Dagur - 07.06.1934, Blaðsíða 2

174
Ðssns
63. tbl.
Gróandinn í þjóðiifinu
i hϒfu.
Ef kaupmannaflokkurinn kemst í meiri hluta
við kosningarnar, hvernig neytir hann þá
valds síns gegn samvinnufélögunum ?
Hvaða samtök eru það, sem
hafa verið gróandinn í viðskifta-
lífi og framleiðsluháttum lands-
manna síðustu áratugina?
Það eru verzlunarsamtök
bænda, kaupfélögin.
Hverjir hófu sjálfstæðisbar-
áttu íslendinga í verzlunarefnum
og hafa haldið þeirri baráttu á-
fram til þessa dags?
Það hafa bændur gert með
kaupfélagsstarfsemi sinni.
Hver hefir leyst menn undan
niðurlægjandi * áþján kaupmanna-
valdsins, sem áður drottnaði hér
á landi?
Það hafa kaupfélögin gert.
Gróði kaupmanna hefir ætíð
verið og er enn ósamrýmanlegur
hagsmunum almennings. Hverj-
um hefir tekizt að efla hag al-
mennings með því að dreifa verzl-
unararðinum út á meðal hans?
Það hafa kaupfélögin gert.
Hver hefir lagt stund á að inn-
leiða þá venju, að flytja inn í
landið góða og ósvikna vöru í
stað lítt vandaðrar og oft stór-
skemmdrar vöru áður, meðan
kaupmenn voru einir um hituna í
verzlunarefnum ?
Það hafa kaupfélögin gert.
Hvaða verzlanir selja erlenda
vöru með sannvirði í stað ráns-
verðs kaupmanna áður?
Það gera kaupfélögin.
Hver hefir unnið innlendri
framleiðslu álit og traust á er-
lendum og innlendum markaði,
með vöruvöndun, svo að fram-
leiðslan hefir stórhækkað í verði,
í stað hirðuleysis um meðferð og
álit og í sambandi við það hrak-
legt verð á vörunni, meðan kaup-
menn voru einráðir?
Þetta hafa kaupfélögin unnið.
Umbætur í verzlunarefnum og
viðreisn þjóðarinnar í þeirri
grein hafa bændur haft forgpngu
um og komið í kring með mætti
samtaka og samvinnu í gegn um
kaupfélögin.
Stórfé hafa kaupfélögin haldið
kyrru í landinu með betra verð-
lagi á erlendri vöru en ella. Stór-
fé hafa kaupfélögin fært inn í
landið með hækkuðu verði á inn-
lendri framleiðsluvöru.
Með sanni má því segja, að
starfsemi kaupfélganna sé gró-
andinn í þjóðlífinu.
Enn bíða mörg verkefni óleyst,
sem samvinnumenn einir munu
hafa djörfung, skapfestu og fé-
lagslegan þroska til að leysa. Þó
mikið hafi áunnizt, er mikið ó-
gert, einkum á framleiðslusvið-
inu.
En hverjir eru svo fúsir á að
leggja allar umbætur kaupfélag-
anna í rústir og girða fyrir fram-
hald þeirra, ef þeir fá aðstöðu til?
Ekki þarf langt að leita svars-
ins. Það er vitanlega sjálfur
kaupmannaflokkurinn, íhalds-
flokkurinn, sem kennir sig við
»sjálfstæði« nú um sinn.
Mörg vitni má leiða fram þessu
til sönnunar úr blöðum flokksins
og ummæli foringja hans fyrr og
síðar. Hér skal aðeins nefnt eitt
dæmi.
Jakob Möller vildi láta Reyk-
víkinga slíta öllum viðskiftum við
bændur, af því, að þeir væru á
annari skoðun en hann og »sjálf-
stæðið« í stjórnmálum. Svona
blossaði hatrið upp í »sjálfstæðis-
manninum« til samvinnubænd-
anna.
Þenna samvinnubændahatara
hefir »sjálfstæðið« í tryggu sæti
við kosningarnar í Reykjavík.
Andinn í íhaldsblöðunum í garð
samvinnumálanna og kaupfélag-
anna segir allt af til sín, þó
oft hafi veriö reynt að dylja
hann, þegar dregið hefir að
kosningum.
Ef bændur og aðrir unnendur
samvinnustefnunnar eru ekki vel
á verði nú við kosningarnar, og
íhaldsmenn ná meiri hluta, þá
þarf ekki að orka tvímælis um
það, hvernig þeir beita sér gegn
kaupfélögunum. Löggjöfinni um-
bylta þeir kaupfélögunum til
skaða en kaupmönnunum til
framdráttar. Síðan elta þeir fé-
lögin með svo þungum skattaá-
lögum, að þau fá ekki undir ris-
ið.
~ Hver er svo auðtrúa að halda,
aö kaupmannaliðið í íhaldsflokkn-
um noti sér ekki aðstöðuna og
heimti þetta?
Verði íhaldsflokkurinn í meiri
hluta eftir kosningarnar, fá sam-
vinnufélögin ekki aðstoð löggjaf-
arvaldsins til þess að hækka verð
afurðanna með bættri skipulagn-
ingu. Aftur á móti verða sam-
vinnulögin úr gildi numin og
samvinnufélögin lögð í einelti
með skattaálögum og íhaldsdóm-
um. — Myndi »Bændaflokkurinn«
þingineirihluta með íhaldinu,
verður alveg hið sama uppi á ten-
ingnum. »Bændavinimir« geta
ekki annað en samiðogverzlaðvið
íhaldið, en sú verzlun fer ekki
frarn með bændahag fyrir augum,
heldur sitja eiginhagsmunir verzl-
unarmannanna í fyrirrúmi.
