Dagur - 31.10.1935, Blaðsíða 2

186
DAGUR
44. tbl.
Sérstök tegund
samvmnnmaima
iKaupfélagsskapurinn hér i
landi hefir frá því fyrsta átt í
höggi við kaupmannavaldið eins
og hvarvetna annarstaðar.
Sjálfbjargarviðleitni þá, sem
hafin var með starfi kaupfélag-
anna, vildu kaupmenn kyrkja
þegar í fæðingunni. Það tókst
ekki af því að stefna samvinn-
unnar var heilbrigð og miðaði að
aukinni velgengni almennings.
En »andinn lifir æ hinn sami«
í garð kaupfélaganna meðal kaup-
manna og fylgisveina þeirra.
Heitasta ósk þess lýðs er að
leggja allt starf samvinnumanna
í rústir,, svo að keppinautar
þeirra geti setið einir að krásun-
um og matað krók sinn eftir vild.
i tveimur stjórnmálaflokkum
hefir einkum gætt viðhorfsins til
þessara ólíku stefnumála: kaup-
mannastefnunnar og samvinnu-
stefnunnar. Þeir flokkar eru í-
haldsflokkurinn og Framsóknar-
flokkurinn. Sá fyrrnefndi er
stundum nefndur kaupmanna-
flokkur, af því að flestir kaup-
menn eru í honum og ráða þar
miklu. Er þá svo sem auðvitað,
að eitt af stefnuatriðum þess
flokks er að hlynna að kaupmönn-
um og gæta hagsmuna þeirra, en
hatast við samvinnumenn og um-
bótastarf þeirra.
Framsóknarflokkurinn er aftur
á móti oft kenndur við samvinnu-
stefnuna, þar sem það hefir orðið
hlutskipti hans að hafa með hönd-
um sókn og vörn í samvinnumál-
unum. Hefði þess flokks ekki not-
ið við í löggjafarstarfinu, væru
kaupfélögin nú í mikilvægum at-
riðum réttlaus að lögum, og
myndu foringjar íhaldsins óspart
hafa fært sér þá aðstöðu í nyt
kaupmönnum til framdráttar en
kaupfélögunum til tjóns. Um það
getur enginn efazt í alvöru.
Fjandskapur íhaldsins hefir fyr
og síðar komið berlega í ljós
gagnvart kaupfélögunum og öllu
starfi samvinnumanna. Svo langt
hefir óvildin til kaupfélaganna
gengið í blöðum ihaldsins, að þau
hafa kveðið skýrt að' orði með
það, að kaupfélögin væru blátt á-
fram illgresi í akri þjóðlífsins,
sem væri að kæfa allan heilbrigð-
an gróður. Kunnugt er og um það,
að íhaldð í Reykjavík hefir reynt
að koma á samtökum um, að hætt
yrði að kaupa framleiðslu sam-
vinnubænda. íhaldsmenn eru auð-
vitað frjálsir að skoðunum sínum
og framferði gagnvart samvinnu-
félögunum, en um það verður
ekki deilt, að samkeppnismenn-
irnir,, sem mestu ráða í íhalds-
flokknum, eru fullir af illsku og
hatri til félaganna og vilja vinna
þeim alt það mein, er þeir megna.
Er það í fullu samræmi við þá
lífsskoðun þeirra, sem studd er
af þröngsýnni eigingirni og
sjálfshagnaðarhvötum, að blind
og skefjalaus samkeppni sé heppi-
legust til úrlausna á öllum svið-
um. Stingur þessi lífsskoðun al-
gerlega i stúf við skoðanir sam-
vinnumanna í þjóðfélagsmálum,
og þarf því engin að kippa sér
upp við það, þó að árekstur verði
milii þessara tveggja stefna: sam-
keppnis- og samvinnustefnuimar.
En það er annað mikið undrun-
arefni,. sem komið hefir fram á
síðustu tímum í þessu falli. For-
kólfarnir í flokksnefnu þeirri, er
kennir sig við bændur, vilja láta
telja sig með beztu samvinnu-
mönnum landsins. Þeir gefa út
sict eigið málgagn, þó lítið sé og
ómerkilegt, og í hvert sinn, er
það kemur út, auglýsir það sig
sérstaklega sem »samvinnublað«
og vill auðsýnilega með því gefa
til kynna,, að það og flokkurinn,
er að því stendur, sé í brjóstfylk-
ingu samvinnumálanna á landi
hér. Að óreyndu væri auðvitað
ekkert annað en gott um þetta að
segja. En hvað verður uppi á ten-
ingnum, þegar betur er að gætt
og málið skoðað niður í kjölinn?
Fyrst verður þá fyrir þessi
spurning: Á hvern hátt hyggjast
þeir Þorsteinn Briem, Jón í Stóra-
dal, Hannes frá Hvammstanga og
nánustu aftaníhnýtingar þeirra
að vinna að framgangi og þróun
samvinnustefnunnar og eflingu
kaupfélaganna hér á landi?
alþm. hefir ritað grein i danska
blaðið »Berlingske Tidende« um
sambúð Dana og íslendinga.
Grein J. J. er að nokkru leyti
svar við grein, er birtist í »Poli-
tiken* skömmu eftir andlát
Tryggva þórhallssonar, þar sem
sveigt var ósmekklega og alveg
að óverðskulduðu að minningu
hins mæta merkismanns. Um
þessi atriði farast J. J. meðal
annars svo orð í islenzkri þýð-
ingu:
»Eg vil nefna dæmi úr danskri
blaðamennsku frá seinni árum
til að sýna hve óheppilegar af-
leiðingar geta orðið fyrir dönsk
blöð af þessari vantandi þekk-
ingu á íslenzku máli og staðhátt-
um einmitt í sambandi við þá
litlu vitneskju, sem blöðin flytja
annars frá fslandi. Árið 1930 sim-
ar blaðamaður trá einu stærsta
blaði Kaupmannahafnar til blaðs
síns um þúsund ára afmælishá-
tíð íslendinga, að hún sé hreinn
og beinn óskapnaður, ölUhátíð-
arhöldin hafi misheppnast, gest-
irnir streymt burt frá Pingvöll-
um eins og flóttamenn í styrjöld.
