Dagur - 21.10.1937, Blaðsíða 2

202
DAGtfR
49. tbl.
Guðmundur Frímann:
Störin syngur
Reykjavík 1937. ísafoldar-
prentsmiðja h.f.
Sólskinsþrunginn sumarilmur
seiddur innileikans glóðum
streymir blandinn angur-angan
upp af þessum söngva-ljóðum!
Þetta eru tveir meginþættir
þessara fjölbreyttu ljóða. Þau eru
í rauninni frá upphafi til enda
einn óslitinn tvísöngur með fjöl-
breyttum undirleik ríkra ljóss- og
litbrigða, samanofin í söngræna
heild. Og það er söngvaseiður í
þessum ljóðum! Björtu raddirnar
minna á fiðlur og flautur, er strá
sóltindrandi tónadögg í hlýjum
úða yfir huga manns, — en undir
syngur hinn duldjúpi og hreim-
dimmi brjósttónn knéfiðlunnar
með angurblíðum klökkva. Eða þá
minna ljóð þessi á svart-list: Svört
túsk-teikning á skjallhvítan papp-
ír. Andstæður þessara tveggja lita
eru svo sterkar, að teikningin sker
greinilega úr, þótt eigi sé nema
fáir einfaldir drættir. Og áhrifin
geta orðið regin-sterk í sínum lát-
lausa einfaldleik.---------
Þannig er þessum ljóðum varið,
hvort sem þeim er lýst í litum eða
hljómum. Þar gætir aðallega
tveggja sterkra lita: Annar er
sólskinshvítur og sumarblár í
bjartri eining, en hinn svartur
eins og haustnótt undir hrafna-
vængjum. — Þess vegna vekur
lestur þessara ljóða hjá manni
svo einkennilega andstæðar til-
finningar: Ríka kennd af lífsins
unaði og — ama. — Hér eru
æskuþrungin og yndisleg kvæði,
sem fylla hug manns djúpri gleði
og vekja söng og vorþrá, er varir
lengi eftir á. Þó eru „svartlistar“-
kvæðin mörg með þeim allra
beztu í bókinni og fegurstu. Þar
nær skáldið oft þeim djúpu tón-
um, er grípa mann geigblöndnum
hrolli, en seiða þó fram í huga
manns dulraman unað óttans.
Björtu ljóðin eru þó yfirgnæf-
andi: náttúrulýsingar, sumar- og
sveita-þrá, friður og yndi fjalla
og dala, eða:
--------árdalsins vísur, er syngja sig
sjálfar
með sólskin og gleði í huga minn, —
Kveðja til árdalsins er innileg
og söngræn kveðja til átthaganna:
Eg bið að heilsa sef-tjörn, votri mýri
og móum,
það er margt sem vekur fögnuð, er
augun stara heim. —
það berst til mín þefur úr grænum
fergins-flóum
og fjalldrapahlíðum, — eg bið að
heilsa þeim.
Hinn látlausi innileiki þessa
kvæðis minnir ósjálfrátt á kvæði
Wildenvey’s til átthaga sinna,
lyng- og skógar-ásanna fyrir ofan
Drammen (Ute fra verden den
vide / kalder en sang mig hjem /
ííjembygdens þfikker blide, /
Herren velsigne dem!). Það er
sami innileikans geðblær yfir báð-
um þessum kvæðum.
Þau eru mörg þessi björtu ljóð,
og hvert öðru fallegra, lýrisk,
söngræn og innileg, og mörg
þeirra undir „ljúfum lögum“, létt-'
um og breytilegum háttum, svo
að manni verður ósjálfrátt á að
raula ýmsar ljóðlínur upp aftur
og aftur undir sjálfgerðu lagi.
Þannig eru t. d. Vorþrá, Á leið-
inni inn dalinn o. m. fl. Sveita-
stúlkan er snjallt og fallegt kvæði.
