Dagur - 28.01.1937, Qupperneq 3

4. tbl.
DAGUB
15
Kvöldganga í kaupstað.
Það var vetur og það var kvöld.
Ég var á gangi um eitt af þessum
sjávarþorpum, sem fengið hafa
kaupstaðarréttindi og geta því
stært sig af bæjarstjórn, bæjar-
stjóra, einkasáluhirði og jafnvel
dálitlum Zíon-söfnuði. Ég var í
fylgd með gömlum manni. Hann
var svo hvikur í hreyfingum og
ern, að ég undraðist og hafði orð
á þessu við hann. Satt að segja
mæddist ég meira en hann, og á
ég þó að heita á bezta aldri.
Gamli maðurinn sagði mér bros-
andi frá því, að í ungdæmi sínu
lagsmenn er það „réttlæti“, er „ísl.“
og „Alþm.“ vilja skammta sam-
vinnufélögum landsins. Og þegar
ríkisskattanefnd hnekkir hinni
ranglátu útsvarsálagningu á K. E.
A. og lækkar útsvarið í samræmi
við landslög, fer það svo í taugar
fyrrnefndra blaða, að þau fá
hreina og beina „dellu“. Einkum
er þó þunnt á „Alþm.“, þegar hann
kemur með röksemdir eins og
þessar: „Það liggur að minnsta
kosti nærri að starf niðurjöfnun-
arnefndar fari að verða vanda-
samt, á yfirstandandi krepputím-
um, þegar henni ber að jafna á-
kveðinni upphæð á gjaldendur
bæjarins, sem svo ríkisskattanefnd
segir að ekki megi leggja útsvör
á.“ í næstu málsgrein er svo álíka
viturleg ályktun um það, að þeim,
sem mest efnin hafi og beztar á-
stæður til að greiða, sé „skotið
undan“ útsvarsálagningu. „Dagur“
getur nú að vísu tekið undir það,
að störf niðurjöfnunarnefnda yfir-
leitt, séu bæði vandasöm og allt
annað en skemmtileg oft á tíðum.
Hitt mundi fáum óvitlausum
mönnum koma til hugar að halda
slíkum staðleysum fram, að ríkis-
skattanefnd hafi bannað að leggja
útsvar á K.E.A., þar sem það er,
að fengnum úrskurði'. um lækkun,
langhæsti gjaldandi til Akureyr-
arbæjar. Híkisskattanefnd úr-
skurðaði útsvar K.E.A. skv. lands-
lögum og öðru ekki. Og þótt það
kynni ef til vill að létta einhverj-
um niðurjöfnunarnefndum starfið
í svip, að íþyngja samvinnufélög-
um landsins með ólöglegum út-
svörum, þá gæti sú aðferð ekki
verið til neinnar frambúðar, þótt
öllum lögum og rettlæti væri nú
sleppt, eins og sum blöð, sem um
þessi mál hafa skrifað, virðast
helzt vilja. Reyndar slá bæði „ísl.“
og „Alþm.“ því föstu, að úrskurð-
ur ríkisskattanefndar sé lögleysa
ein, byggja síðan á staðhæfingum
sínum eins og þær væru stað-
reyndir og ganga þannig út frá
því sem gefnu, sem þau hefðu átt
að reyna að sanna. En ef þessi
skoðun blaðanna væri rétt, þá ætti
það að ve'ra innan handar fyrir
Akureyrarbæ að ná rétti sínum
með málsókn. Og „Dagur“ efast
ekkert um, að K. E. A. greiði sín
opinberu gjöld, sem lögð eru á
lögum samkvæmt, ekk síður en
aðrir gjaldendur bæjarins.
hefði hann verið smali og elt á-
sauði um fjöll og firnindi. — Síð-
an hafa fjöllin verið beztu vinir
mínir, og ég hefi heimsótt þau oft,
— sagði hann. Ég gat ekki varizt
þeirri hugsun, að fjallgöngurnar
hefðu gert sitt til að viðhalda
fjöri og þrótti þessa manns. Ég
vissi vel, að hann hafði ekki alltaf
baðað í rósum um dagana, heldur
mætt mörgu misjöfnu og það svo,
að margur hefir bognað af minnu.
Við gengum þar hjá, sem fjöldi
fólks þyrptist út úr kvikmynda-
húsinu. Þar á meðal var margt
unglinga, meiri hlutinn af hópn-
um, að okkur sýndist. Okkur var
nú litið á hina stórstöfuðu auglýs-
ingu um kvikmyndina. Það var
ekki um að villast, þetta var
leynilögreglumynd, sjálfsagt af
hryðjuverkum og æsandi atburð-
um. — Við létum berast með
straumnum suður bæinn. Og sjá:
hópur af unglingunum réðst til
uppgöngu í kaffihús eitt eins og
sauðfé, sem ryðst að garða. Við
komum okkur saman um að líta
inn. Þar var hvert sæti skipað
ungum mönnum og konum. Sumir
höfðu • varla slitið barnsskónum.
