Dagur - 15.02.1934, Blaðsíða 2

46
DAGUR
16. tbl.
Á að láta íhaldið sigra?
Nú ei’ vígöld og skálmöld, nú
berast bræður á banaspjótum, nú
er höggvið á bönd, sem áður
tengdu hugi og hendur. Hvað
veldur slíkri sundrung? Hvað
veldur því, að íslenzkir bændur
standa nú sundurlyndir og hver
öðrum ósamþykkir, meir en
nokkru sinni fyrr?
Það sem þessu veldur, er það,
að hinir pólitísku leiðtogar bænda
hafa ekki borið gæfu.til þess, að
vinna með bróðurhug og í ein-
ingu, heldur hafa komið þar í
ljós skapgerðarbrestir, sem rofið
hafa allt samstarf.
Þetta er nú viðhorfið á hinum
pólitíska vígvelli. Þannig er þá
málum komið, fyrir kosningarn-
ar, á því herrans ári 1934.
f raun og veru þýðir ekki um
það að deila, hvar rætur þessa
meins sé að finna, það er auka-
atriði; hitt er aðalatriðið: að taka
afleiðingum af því, sem orðið er,
með þreki og manndómi, svo að
sem minnst tjón verði að.
En manni verður það nú samt,
að líta til baka og reyna að vega
og meta þær ástæður, sem urðu
þess valdandi, að þessi sundrung
varð til.
Rætur þess má eflaust, að
nokkru, rekja aftur í tímann,
lengra en til síðasta þings, en ég
ætla mér ekki að fara að gera
neina tilraun til þess, heldur taka
til athugunar þau atriði ein, sem
síðast var deilt um, og sem að
lokum rufu fylkinguna.
Af skrifum Tryggva Þórhalls-
sonar um þessi deiluefni kemur
það berlega fram, að hann telur
að meginhluti Framsóknarflokks-
ins hafi ætlað að svíkja sína kjós-
endur og hagsmuni bændastétt-
arinnar, með því að gera samn-
inga við sósíalista um stjórnar-
myndun, samninga, sem hann tel-
ur að hafi verið óhagstæðir bænd-
um og þeim til tjóns. Þessi skoð-
un hefir gripið um sig sumstaðar
að sagt er. Það eru nokkrir bænd-
ur — og þá helzt þeir, sem staðið
hafa í hægri arm flokksins —■
sem nú skipa sér undir merki Tr.
Þ. og hins nýstofnaða »Bænda-
f!okks«. En því miður hafa þessir
menn ekki komið auga á það, að
þessar ástæður Tr. Þ. fyrir burt-
för hans úr flokknum eru eklcert
annað en blekking; að því er hægt
að færa skýr rök.
Það er i raun og veru ekki deilt
um nein stefnumál, heldur var
það brottrekstur þeirra Hannesar
og Jóns, sem var snarpasta deilu-
efnið, það var það, sem klauf
flokkinn, en enginn skoðanamun-
ur um stefnumál; skrif Tr. Þ. síð-
an bera það fyllilega með sér, að
svo er. Hann ritar t. d. grein í
»Framsókn«, er hann nefnir:
»Félagsskapur bænda«. f þeirri
grein talar hann mikið um það,
hvernig bændaflokkar í nágranna-
löndunum starfi í samvinnu við
sósíalista, til hagsbóta fyrir fram-
gang áhugamála beggja flokka.
En þegar slíka samvinnu á að
hefja hér, rís hann þar öndverður
og kallar það svik við bændastétt-
ina og stefnumál Framsóknar-
flokksins.
Með þeim samningum var þó
lagður grundvöllur undir fram-
kvæmd þess máls, sem nú má
segja að sé eitthvert helzta mál
bændastéttarinnar: skipulagning
afurðasölunnar. Kröfur sósíalista
voru að mínum dómi mjög sann-
gjarnar og vægar, þegar tillit er
tekið til þess, hverju þeir ætluðu
að fórna í staðinn. Tilgangur með
skipulagning afurðasölunnar er
fyrst og fremst sá, að bændur fái
hærra verð fyrir sínar fram-
leiðsluvörur, en sú verðhækkun
hlýtur að einhverju leyti að lcoma
fram á þann hátt, að neytendur
verði að greiða hærra verð fyrir
vöruna. Mér finst að sósíalistar
hafi á þennan hátt sýnt fórnfýsi,
og skilning á þörfum og sjálf-
bjargarviðleitni bænda.