Og nú i sumar ritar sami blaða-
maðurinn dánarminningu um
einn þekktasta stjórnmálamann
íslendinga á þessari öld, þann
mann, sem vegna stöðu sinnar
bar höfuðábyrgðina vegna lands
sins á Alþingishátíðarhöldunum
1930. Fyrir utan annað, sem
rangt er í dánartninningunni, gef-
ur blaðamaðurinn i skyn, að for-
Ætla þeir aö gera það á þann
hátt að bindast samtökum við þá
menn, sem fyrr og síðar hafa sýnt
það og sannað, að þeir unna sam-
vinnustefnunni og eru tryggir
fylgismenn hennar?
Það er nú eitthvað annað. For-
ingjar »Bændaflokksins« ætla svo
sem ekki að binda trúss með þeim
flokki, sem fyrir löngu er viður-
kenndur samvinnuflokkur af öll-
um almenningi. Þvert á móti. Þeir
ætla að hallast til samvdnnu við
þá menn,, sem kunnir eru að
fjandskap við allt, er nefnist sam-
vinna og kaupfélög. Svo óðfúsir
eru forystumenn þeirrar flokks-
ómyndar, er sérstaklega þykist
bera kaupfélögin fyrir brjósti og
auglýsir blað sitt sem sérstakt
samvinnumálgagn, til pólitískrar
sængurfarar með opinberum ó-
vinum samvinnustefnunnar, að
þeir gerðu kröfu til þess, að
Magnús Torfason yrði úrskurðað-
ur þingrækur fyrir það eitt,, að
vilja ekki þýðast hvílurúmið með
íhaldiiiu.
Um samruna Bændaflokksins
við íhaldið liggur nú fyrir allgóð
heimild frá þeim aðila,, er hér má
gerzt um vita, en það er sjálft
aðalmálgagn íhaldsflokksins. í
forystugrein kemst Morgunblaðið
meðal annars svo að orði 18. þ.
m.:
, » ... Bændaflokkurinn á fram-
tíð sína mjög undir því, að sam-
vinna takist með honum og Sjálf-
stæðisflokknum.
sætisráðherrann og frú hans hafi
við þetta tækifæri ekki staðið í
stöðu sinni svo, sem gestirnir
hafi mátt vænta. Að lokum gerir
blaðamaðurinn gys að því, að
hinn dáni stjórnmálamaður hafi
talað af eldmóði um ísl. klett-
ana og fjöllin I
Athugum nú sannleiksgildið í
frásögn þessa blaðamanns og
tökum þá fyrst Alþingishátíðina
og flóttamennina. Móti staðhæf-
ingu þessa eina manns stendur
dómur 30—40 þúsund manna,
sem taka þátt í hátiðinni, og við-
urkenndu, að hátíðin væri í huga
þeirra glæsileg endurminning og
mikill sigur fyrir þá, sem höfðu
Á fundum þeim, sem haldnir
voru úti um land í sumar, kom
allsstaðar í ljós, að flokksmenn
beggja þessara flokka töldu nauð-
syn bera til þess, að samvinna
tækist. Það virðist því liggja fyr-
ir nú, aö forystumenn Sjálfstæð-
is- og Bændaíiokksins komi sér
saman um drög að málefnasamn-
ingi, sem flokkarnir standi saman
um í framtíðinni.
Svo að endanlega yrði gengið
frá samningum þessum yrði auð-
vitað að boða til landsfunda
beggja þessara flokka, sem haldn-
ir yrðu samtímis á komandi
vetri«.
Með þessu hefir íhaldið svift
grímunni af Bændaflokknum og
boðað samruna hans við sig á
landsfundum, sem haldast eiga í
vetur.
úr þessu fer því að verða þýð-
ingarlaust fyrir einkafyrirtækið
að þræta fyrir þaö að Bænda-
flokkurinn og Sjálfstæðisflokkur-
inn séu eitt og hið sama.
En alveg hlýtur það að vera
sérstök tegund samvinnumanna,
sem kýs sér til fylgilags verstu
óvini samvinnustefnunnar, eins og
áhrifamenn íhaldsins óneitanlega
eru.
Engir sannir kaupfélagsmenn
geta trúað slíkum foringjum, sem
svo fara að ráði sínu, fyrir málum
sínum.
Varizt þá.
undirbúið og stýrt þessum mann-
fagnaði. Og um framkomu og
stjórn þess manns, sem þá var
forsætisráðherra, á hátiðarhöld-
unum, eru til lýsingar á flestum
tungumálum Evrópu frá öðrum
gestum, frá mönnum, sem að
andlegum hæfileikum og menn-
ingu stóðu hærra en sá blaða-
maður, sem hér er um að ræða,
og þar sem sá dómur er hik-
laust felldur, að forstaða hátíð-
arinnar haíi í alla staði verið
eins og vera bar«.
Fess skal getið, að hinir nýju
»vinir« Tryggva Þórhallssonar
gerðu enga tilraun í þá átt að
verja minningu hans fyrir þess-
ari óverðskulduðu árás danska
blaðamannsins.
Saumavélar.
Höfum nú hinar viðurkenndu Husqvarna
og Juno saumavélar, handsnúnar og
fótvélar af mörgum gerðum.
__ Kaupfélag Eyfirðinga.
jgjfrai Járn- og glervörudeildin.
Jónas Jónsson