Okkur eldri mönnunum fannst
. „loftið lævi blandið“. Vínþefur og
tóbakssterkja runnu saman við
svitalykt í einn ódaun, sem hlaut
að vera eitraður öllu, sem lífsanda
dregur. í þessu andrúmslofti stigu
ungmennin dans í iðandi kös milli
borðanna, í óljósri skímu hinna
deyfðu ljósa. „Jazzinn“ dunaði,
stundum með seyðandi og laðandi
tónum, en þó oftar með tryllingi
og hamslausum æsingi, sem lét í
eyrum okkar eldri mannanna eins
og kettir væru að sendast á kvört-
unum um einstæðingsskap og illa
líðan. En þar sem hvorki augu
okkar, eyru, né önnur skilningar-
vit fundu þarna nokkurn unað,
hurfum við von bráðar aftur út á
götuna. Og við urðum fegnari en
frá verði sagt að komast út í sval-
andi vetrarloftið. En hurðin, sem
laukst aftur á hæla okkur, hún
lokaði líka hressandi vetrarloftið
úti, en æskuna og ódauninn inni.
Við héldum kvöldgöngunni á-
fram. Báðir kenndum við í brjósti
um þá unglinga, sem virtust vera
heimagangar á þessari kvöld-
knæpu og sóuðu þar tíma og fé. í
andlitum sumra þeirra voru ein-
kenni óreglunnar auðsæ. Göfgin í
mannssvipnum var að hverfa,
dýrið að gægjast, fram. Hver get-
ur annað en vorkennt þeirri æsku,
• sem ver sínum síðasta eyri í æs-
andi kvikmyndasýningar og
knæpulíf? þeir vita ekki hvað
þeir gera. Þeir fórna öllu fyrir líð-
andi stund. Og margir taka lífið
til láns, eyðileggja heilsu sína og
framtíð. Unglingar, sem venja sig
á vindlinga og vín, öðlast aldrei
þann þrótt, sem þarf til að mæta
örðugleikum lífsins eins og mönn-
um sæmir. Þeir verða aldrei mátt-
arviðir þjóðfélagsins, aldrei frjáls-
ir menn, heldur ánauðugir þrælar
sinna eigin fýsna.
Gamli maðurinn og ég héldum
ennþá áfram göngunni. Loks kom-
um við þar að, sem nokkrar hræð-
ur hlupu á skautum. Þar var
varla nokkur unglingur. Flest var
fólkið rnilli þrítugs og fimmtugs.
Gamli maðurinn hristi höfuðið, og
við snerum til baka. Okkur stór-
furðaði á því, að unglingar bæjar-
ins notuðu ekki góða veðrið og
skautasvellið til að æfa skauta-
hlaup, þessa hollu og þjóðlegu í-
þrótt, sem oft hefir komið lands-
mönnum vel að kunna. — Við
héldum út bæinn og komum aftur
að kaffihúsinu um lokunartíma.
Við staðnæmdust. Fólkið ruddist
út á götuna með pústrum og
hrindingum og af lítilli hæversku.
Það duldist engum allsgáðum
manni, að margir voru undir á-
hrifum víns, bæði karlar og kon-
ur. Og nú stóð æskufólkið þarna á
gangstéttinni og hvílík sjón! Vín-
rauðar og farðaðar varir tottuðu
eitraða vindlinga. Reykurinn var
sogaður niður í lungun og síðan
var mekkinum blásið út um nasir
og munn. Á milli reykjarstrók-
anna kváðu við hás og hávær
hlátrasköll, ef einhver sagði eitt-
hvað „fyndið“, eitthvað mitt á
milli flimtinga og kláms. Umræð-
urnar fóru að mestu fram á óhrjá-
legu hrognamáli. Þar ægði öllu
saman, útlendum orðum, orðskríp-
um, latmælum og allskonar afbök-
unum. En af öllum pörtum ræð-
unnar bar mest á upphrópunum.
— Nú bar skautafólkið að. Það var
glaðlegt og frjálsmannlegt. Roð-
inn í kinnum þess var annars eðlis
en í hinum rauðþrútnu andlitum
æskumannanna á gangstéttinni.
Og um leið og skautafólkið gekk
framhjá, heyrðum við glöggt, að
einn vel þekktur borgari sagði:
„Guð hjálpi æskulýð þessa bæjar!“
Ég fylgdi gamla manninum
heim til sín, efst upp í bæinn. Við
þögðum báðir. Það var eins og
málið ætti engin orð yfir hugsanir
okkar. Við staðnæmdumst á
brekkubrúninni og lituðumst um.