Og Inga er yndislegt söngljóð, er
hefst í dillandi dúr, en endar í
grátklökkum moll:
Hún var drottning i blómsefs og
blágresis ríki,
og brúður ilmsins, sem kemur og fer.
Hún lék sér berfætt við læki og síki,
í lyngmó og árgili tíndi hún ber.
hún var létt eins og lauf í vindi,
og ljóma sólar á augun sló.
Hver hreyfing var mjúk eins og
sef-starar sveigja,
er sumarvindur um engjarnar fer, —
eða blómsins, sem hauststormar beygja
og bera í dauðann á örmum sér. —
— Hún dó líka einn haustdag, er
hjarnsins þiljur
um heiðarnar vöfðust í kuldagjóst,
og dauðans ljósustu liljur
lögðust á hennar ungu brjóst......
í skóginum er ljómandi fallegt
kvæði þrungið af lífi og vorþrá.
En það er hreinasti Fröding bæði
að efni og búningi. Vorljóð bónd-
ans er anganhlýr og innilegur ást-
aróður til lífsins og gróandi jarð-
ar á vaknandi vori. Og Gamalt
bóndaljóð er lífið sjálft í sælu og
sorg, með sviknum vonum og
brenndum borgum. Og Heiðarbýl-
ið er sömuleiðis. Skáldið hefir
einkennilega snjallt lag á að lýsa
gömlum og sérkennilegum körl-
um, svo að við sjáum þá ljóslif-
andi fyrir okkur; t. d. Drukkinn
bóndi úr Skyttudal:
»Nú er hann enginn skrælingi, hann
Skyttudals-Finni,
hann skuldlaus er við kaupmanninn,
já, sjálfan djöfulinn!
Og einhverstaðar hefir hann í
hnakktöskunni sinni
heila flösku af brennivíni. — Áfram
Skjóni minn!
Þeir eru ekki margir, sem eiga
skuldlaust kotið
og áttatíu rollur og jarpan trússahest,
sem fá sinnar gæfu — eða gæfuleysis —
notið.
Það er gaman að vera fullur, það skil
eg manna bezt«...
Til þessa flokks má einnig nefna
Drykkjuþulu rauða Jóns, Þjófa-
Lási, Láki í Pontu o. fl. Öll eru
þessi kvæði snjöll og smáspaugi-
leg, en tvíþætt — flest. Af ein-
stökum kvæðum, er verða manni
minnisstæð, vil eg nefna: Eftir dá-
inn bónda (föður skáldsins) er á-
gætt kvæði, kveðið af hreinskiln-
um innileik og angurværð í
traustri sameining. Það er sonar-
lega drengilegur minnisvarði, .1
Hirkjugarðinufn á Holtastöðum er
einnig ágætt kvæði, runnið af
sama djúpa sefa. — Ef pílagrímur
sannleikans — er merkilegt kvæði,
— sorglega bölsýnt, en því miður
alltof satt. Síðasta erindið er
þannig:
Nei, vegurinu til sannleikans er
kvala-þistlum þakinn,
og þyrnikrans er ofinn um
pílagrímsins hár.
Til Golgata er sérhver af samtíðinni
hrakinn,
ei sannleikanum lýtur og þerrar burtu
tár, —
það er allt, sem við höfum numið þessi
nítján hundruð ár.
Ljótt kvœði er merkilega böl-
þrungið Ijóð, sem vekur hjá
manni geigblandinn hrifningar-
hroll, — eins og við lestur Hrafns-
ins eftir Poe. — Það er sami
skuggavalds dular-kynngikraftur
yfir báðum þessum ljóðum, — án
þess að þau á annan hátt séu
nokkuð lík. Fyrsta erindið gefur
allan hugblæ kvæðisins:
Á hverir nóttu heyri eg hófadyn,
er hausta tekur, myrkrin leggjast að. —
Sem elding rýfur sortann skaflaskin,
en skelfur jörð, — og loks er þeyst f
hlað.
