. Klerkarnir
(Og hinn verulega kristni söfnuður)
þurfa að verða s a 11 j a r ð a r, and-
lega tekið.
Nútimamenningin hefir, að visu,
afarmargt til sins ágætis, en það nýtist
illa og ekki til lengdar, þvf ókristnir
og ilia kristnir menn og óhlutvandir
vaða uppi með eigingirni, auðssöfn-
un og þrælkun hinna minnimáttar.
Nautnir og ærsli draga til sfn fólk-
ið unnvörpum, eins og með segulafli,
inn í einlægt hringl - hringiið mikia,
sem >skilur eftir heimilin auð, en fyll-
ir samkomustaðina, gjörir alla að
kunningjum, en gjörir út af við
vináttuna, lætur kossum og bliðlát-
um rigna, þó að ástin þorni og visni.<
Þannig farast presti orð, og er
þessi Iýsing svört.—í sama strenginn
tekur Oddur, faðir Björns, en þó
með enn kröftugri vandlætingu og
sterkari orðum. Vissi þó hvorugur
um stefnu hins, f þessum efnum,
er rituðu, enda hvór öðrum víðs
fjarri. Hefur þvi hvor þeirra af sjálfs-
dáð komizt að sömu niðurstððu,
án þess að þurfa neitt til hins
sækja.
Oddur nefnir ritgjörð sfna Nátt-
úra og siðmenning, Er það bæði
skörp og kjarnorð heimsádeila, svo
að líkast er, sem sjálfur Vídalfn sé
kominn þar, með nýjan reiðilestur.
En réttast er, áður en farið er út f
bylinn, að lesa með athygli tvær
smágreinar Odds, sem heita Hvað
er menntun? — Spurningu þessari
svarar höfundurinn á marga vegu
(30 sinnum), bæði neikvætt og já-
kvætt, bæði hnittilega og frumlega.
Hér nægir að nefna aðeins þessi
svör: Menntun er hvorki gáfur
né lærdómur. M e n n t u n kemur
ekki að utan, heldur streymir hún
sjálikrafa, óafvitandi úr sálardjúpun-
um, frá bjartanu. Menntun erekki
utanbókarkunnátta margra fræða.
Menntun er það, aðeiga ósvikið
gull hjartans. M e n n t u n er mann-
úð og samúð. M e n n t u n er kjarni
mikillar lifsreynslu — o. s. frv. En
með mikilli lifsreynslu meinar
Oddur ekki reynslu manns eitt
jarðlff hans einungis, heldur fjöl-
mörg jarðlff sama manns, hvert lát-
laust fram af öðru, gegn um milj-
ónir ára — með mislöngu dvalar-
bili, i öðrum heiraum, miili jarðlff-
anna,—sem hvort um sig og bæði
til samans smá flytur manninn, sið-
ferði- og þroskalega, hærra, frá
dýrslegu stigi, til hins fullþrosk-
aða manns. En þvf miður er heim-
urinn enn á sínu grálynda gelgju-
skeiði, þrált fyrir langa sögu undan-
gengnai Hin svonefnda siðmenning,
sem nú drottnar, er afskræmi réttr-
ar menningar, >Menntun er mann-
gildic, en nútima siðmenningin
(civilisation) er ekki menntun, heldur
siðfágun og yfirborðs siðmenning,
andlega skitin og horuð; bún er
einhiiða borgamenning; en borgir
eru >rót!aust heimsveldi, i andstöðu
við allif himneskrar náttúru jarðar*.
í borgum rikir slngirni, Mammons-
dýrkun, allskonar ónáttúra, vfsinda-
legur siðmenningarhroki, listamanna-
gorgeir og smekkleysi, svall og sið-
ieysi. Borgir eru >fjandsam!eg blóð-
suga« sveitanáttúru. í sambandi við
borgir er risaframleiðsla, stóriðnaður
og stórverzlanir; en öllu þvi fylgir
þursaháttur og þrælmennska vald-
hafa. Þar er öreigalýður annarsvegar,
en hinsvegar miskunnarlausir auð-
kýfingar, >með ránsklær i hjarta
stað«. í borgum er >gróðrarstfa leti
sem lasta, heigulsháttar og hunds-
eðiis manna< - o. s. frv.
Oddur sér greinileg tákn þess
timans, að siðmenning vorrar aldar
sé komin nálægt falli, öldungis eins
og áður hefir skeð f veraldarsögunni.
Og hann telur vist, að valdhafar og
þessarar skrfpamenningar verjendur
muni allir fá sfn makleg málagjöld,
bæði þeir sém eru singjarnir, sam-
vizkulausir og kærulausir um ann-
ara velferð, og eins eða engu sfður
margir hinir svonefndu trúuðu, hvort
sem eru katólskir, lúterskir, aðven-
tistar Oi s. frv., sem eru trúaðir f
orðinu og eigin imyndun, en Sýna
ekki trúna i verkum sínum. Þvi þar
er, segir höfundurinn, mergurinn
máisins, - frúin er dauð án verkanna
(það er án mannúðar verka). —
Dáðahvötin endar með tilvitnun f
Matth. 25. k. 31, —46. v., þar sem
Mannssonurinn kemur og skilur
sauðina frá höfrunum, af þvi aðrir
höfðu ætíð sýnt liknsemi lítilmagn-
anum, en harðúð bjartna hinna,
aldrei gert það.