Eyfirðingar eiga völ á tveimur
félagsmálaforingjum, sem eru í
kjöri frá Framsóknarflokknum,
þeim Einari Árnasyni og Bern-
harð Stefánssyni, sem lengi hafa
setið á þingi. Þeir eru bæði í fé-
lags- og landsmálum nátengdir
allri umbótabaráttu í sýslunni. 1
þeirra þingmennskutíð hafa orðið
hinar mestu framfarir I hérað-
inu: Byggðar stórbrýr, spennt
vegakerfi um héi’aðið, sími lagð-
ur um helztu byggðir, Kristnes-
hæli reist, Gagnfræðaskólinn
gerður að Menntaskóla, höfnin
stórbætt á Siglufirði og þar reist
hið mikla síldariðjuver. Þeir hafa
báðir staðiö mjög að hinum innri
framförum í héraðinu, sem orðið
hafa í sambandi við hinn marg-
háttaða vöxt Kaupfélags Eyfirð-
inga. Er Einar, og hefir lengi
verið formaður félagsins, en
Bernharð einnig í stjórn þess.
Eyfirðingar munu enn sem fyrr
standa fast um þessa fulltrúa
sína. Þeim dettur ekki í hug að
fara að gerast sínir eigin böðlar
með því að styðja frambjóðendur
þess flokks, sem sýnt hefir á
margan hátt samvinnustefnunni
fullan fjandskap. Ekki munu ey-
firzkir bændur heldur svo heillum
horfnir að taka umboðssala
Bændaflokksins og með öllu ó-
reyndan málafærslumann fram
yfir þsautreynda samvinnumála-
frömuði, sem þeir eru báðir Ein-
ar Árnason og Bernharð Stefáns-
son. Eyfirzkum bændum dettur
ekki í hug að setja gróandann í
þjóðlífinu í neina hættu.
Dauður landhelgissjóður.
M. G. hefir gengið af honum dauðum.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að meðal sjómanna ríkir
hin megnasta óánægja út af land-
helgisgæzlunni undir yfirstjórn
Magnúsar Guðmundssonar. Þessi
óánægja er ofur skiljanleg, þegar
litið er til þess frámunalega sleif-
arlags og afturfarar í þessu máli,
síðan M. G. illu heilli fékk það í
sínar hendur. M. G. tók við gæzl-
unni í þyí ástandi, að þjóðin undi
vel við hana, að undanteknum
nokkrum veiðiþjófum. Hvað gerir
svo Magn. Guðm.? Hann hefir að
jaínaði eitt skip á verði af þrem,
notar upplognar tyllisakir til þess
að reka í lánd langduglegasta
varðskipaforingjann, heldur fjór-
um skipstjórum og mörgum öðr-
um yfirmönnum varðskipanna á
fullum launum, þó aðeins eitt
þeirra sé á verði. Niðurstaðan af
hinni hraklegu stjórn M. G. er
orðin sú, að landið eyðir stór-
kostlégu fé í gæzluna, en jafn-
framt logar óánægja fiskimanna
út af því, að innlendir og útlend-
ir veiðiþjófar sópi fiskimiðin og
leggi í rústir atvinnuveg fjölda
fátækra manna og’ svifti þá lífs-
afkomu þeirra.
íhaldsblöðin hafa í tvö horn að
líta í þessu vandræðamáli. Þau
mega ekki styggja innlendu veiði-
þjófana, sem eru einn hluti af
»máttarstólpum« íhaldsflokksins,
og þau telja það skyldu sína að
verja öll stjórnarhneyksli Magn.
Guðm. Þau þora ekki beinlínis að
halda því fram, að landhelgis-
gæzlan sé í góðu lagi undir stjórn
M. G., en þau reyna að afsaka
illa stjórn gæzlunnar með því, að
Landhelgissjóður hafi verið tóm-
ur, þegar M. G. tók við völdunum,
at' því að Jónas Jónsson hafi ver-
ið búinn að eyða honum öllum í
»svall« og ráðleysu. Það sé því ó-
mögulegt að halda varðskipunum
út vegna peningaleysis.
Hvað er nú hæft í þessu?
M. G. og íhaldsblöðin segja, að
Landhelgissjóður hafi verið 1 y2
milljón, er hann fór frá völdum
1927. Öllu þessu hafi J. J. eytt i
tóma vitleysu. En íhaldsblöðin
þegja yfir því, að fyrir sjóðinn
var Ægir smíðaður 1929 og kost-
aði um 920 þús. kr. Blöðin þegja
yfir því, að Þór var keyptur og
honum breytt 1930 og kostaði
hvorttveggja 210 þús. kr. Blöðin
þegja yfir því, að óðinn og Ægir
voru endurbættir fyrir 100 þús.
kr. Skipaaukningin var gerð eftir
beinu fyrirlagi Alþingis. Land-
helgissjóðurinn var þannig notað-
ur eftir vilja þingsins til þess að
koma upp flota þriggja velútbú-
inna skipa til gæzlu og björgunar.
Það er engu líkara en að íhalds-
blöðin séu á leigu hjá veiðiþjóf-
um, þegar þau halda því fram ó-
beinlínis, að smíði varðskipa og
umbætur á þeim sé sama og
svalla með fé Landhelgissjóðs í
vitleysu.
Loks steinþegja íhaldsblöðin um
það, að í árslok 1931‘voru í Land-
helgissjóði um 300 þús. kr.
Til reksturs skipanna lagðí
iSkóbúðinl
Wm
W*
er flutt í Hafnarstræti 93
(þar sem P. H,- Lárusson var áður).
Höfum miklar birgðir af skófatnaði.
Strigaskór karla og kvenna nýkomnir.
ti
m Kaupfélag Eyfirðinga.
iiiiiiiiiiiiiiiiiimiiia