Dagur - 20.02.1936, Qupperneq 2

30

8. tbl.
Trúin á „heimsku
prédikunarinnar^.
Mér skilst að Sæmundur G. Jó-
hannesson telji sig með þeirri út-
völdu hjörð, sem verða muni hólpin
fyrir »heimsku prédikunarinnar« og
er það reyndar ekki óeðlilegt að
hugsa sér í sambandi við hina síð-
ustu grein hans, að sá vegur mundi
honum helzt fær til sáluhjálpar, ef
maður annars getur trúað þeirri
hugmynd hans, að guði sé heimsk-
an sérstaklega þóknanleg. Eg fyrir
mitt leyti hefi nú enga trú á þessu
og mundi ekki trúa því, jafnvel þó
allir postularnir slæju í þessu efni
skjaldborg um Sæmund, þar sem
hann íklæðist alvæpni þessarar
»dyggðar« til að ákæra mig í nafni
Jahve fyrir trúarvillu og afvegaleið-
ingu lýðsins. Því síður þykir mér
hann framganga sem hógvær stríðs-
maður Krists, þar sem hann heitir
mér andlegum eða líkamlegum
meiðingum fyrir ómak það, sem eg
gerði mér til að upplýsa skilning
hans, og líkist hann mjög í þessu
efni Pétri áður en hann iðraðist.
Pétri var aðeins meiri vorkunn.
Hann dró sverð sitt, eins og frægt
er orðið, og hjó eyrað af Malkusi,
en hlaut fyrir snuprur einar af
meistaranum. Hver veit nema eins
fari fyrir Sæmundi. Pétur var þó að
reyna á fávísan hátt að verja meist-
arann í lífshættu. Sæmundur er að-
eins að reyna til að verja sinn eig-
inn misskilning. Og við þá vörn
svellur honum svo mjög móður, að
honum virðist mest um það hugað,
að þeir sem vilja fræða hann fái
»að kemba um fleiri en eina kúluna
á eftir«. Þetta er auðvitað í fullu
samræmi við þá trú, sem þessi mað-
ur hefir tekið á heimskuna. í hans
augum er hún hið æðsta hjálpræð-
isskilyrði.
Ekkert kemur mér á óvart þessi
viðleitni til stórra höggva gegn
þekkingu og skilningi. Tilhneiging-
in til þessa hefir viljað loða fast við
suma afkomendur Adams og Evu,
síðan þau voru rekin út úr Paradís.
En svo mjög greinir hér á um sköð-
anir okkar Sæmundar, að eg tel
einmitt kjarna erfðasyndarinnar
fólginn í þessum þráláta strekkingi
á móti skilningnum. Það er náttúru-
hvöt hins óendurfædda hugarfars.
Hins vegar mun Sæmundur telja sér
skylt að trúa með þrjú þúsund ára
gömlum Gyðingum, að erfðasyndin
stafi af syndsamlegri þekkingarfýst.
Þeir hugsuðu sér, að guði hefði
blóðsárnað, þegar manninn fór að
langa til að þekkja greinarmun
góðs og ills. »Aðeins að hann rétti
nú ekki út hönd sína og taki einnig
af lifsins tré og lifi eilíflega«. Þess-
ar horfur þóttu Jahve svo skugga-
legar, að hann þorði ekki annað en
reka þau Adam og Evu úr aldin-
garðinum, en bölva síðan jörðinni
í hefndarskyni þeirra vegna, svo að
þau hefðu eitthvað fyrir hina bí-
ræfnu ósk sína, að þrá að líkjast
guði.
Þannig trúðu nú Gyðingar þús-
und árum fyrir Krists burð og í
þessa heimild sækja þeir bókstafs-
trúarmenn kenningu sína, sem enn
í dag ætla, að guði sé heimskan
þóknanlegust og að hún verði sér til
réttlætis reiknuð á dómsdegi.
En það var löngu eftir þetta, að
Jesús kom ( með þá kenning, að
menn ættu að leitast við að verða
fullkomnir eins og þeirra himneski
faðir væri fullkominn og að menn
ætti að elska guð af allri sálu sinni,
öllum huga sínum og öllum mætti
sínum og náunga sinn eins og sjálf-
an sig.