í einni af greinum þeim, sem
Tr. Þ. hefur ritað um þessi deilu-
mál, talar hann mikið um það,
hve mjög hann hafi lagt krafta
sína fram til að stilla til friðar
og halda flokknum saman. Ef að
honum hefði nú tekizt það, þá gat
hann það auðvitað ekki nema á
tvennan hátt, annaðhvort með þvi
að hafa þau áhrif á meiri hluta
Framsóknarflokksins, að þeim
Hannesi og Jóni yrði ekki vikið
burtu, eða á þann hátt, að vinna
þá Jón og Hannes til samstarfs
við sósíalista um stjórrfarmynd-
un. Hvora leiðina sem honum
hefði tekizt að fara — aðeins ef
samkomulag hefði náðst, þá hefði
Tr. Þ. ekki vikið burt úr Fram-
sóknarflokknum. Þá hefði Tr. Þ.
ekki talað um það, að Framsókn-
arflokkurinn væri ekki lengur
bændaflokkur.
Af þessu ætti hverjum manni
að vera það Ijóst, að það er burt-
rekstur þessara tveggja manna,
sem varð endanleg orsök til þess,
að Tr. Þ. gekk úr Framsóknar-
flokknum. Hann gat ekki fallizt
á að það væri réttmætt, og skap-
gerð hans var þannig, að hann
gat ekki þolað að beygja sig undir
vilja meirihlutans, hann kaus
heldur að víkja úr flokknum og
hefja stríð við sína fyrri sam-
herja — stríð, sem hlýtur að leiða
til ógæfu fyrir þær hugsjónir og
þann málstað, sem hann vill berj-
ast fyrir.
Eg ætla engan dóm á það að
leggja hér, hvort réttmætt haf;
verið að víkja þessum tveim
mönnum úr flokknum. En eg vil
spyrja þá menn, sem þeirrar
skoðunar eru, að það hafi verið
misráðið, hvort það sé réttmæt og
fullgild ástæða, til þess að fara
að yfirgefa Framsóknarflokkinn,
þó að hann í einu tilfelli hafi að
þeirra dómi gert það, sem hann
hefði ekki átt að gera?
Það eru nokkrir bændur, sem
hafa í hyggju að fylgja hinum
nýja, — svokallaða — Bænda-
flokki, af því að þeir lifa í þeirri
trú, að Tr. Þ. sé mótfallinn öllu
saniítarfi við sósíalista. En
stjórnmálastarfsemi hans á und-
anförnum árum bendir ótvírætt í
aðra átt, sömuleiðis ýmislegt af
því, er hann hefur ritað, nú síðan
leiðir hans skildu við hans gömlu
samherja.
Það er sorglegur sljóleiki hjá
íslenzkum bændum, að sjá ekki
nú þegar, hvernig spilin liggja á
hendinni — sjá ekki í hvað mikla
hættu þeir stéfna velferðarmálum
sínum — og allrar þjóðarinnar,
með því að ganga til kosningabar-
áttu, enn meir sundurþykkir og
ósammála, en þeir hafa verið
nokkru sinni áður, meiri óvina-
fagnað geta þeir ekki gert.
Því það má telja alveg sjálf-
sagðan hlut, að svo framarlega,
að »Bændaflokkurinn« hafi nokk-
urt verulegt fylgi —• og þó það
væri ekki nema af mjög skornum
skammti, — þá mun það hafa þau
áhrif, að íhaldið sigrar í nokkrum
kjördæmum landsins.
