Dagur - 11.07.1935, Blaðsíða 2

122
DAGUR
28. tbl.
Dómur hæstaréttar
út af 7. Júli- og 9. núvemfoer-
málunum.
Menn rekur minni til óeirðanna
er urðu á tveimur bæjarstjórnar-
fundum í Reykavík á árinu 1932
og sem leiddu til þess, að höfðað
var mál gegn hér um bil 30 mönn-
um, sem taldir voru standa fyrir
óeirðunum. Þegar til dóms kom f
undirrétti voru flestir þessir
menn dæmdir skilorðsbundið, þ.e.
að hinir dómfelldu hefðu afplán-
að sekt sína að 5 árum liðnum, ef
þeir á þeim tíma hefðu ekki gerzt
brotlegir við hin almennu hegn-
ingarlög.
Hæstiréttur hefir nýlega þyngt
þennan dóm og dæmt flesta menn-
ina óskilorðsbundið. Hefir þessi
hæstaréttardómur mælzt illa fyrir
og vakið mikla gremju.
Dómsmálaráðherra hefir 29. f.
m. lagt til við konung, að hæsta-
réttardómurinn yrði gerður skil-
orðsbundinn.
út af þessari tillögu hafa í-
haldsblöðin orðið fokvond.
Þar sem bréf dómsmálaráð-
herra skýrir málið, skulu hér til-
færð meginatriðin úr því:
»... DÖmfelldu voru dæmd fyrir
brot gegn 101. og 113. gr. sbr. 52.
gr. hinna almennu hegningarlaga
og 1. gr. sbr. 96. gr. lögreglusam-
þykktar Reykjavíkur. Auk þess
að vera dæmdir fyrir framan-
um, að Mbl. fer með ósannindi.
Hann sannar það með tölum, að
Kaupfélag Reykjavíkur hefir á
þessu ári fengið leyfi til að flytja
inn vefnaðaivöru fyrir aðeins 1
krónu á móti hverjum 228 krón-
um, sem kaupmannaverzlanir í
Reykjavík fá leyfi fyrir. Hann
sannar ennfremur, að sé vefnað-
arvörum kaupfélagsins skipt jafnt
milli félagsmanna og heimilisfólks
þeirra, muni láta nærri, að 6 kr.
komi á hvern rnann. En sé þeirri
upphæð, sem kaupmannaverzlanir
í Reykjavík hafa fengið leyfi fyr-
ir á sama tíma, jafnað niður á
alla höfuðstaðarbúa, koma að
minnsta kosti ó6 krónur á hvcm
einstakling.
Sambandskaupfélögin hafa um
8000 félagsmenn. Ekki eru til ná-
kvæmar skýrslur um tölu heimil-
ismanna hjá þeim, en Skúli Guð-
mundsson gerir ráð fyrir, að sam-
vinnufélög innan S. í. S. annist
viðskipti fyrir að minnsta kosti
fimmta hluta þjóðarinTiar, og er
það sennilega of lágt áætlað. í
sambandi hér við sannar Skúli
Guðmundsson með tölum, að Sam-
bandið og félög þess hafa aðeins
fengið í sinn hlut sem næst ti-
unda hkitann af þeim vefnaðar-
vörum, sem verzlunum hefir verið
leyft að flytja til landsins á þessu
ári.
Af þessu er það ljóst, að Sam-
bandsfélögin hafa á þessu ári
fengið hlutfallslega helmingi
minni innflutning á vefnaðarvör-
um en aðrir.
Hafi því nokkrir ástæðu til að
greind brot, var Þorsteinn Pét-
ursson dæmdur fyrir brot gegn
205. gr. hinna almennu hegning-
arlaga og Erlingur Kiemensson
fyrir bi’ot gegn 102. gr. hegning-
arlaganna.
Þrír hinna ákærðu voru dæmd-
ir skilorðsbundiö í Hæstarétti og
hafa nöfn þeirra ekki verið talin
hér upp.
Það er allra þegnsamlegust
skoðun mín, að náða beri dóm-
felld skilorðsbundið.