Þessi kenning virðist óneitanlega
ríða talsvert í bág við þá grundvall-
arsetning í guðfræði Sæmundar, að
menn verði hólpnir »með heimsku
prédikunarinnar«. Enda var Jesús
ekki Iíkt því eins biblíufastur og
Sæmundur. Að vísu sótti hann
kjarnann í þessari kenning sinni í
lögmálið og spámennina. En hann
las ávallt þessa helgu bók þannig,
að hann tók það, sem honum þótti
skynsamlegast, en hafnaði hinu.
Þetta er líka hið eina gagn, sem
mannkynið getur haft að menning-
ararfi liðinna kynslóða. Vér verð-
um öll, að hugsa upp trú vora að
nýju. En trúarreynsla Iiðinna kyn-
slóða getur leiðbeint oss, alveg eins
og öll samansöfnuð reynsla og
þekking gerir. En það er jafn ó-
hyggilegt í trúarefnum að aðhyllast
umsvifalaust trúarhugmyndir Abra-
hams, ísaks og Jakobs, og halda að
þar sé engu við að bæta, eins og
það væri óhyggilegt í vísindalegum
efnum, að leggja fastan trúnað á
hugmyndir þessara manna í stjörnu-
fræði, Iandafræði og náttúrufræði.
Að vísu er það ekki útilokað að
þeim hafi getað opinberazt eitthvað
satt um þessa hluti. En það er eins
og um allt annað. Kenning þeirra
verður aðeins metin eftir því, hvað
hún er skynsamleg. Þegar, löngu
fyrir Krists burð vissu margar forn-
þjóðir ýmislegt merkilegt um gang
himintungla. Margt af þeirri fræði
stendur enn í fullu gildi. Sumt hefir
hinsvegar verið talsvert leiðrétt. Og
margt hefir reynzt hégilja ein. AI-
veg eins er það með trúarritin. Þau
geta ekki, fremur en kirkja eða páfi
skoðazt óskeikul, því að þau eru öll
saman skrifuð af skeikulum mönn-
um. En þau geta verið dýrmæt þrátt
fyrir það og haft mikinn og marg-
háttaðan sannleik að geyma, skýrt
frá merkilegri trúarreynslu goðmál-
'ugra manna. Alt þetta verður mönn-
um þó því aðeins að einhverju
gagni, að þeir lesi það af skilningi
■og hafi vit á að greina gott frá illu,
annars kafnar góða sæðið í þyrnum
og þistlum, eins og sýnt er fram á í
dæmisögunni. Jesús ætti að geta
orðið hverjum kristnum manni til
fyrirmyndar um það, hvernig ritn-
ingin verði lesin til ávinnings en
ekki sálutjóns. Hann vitnaði oft í
kenning hennar, bæði lögmálið og
spámennina og benti jafnan á hina
djúpúðugustu staði. En stundum
gekk hann í berhögg við ritninguna
og fór eigi dult með, að hann vært
henni ósamþykkur. Deildi hann þá
oft mjög við hina skriftlærðu bók-
stafstrúarmenn þeirra tíma og sýndi
fram á það, út í hverja hræsni og
vitleysu bókstafstrú þeirra leiddi.
Þá tók hann jafnan þannig til orða:
Vei yður fræðimenn og farisear, þér
hræsnarar! Eða.: Þér hafið heyrt að
sagt var við forfeðurna----------en
eg segi yður o. s. frv. Þannig las
Jesús helgasta trúarrit þjóðar sinn-
ar og sæinir öllum lærisveinum hans
að feta að þessu leyti í hans fótspor
og lesa með samskonar gagnrýni og
hann. En hinir skilningslausu bók-
stafstrúarmenn, sem altaf eru í s’i-
feldum vitahring að berjast við að
sanna biblíuna með biblíunni, en
óttast alla skynsemi eins og heitan
eldinn, eiga andlega heima í flokki
fræðimannanna og fariseanna. Þeir
hefðu áreiðanlega barizt tnanna
mest á móti Jesú, ef hann hefði
komið fram nú mitt á meðal vor.
Svo meinilla er þeim við hverja
frumlega hugsun, að þeir gera
heimskuna að sinni einu sáluhjálp-
arvon. En ef hún er hin mesta höf-
uðdyggð á guðs grænni jörð, hví þá
ekki að taka sér til fyrirmyndar
skynlausa skepnuna, sem bítur gras
og brýtur öll boðorðin?
Ekki þarf Sæmundur að áminna
mig um lítillæti, því að það er hann,
en ekki eg, sem þykist þekkja:
»Krist, kraft guðs og speki guðs«.