íslenzkir bændur! Stöndum nú
samaii um okkar flokk — Fram-
sóknarflokkinn — eins vel og við
höfum áður bezt gert. Gerum ekki
þann óvinafagnað, að rjúfa nú
fylkinguna og láta vega að okkur
bæði að aftan og framan.
Kjörorð okkar og heróp í kosn-
ingastyrjöld þeirri, sem nú fer í
hönd, á að vera þetta: Sigrum
íhaldið!
Til þess eigum við að leggja
fram alla okkar krafta — og þar
má enginn skerast úr leik.
H.
Fundurinn við 0lfusárbrú.
Um síðustu mánaðamót boðuðu
þingmenn Árnesinga, Jörundur
Brynjólfsson og Eiríkur Einars-
son leiðarþing við ölfusárbrú.
Var fundurinn fjölmennur, um
150 manns. Sögðu þingmennirnir
fyrst þingfréttir og bar ekki til
tíðinda.
Jón Jónsson í Stóradal kom á
fundinn, að einhverju leyti á veg-
um Eiríks Einarssonar, því mikill
félagsskapur er milli þessara
tveggja manna um að reyna að
fella frambjóðendur Framsóknar-
flokksins í héraðinu. Ungur bóndi
úr Flóanum sneri sér að Jóni og
bað hann að gera grein fyrir því,
að hann eyðilagði stjórnarmynd-
un Ásgeirs Ásgeirssonar og síðan
Sigurðar Kristinssonar.
Gætti Jón sín illa og sló fram
fullyrðingum, sem hægt var strax
að afsanna. Jón hélt því fram, að
Framsóknarflokkurinn á þingi
hefði aldrei sýnt Á. Á. traust. Jör-
undur benti þá á, að allur þing-
flokkurinn (að undanteknum
þeim burtförnu) hefði skorað á
Ásgeir að mynda stjórn til vinstri
handar, en það hefði hann ekki
getað, af því að Jón og Hannes
neituðu stuðningi. Þegar Jón var
kominn í sjálfheldu í þessu efni,
þá kom hann með verkakaupið og
sagði, að Framsóknannenn hefðu
ætlað að innleiða Dagsbrúnar-
taxta allstaðar á landinu. Þá
sýndi Jörundur fram á, að hér
var hver silkihúfan upp af annari
á Jóni. í uppkastinu að samninga-
gerð milli Framsóknar og Alþ.fl.
um stjórnarmyndun og málefna-
samband var gert ráð fyi’ir að
semja um vegavinnukaupið með
hliðsjón af viðurkenndum kaup-
taxta í viðkomandi héraði. Nú er
kaup í öllum kauptúnum og kaup-
stöðum lægra en í Reykjavík, og
hefði því Reykjavíkurtaxti hvergi
gilt nema í nánd við höfuðstað-
inn, og það hefir hann gert í
mörg ár. Ennfremur sýndi Jör-
undur fram á, að í hverjum kaup-
stað og kauptúni væri viður-
kenndur kauptaxti, sem atvinnu-
rekendur, kaupmenn og útgerðar-
menn hefðu samþykkt fyrir sitt
leyti um vinnu á staðnum. fhalds-
atvinnurekendur í kaupstöðum
hefðu þannig lagt grundvöllinn að
verkakaupinu.
Eftir þessu ætlaði Jón í Stóra-
dal bændum að berjast fyrir
lægra kaupi í sveitum,. þar sem
sveitamenn njóta aðallega vinn-
unnar, heldur en kaupmenn hafa
samið um að greiða fyrir þá
vinnu, er þeir veita. En þar að
auki var Framsóknarflokkurinn
ekki búinn að lofa öðru en að
semja með hliðsjón af þessum
viðurkennda taxta í hverju hér-
aði. Nú er f jöldi bænda og bænda-
sona í vegavinnu og það ekki síð-
ur í Árnessýslu en annarsstaðar.
Var og skömmu áður, á almenn-
um fundi við ölfusárbrú búið að
mótmæla harðlega þeirri fram-
k. e. a.
Niðursoðnir
«-Á V EXTIR^
— ágætis tegundir — nýkomnir.
KJÖTBÚÐIN.