Lím gluggatjaldið fálmar helsvört hönd,
— mér heyrist þreyttur maður varpa
önd*
Eg fyllist óhug, kalla: hver er þar?
En kveinstaf stormsins fæ sem eina svar.
Þá veit eg bezt, hver gestur úti er,
ef enginn svarar mér.---------
------„Störin syngur“ er glæsi-
leg bók að útliti og frágangi, og þá
eigi síður að efninu til. — Hún er
gefin út sem handrit og prentuð í
530 tölusettum eintökum. Höfund-
urinn hefir sjálfur teiknað penna-
teikningar við allmörg þessara
kvæða, og eru sumar þeirra til
mikillar prýði og falla vel inn í
efni ljóðsins og hugblæ, enda eru
þær prýðisvel gerðar og hafa
listgildi út af fyrir sig. — Eg veit
vel, að sumum kann að virðast,-
að í ljóðum þessum gæti meiri
skugga en skins. En það er mis-
gáningur. Og væru engir skuggar,
myndu menn eigi kunna að meta
sólskinið! Og síðasta kvæði bók-
arinnar, Nýjar vísur um vorið,
endar á heiðbjartri og sólþrung-
inni trúarjátningu skáldsins:
Ó, komdu sem forðum með angan og
Og kvæðið endar þannig:
Eg finn, er sindrar á silungsána,
og sumargræn jörðin er úðadögg
skírð —
er heiðar og háfjöll blána,
og himininn ljómar í sólardýrð —
er vorvindar Ieika sér hlæjandi um
hrísland,
og hljómarnir fylla hvern Iækjardal —
að það verður sumar og sólskin þitt,
fsland,
er sál minni bjarga skal!
Helgi Valtýsson.
Minningarrit U. M. F. í.
Þann 1. des. n.k. kemur út
minningarrit Sambands Ung-
mennafélaga íslands í tilefni af
30 ára starfsafmæli sambandsins.
Rit þetta hefir Geir Jónasson,
magister frá Akureyri, samið. Er
efnisyfirlitið á þessa leið:
1. Minningargreinar.
2. Brautryðjendastarfið.
3. Sambandsmál.
4. Alefling einstaklingsins:
a. almenn félagsstarfsemi,
b. ferðalög og heimsóknir,
c. móðurmálið,
d. lestrarfélög og blaðastarf-
semi,
e. ræðuflutningur,
f. sjálfstæðis- og þjóðernis-
mál,
g. bindindismál,
h. skógrækt,
i. leikfimi og aðrar íþróttir.
5. Ungmennafélögin og þjóðfé-
lagsþróunin:
I. 1907—1917.
II. 1917—1929.
III. 1930—1937.
6. Úr skýrslum U. M. F. í.
7. Saga einstakra félaga.
Eins og efnisyfirlitið ber með
sér, er ritið mjög fjölbreytt að
efni. Auk þess munu prýða það
fjöldi mynda af mönnum og
mannvirkjum. Bókin verður 15
arkir að stærð í sama broti og
Skinfaxi, prentuð á góðan pappír
og vönduð að öllum frágangi.
Fyrir áskrifendur kostar hún kr.
7,50 í kápu, kr. 10,00 í léreftsbandi
og kr. 15 í gylltu skinnbandi. Bók-
hlöðuverð verður hærra. Er þess
að vænta að eldri og yngri ung-
mennafélagar, svo og allir bóka-
vinir, kaupi rit þetta. Áskriftar-
listar munu vera í höndum flestra
ungmennaf élagsst j órna.
ölvun
íslenzka, þráða vor!
■nHHIHHfHHfHHH*
Vefnaðarvörudeild.
sStína 1
kom með hraðferðinni i gœr
iil að kaupa sér i vetrarkápu
hjá okkur.
Kaupfélag Eyfírðinga.