Eg hefi haldið því fram, að til þess
að þekkja Krisí þurfi maður að
eignast hugarfar Hans og sálar-
þroska og til þess að þekkja speki
guðs þurfi maður að gerast honum
jafnsnjall. Mér hefir aldrei dottið
neitt því um líkt í hug um sjálfan
mig og sannast að segja hefi ég
enga trú á því, að Sæmundur sé hér
neitt mikið betur á vegi staddur.
Allar hugmyndir hans þar að Iútandi
og annara líkt hugsandi manna, er
þykjast vera öðrum betri og mikils-
virtari af heilögum anda, koma mér
fyrir sjónir sem fávíslegasti barna-
skapur eða hlægilegasta mont. Ein-
ungis þeir menn, sem ekki hafa
glóru af skilningi á því, hvað þetta
felur í sér, geta fyllzt svo takmarka-
lausum ofmetnaði og misskilningi á
andlegu ástandi sínu, að halda að
þeir þekki Krist og speki guðs, þeir
sé »frelsaðir», lifi í samfélagi við
guð og s. frv. En með þessum hé-
gómlegu hugrenningum er guði lítil
sæmd ger, þegar það er kraftur
heimskunnar, sem þeir halda sig
hafa frelsast fyrir. Gæti eg fremur
trúað því, að guði leiddist slíkur fé-
lagsskapur, þar sem »heimska pré-
dikunarinnar« er talið hið æðsta
hjálpræðismeðal. Eg hefi þegar sýnt
franr á það að Jesús gat með engu
móti þolað hræsni bókstafstrúar-
manna. GuðspjöIIin taka það skýrt
fram, að hann hafi ekki kennt eins
og fræðimennirnir, heldur eins og sá
er vald hafði. Það þýðir, að hann
lét alltaf heilbrigða skynsemi ráða
gegn biblíunni þegar því var að
skipta. Sama hugsun er sett fram í
Jóhannesarguðspjalli þar sem sagt
er, að hann hafi búið með oss fullur
náðar og sannleika, en það þýðir:
fullur ástúðar og skilnings.
Annars býst eg ekki við því, að
um þetta efni, fremur en önnur, þýði
að ræða við þá, sem einráðnir eru í
því að halda dauðahaldi í »heimsku
prédikunarinnar«. Allar tiivitnanir
Sæmundar sanna það eitt, að hann
hefir ekki skilið það sem eg sagði
honum síðast. Þær sanna alveg hið
öfuga við það, er hann heldur að
þær sanni. Þegar æðsti presturinn
spyr : »Ertu Kristur, sonur hins
blessaða?«, þá þýðir það: Gerir þú
kröfu til að vera Messías, hinn guðs
útvaldi konungur Gyðinga? Og Jes-
ús svarar: »Eg er það«. Þá játar
hann þessu, enda sannar áletrunin
yfir krossinum: »Konungur Gyð-
inga«, að þetta var það, sem Róm-
verjar dæmdu hann fyrir. Þannig
sannar tilvitnunin einmitt það, sem
eg benti Sæmundi á síðast, að Jesús
var dæmdur fyrir það, að hann áleit
sig vera Messías, þ. e. smurðan
konung Gyðinga, guðsson í andlegri
merking.
Að menn geta ekki skilið svona
einfalt mál, stafar eigi af öðru en
vanþekkingu, sagnfræðilegri eða
málfræðilegri, eins og eg benti hon-
um einnig á. Svo að enda þótt Sæ-
mundi finnist mikið til um vilja
sinn, til að þekkja vilja guðs, þá
verður það þó bert af þessu, að vilj-
inn hefir aldrei komist á svo hátt
stig hjá honum, að hann hafi látið
sér verða það að vegi, að afla sér
hinna nauðsynlegustu fruinskilyrða
til að skilja ritningarnar, er hann
Iæzt þó hafa slíka tröllatrú á. En
það er hliðstætt því, og ef maður
létist hafa ,brennandi löngun til að
læra að lesa og nennti svo aldrei að
leggja það á sig að læra að þekkja
V Fffffffflfffffffffffff! K | , 1
S Appelsinur 3
S A 1 á 10, 15 og 20 aura |
S nýkomnar. 3
s w Kaupfélag Eyfirðinga.
8! Nýlenduvörudeild. ss