Hér tilvitnar höfundurinn, likt
og hann gæti verið kreddutrúar-
maður af gamla skólanum, sem
tryði á eilífa útskúfun. En það er
Iangt frá því, að svo sé. Hann trú-
ir ekki að neinum verði visað i
yztu myrkur eða eilífan eld, til að
kveljast óendanlega. Heldur trúir
hann þvf, að reynsluskóli lifsins sé
óralangur og leiði manninn til æ
hærri fullkomnunar — gegn um
endurholdganir um miljónir ára.
Sjálfur veit bann um fjórar endur-
holdganir jarðlifa sinna, og þó, en
eigi jafnítarlega, um mörg fleiri jarð-
lif sín, f öðrum löndum og álfu.
En feikilangt er sfðan Oddur hefur
lifað f annari heimsáifu. Samt gætir
enn f geði hans, áhrifa fyrnsku þeirr-
ar, bæði með þvi að vilja fylgjast með
i uppgötvunum fornrar austurlanda-
menningar, við jarðgröft i borga-
haugum eða rústum af hrundum
hamrahöllum, horfinna stórþjóða,
austur þar, Þebe, Babýlon, Nmive,
Persepolis, Susa.Luxor, Karnak o. fi.;
ennfremur tilhneiging hans að kynna
sér, aðallega forn austurlanda tungu-
mál. & hann i þeim fræðum fágætt
bókasafn. Einnig segist hann bera
kensl á menn hér, er hann fyrir mörg-
um þúsundum ára hafði mikil mök við
og hefur enn, við suma, af þvi or-
sakasambandi viðskifta þeirra er eigi
enn að fuilu lokið. Pekkir Oddur þau
viðskifti vel, frá Austurlöndum. Qætu
viðburðir þeir verið efni f sannsögu-
legt ritkorn, þar sem hann, meðal
annars veit um uppreist eða sam-
særi og veit, hvernig í öilu lá og
hvernig hann Iffið lét, einn móti
mörgum. Væntir hann að viðskift-
um þeim verði að fullu lokið nú,
með þessu núverandi lifi.
Mannkynið verður, sjálfskaparvfta
sinna vegna, að gegnumganga harð-
an þjáningaskóla, kynslóð fram af
kynslóð, öld eftir ðld. Þessum skóla
má líkja við eilifan, hreinsandi eld,
sem skirir ósvikinn manneðlismálm-
inn og skilur hann frá öllum dýrs-
eðlis og jarðlifs sora. í þeim skóla
þroskast kynslóðirnar, hver fram
af annari, og mennirnir verða
smára saman vitrari og betri, svo
að undrum sætir. Mennirnir læra
að lifa f samræmi við náttúruna,
en ekki i andstöðu við hana og
komast þannig hærra og nær guði.
O. B. heldur þvf fram, að mann-
lífiðlengist smáttog smátt ótrúlega
mikið, og líkaminn verði loks léttur
og stæltur sem stálfjöður. Qeti
menn þá, án vélaútbúnaðar, svif-
ið um háloftin með ógnarhraða og
þurfi enga fæðu, aðra en þá, sem
loftið sjálft getur gefið.
Petta og fleira, sem höfundur til-
færir, mun nú mörgum þykja mikil
tíðindi, og sumir telja draumóra
eina. En eg bygg að Oddur fari
hér ekki með fleipur neitt, heldur
talar hann af sannfæringareldi og
afli, iikt og hinir fornu spámenn
og sjáarar, þvf hann er einn slikra.
Hann hefur minnst hálfa öld
brotið heilann um tilveruna, og
allt af, en einkum síðari árin, svo
að segja legið í bókum allskonar
fræða, og þó fremst trúspeki og
heimspeki og kynnt sér vandlega
kenningar trúarbragðahöfunda hinna
ýmsu þjóða, frá ðrófi alda. —
Likt og >sjáarinn méð sorg og
kviða< og spámennirnir fúrnu, veit
Oddur sig, frá þvi f æsku, i skygnu
sambandi við aðra heima. Veit hann
vel, að hann er beinn afkomandi,
likamlega sem andlega, þeirra, er
reistu hofið í Vatnsdal (er bærinn,
sem höf. er frá, dregur nafn af) og
stofnuðu þar til guðsdýrkunar og
sambands við æðri heim, á Qoðhóli,
vænt steinsnar ofan við bæinn Hof, f
hvamminum viðaogfagra. Þessvegna
kallar hann sig Vatnsdæla Hofverji,
eins og synir landnáms höfðingj-
ans merka og mikla, Ingimundar
gamla, voru nefndir (Hofverjar).
Það erindi, sem Oddur flytur, túlk-
ar skoðanir og heilræði, fengin að
arfi og fengin beint frá forfeðrum,
þroskuðum í öllum skilningi i æðra
heimi.
>Mitt er að yrkja, ykkar að skiljac,
sagði Qröndal, og á vorri vantrúar
öld er hætt við, að mörgum falli
erfiðlega að fyigja boðskap Odds
eftir, þótt kjarni hans sé einfaldari
en margur mun ætla. En þessar
skýringar munu hjálpa nokkuð.
(Meira).
Sfgr. Matth.
Dr. Alexandríne kom hingað á raánudag- Með skipinu tóku sér far þingmennir* Ingólfur Bjarnason, ennfremur Jörundur bænum undaníarna daga við endurskoð^
|nn og fór aftur suður á leið f gærmorg- nir Bernharð Stefánison, Einar Árnason og Brynjólfsson alþm.» sem hefir dvalið hér í unarstörf.