Stjörnurnar stöfuðu geislum sín-
um á mjallhvítt landið og spegil-
sléttan fjörðinn. Norðurljósin
leiftruðu með óteljandi litbrigð-
um. Fannhvítir fjallatindarnir
gnæfðu við himin, eins og þeir
væru stjörnulýstir vitar, sem ættu
að vísa bæjarbúum veg burt frá
kolaryki og knæpulífi upp i
hreina loftið, út í dýrð hins ís-
lenzka vetrarkvölds. Allt í einu
rauf gamli maðurinn þögnina og
sagði, um leið og hann benti niður
í bæinn, þar sem hásir hlátrar og
köll rufu næturkyrrðina: „Og þetta
er kynslóðin, sem á að erfa land-
ið.“ Ég svaraði því til, að sem bet-
ur færi ætti ekki öll yngri kyn-
slóðin hér óskipt mál, því margir,
og vonandi miklu fleiri, stæðu ut-
an við þessa hringiðu, sem hvorki
hefir mark né mið. „Já,“ sagði
öldungurinn, „en það eru of marg-
ii’ í hringiðunni, alltof margir,“ og
það fór hrollur um hann um leið
og hann sagði síðustu orðin. Ég
svaraði engu, því í hjarta mínu
var ég á sama máli, en vildi þó
ekki fella neinn áfellisdóm yfir
hinni ungu kynslóð, því að með
Hér með tilkynnist, að konan
mín, Arnbjörg Dómhildur Helga-
dóttir, andaðist á sjúkrahúsinu hér
24. þ. m.
Jarðarförin er ákveðin þriðju-
daginn 2. febrúar næstk. og hefst
kl. 1 e. h. með húskveðju á heimili
hinnar látnu, Hólabraut 17.
Björn Guðmundsson.
Það tilkynnist vinum og vanda-
mönnum, að dóttir okkar Hulda
Dalberg andaðist að heimili okk-
ar Æsustaðagerðum sunnudaginn
24.,þ.m. Jarðarförin er ákveðin
að Hólum fimtudaginn 4. febr.
n. k. og hefst kl. 12 á hádegi.
Halldóra Pétursdóttir
Jósep Friðriksson
henni standa eða falla allar vonir
hverrar þjóðar. Án heilbrigðrar
og djarfrar æsku á engin þjóð
framtíð. En ef yngri kynslóðin er
eitthvað áfellisverð, hvað má þá
segja um eldri kynslóðina, sem
hefir alið hana upp við atvinnu-
leysi og skort?
Ég kvaddi förunaut minn við
húsdyr hans. Ég horfði á hurðina
lokast og vissi, að hún myndi loka
fegurð kvöldsins úti og áhyggjur
gamla mannsins inni.
Enn á ný varð mér litið til fjall-
anna, sem virtust halda vörð um
þetta fagra hérað. Þau stóðu þarna
eins og endranær í hinni tignar-
legu fegurð og ró vetrarkvöldsins.
Upp til þessara fjalla hafði gamli
maðurinn sótt þrek sitt og fjör.
Upp til þessara fjalla á æskan að
sækja heilbrigði, karlmennsku og
þrótt. Hún á að anda að sér fjalla-
loftinu, sem er eitthvert bezta
heilsulyfið, sem land vort hefir að
bjóða.
Framundan eru alvarlegir tímar
fyrir okkar fámennu og fátæku
þjóð. Ef hún ber gæfu til að
standa einhuga um að vernda
menningarlegt og fjárhagslegt
sjálfstæði sitt, þá er sigurinn viss.
En þetta tekst ekki, nema æskan
finni til skyldu sinnar um að lifa
heilbrigðu og hófsömu lífi. í þeirri
baráttu, sem íslenzka þjóðin á fyr-
ir höndum, um að rétta við at-
vinnuvegina, greiða skuldir sínar
og vernda sjálfstæðið, verður
nautnasjúk æska liðlétt, og á-
hangendur „svarta dauðans“ svik-
ulir.
Æskumenn! Gleymið ekki þeirri
heilbrigði og hreysti, sem fjall-
göngurnar skapa. Gleymið ekki
framtíðinni í ólofti kaffihúsanna
eða við æsandi kvikmyndasýning-
ar. Sú æska, sem gleymir að lifa
heilbrigðu og hófsömu lífi, gleym-
ir sjálfri sér, skyldum sínum, landi
sínu og þjóð. Landið og skyldurn-
ar kalla alla æskumenn út í hreina
loftið til fjallanna. En ef þið dauf-
heyrist við þeim köllum og skellið
skollaeyrum við skyldunum, þá —
guð hjálpi æskulýð þessa lands.
Einn af eldri kynslóðinni.
NÆTURVÖRÐUR er í Stjömu Apó-
teki þessa viku. (Frá n. k. mánud. er
næturvörður í Akureyrar Apóteki.)