Dómfeild voru ákærð fyrir aö
hafa stofnað til óeii’ða í sambandi
við fundi bæjarstjórnar Reykja-
víkur 7. júlí og 9. nóv. 1932. Voru
atvinnubótavinna og launaki’öfur
verkalýðsins til umræðu á fund-
um þessum. Rósturnar, sem urðu
9. nóv., voru miklu harðvítugri en
rósturnar 7. júlí. Spruttu þær af
því, að meiri hluti bæjarstjórnar
Reykjavíkur ætlaði sér að koma
fram stórkostlegri og alveg ó-
venjulegri launalækkun. Áður
höfðu verkamenn þeir, sem lækka
átti kaupið hjá, 108 krónur á
mánuði fyrir tveggja vikna
vinnutíma, en þessi *lágu laun
vildi meiri hluti bæarstjórnar
lækka um 30%. Var þetta af
verkafólki skoðað sem upphaf að
almennri kauplækkun og olli
kvarta, þá eru það kaupfélags-
menn. En þeir gera það ekki, því
þeir skilja það betur en aðrir, að
það er almennt yelferðarmál að
koma viðskiptum við útlönd á
réttan kjöl, og þeir vilja leggja á
sig sjálfsafneitun til þess að svo
megi vcrða. Kaupmennirnir aftur
á móti hugsa fyrst og fremst um
að græða sem mest á viðskiptum
sínum og leggja því mikið kapp á
að fá að flytja til landsins sem
mest af þeim vörum, sem gróða-
vænlegast er að verzla með. For-
kólfar íhaldsins fjandskapast því
gegn öllum tilraunum, sem ganga
í þá átt að koma greiðslujöfnuði
við útlönd í betra horf. Þeim ligg-
ur í léttu rúmi áfrámhaldandi
skuldasöfnun íslenzku þjóðarinn-
ar erlendis.
Þrátt fyrir tölur þær, sem
Skúli Guðmundsson birti til sönn-
uanr því, að Mbl. færi með fjar-
stæður einar, hélt það áfram
nöldri sínu um, að gjaldeyris- og
innflutningsnefnd veitti kaupfé-
lögunum sérstök hlunnindi á
kostnað kaupmanna. Var ekki
hægt að skilja málgagn íhaldsins
á annan hátt en þann, að það
teldi að samvinnumenn ættu að
hafa minni rétt en aðrir lands-
menn til viðskipta við önnur lönd.
Þá komst blaðið að þeirri niður-
stöðu, að tilgangurinn með inn-
flutningshöftunum væri sá einn,
að þvinga menn til viðskipta við
kaupfélögin með því að veita þeim
ótakmörkuð leyfi til vöruinn-
flutnings. Sést á þessu að íhalds-
blöðjn hirða ekki um skýrar stað-
meir og almennari hugaræsing
hjá verkalýð Reykjavíkur en
nokkuð annað, sérstaklega þar
sem meiri hluti bæjarstjórnarinn-
ar beitti sér fyrir lækkuninni.
Hafa og margir þeirra, er dæmd-
ir voru í máli þessu, hvorki fyrr
né síðar gerzt brotlegir við lög.
Undirdómarinn, sem rannsak-
aði málið, sýknaði þrjá, en dæmdi
alla hina, sem ákærðir voru í und-
irréttinum, að þremur undan-
skildum, skilorðsbundið. Hæsti-
réttur þyngdi yfirleitt dóminn og
dæmdi alla þá, sem áfrýjuðu, ó-
skilorðsbundið, nema þrjá. Á-
kæruvaldið, sem sé þáverandi
dómsmálaráðherra var bersýni-
lega sammála undir'dómaranum,
með því að málinu var aðeins á-
frýað að því er tók til þeirra, er
sjálfir kröfðust fárýjunar og að
því, er tók til þeirra, er ekki náð-
ist yfirlýsing frá um, hvort á-
frýja vildu eða ekki. Var þannig
höfðað mál gegn 31, en lagður
dómui- 21 sakbornings í Hæsta-
rétti. Var hér brugðið út af þeirri
meginreglu dómsmálaráðuneytis-
ins að áfrýja opinberu máli að
því er varðar alla dómfelldu, ef
einhverjir- þeirra krefjast áfrýj-
unar. Sýnir þetta bezt skoðun á-
kæruvaldsins á málinu á þeim
tíma, er málinu var áfrýjað. Und-
iiréttardóminum hefir þannig
verið breytt til þyngingar gegn
þeim, er lýstu yfir því, að þeir
óskuðu ekki áfrýjunar. Kæmi
þannig fram misrétti, ef hæsta-
reyndir, er fyrir liggja. Loks
komst svo Mbl. að þeirri niður-
stöðu, að ný sönnun væri fengin
fyrir hlutdrægni gjaldeyris- og
innflutningsnefndar, þar sem nú
væri augljóst orðið að vörusala
S. í. S. hafi aukizt um 1 milj. 659
þús. kr. árið 1934, miöað við sölu
þess árið áður.
Þessu svarar formaður gjald-
eyris- og innflutningsnefndar
meðal annars á þessa leið í Nýja
dagblaðinu:
»Núgildandi lög um gjaldeyris-
verzlun o. fl. voru gefin út 9. jan.
1935, og 11. jan. s. 1. var gjald-
eyris- og innflutningsnefndin
skipuð. Tæplega munu nokkrir
aðrir en ritstjórar Mbl. komast
að þeirri fáránlegu niðurstöðu, að
vuxandi viðskipti lijá S. I. S. árið
l!):3ó stafi af því, að gjaldeyris-
réttardómnum væri fullnægt.
Þannig færi vel á því að breyta
með náðun refsiákvæðum Hæsta-
réttardómsins í svipað horf og
dæmt var í undirrétti. Þó þykir
eftir atvikum rétt að náða einnig
þá skilorðsbundið, sem dæmdir
voru óskilorðsbundið í undirrétti.
Mjög langt er umliðíð síðan að
verknaðir þeir voru framdir, sem
dæmt var út af í máli þessu. Und-
irréttardómurinn uppkveðinn 16.
maí 1933. Hæstaréttardómurinn
uppkveðinn 21. þ. m. eins og áð-
ur er sagt. Mál þetta er þannig
orðið fyrnt í meövitund fólksins.
Þegar svo er ástatt, er það viður-
kennd regla í refsirétti, að refs-
ingin hefir oft alls ekki tilætluð
áhrif.
Loks skal það tekiö fram, aö
þar sem forsprakkar kommún-
ista, er tóku þátt í róstunum 9.
nóvember, ekki lægðu ofsann er
meiri hluti bæjarstjórnar féll frá
launalækkunaráformum sínum, þá
tel ég ekki rétt að leggja til að
náða frekar en að hafa refsing-
arnar skilorðsbundnar.
Með skírskotun til framanrit-
aðs er það allra þegnsamlegast
skoðun mín að náða beri alla þá,
er dæmdir voru óskilorðsbundið
í Hæstarétti, skilorðsbundinni
náðun, þannig að þeir taki refs-
inguna út til fulls, ef þeir á næstu
5 árum verða dæmdir fyrir
verknaði, sem refsing er lögð við
í hinum almennu hegningarlögum
framda af ásettu ráði....«.
og innflutningsnefndin, sem skip-
cr 11. jan. 1935, og sem starfar
eftir lögum frá 9. jan. 1935, beiti
ir.nflutningshöftum ranglega«.
Allir sjá nú, að Morgunblaðið
með þessum rökum hefir verið
hrakið í urð sinna eig'in mótsetn-
inga og fjarstæðna. Er það und-
ur mikið, að Mbl. skuli svo að
segja leika sér að því að verða að
almennu athlægi á þenna hátt. En
þó er mesta furðuefnið það, að
með allt þetta fyrir framan sig
tínir síðasti »íslendingur« verstu
vitleysur Mbk í þessu máli sam-
an í einn haug og steypir sér
kollhnís í þessum Morgunblaðs-
rudda. Hingað til hefir þó »IsI.«
verið talinn heldur skár viti bor-
inn en þeir »moðhausar« Mbl.,
sem ihaldið hefir valið sér að
talsmönnum.
s
■KtlftfffmfniffffHIB
■" Glíuklœði
kjólar, pils, svuniur, treyjur,
ermar og hattar.
Olíudúkur nauðsynlegur til aðgerða á eldri fðtum.
Mikið úrval.
Kaupfélag Eyfirðinga.