Dagur - 25.11.1937, Blaðsíða 2

230
D A G U R
56. tbl.
I.
Atburðir þeir, er gerzt hafa hér
á Akureyri í þessum mánuði, hafa
orðið öllum hugsandi mönnum
umhugsunar- og áhyggjuefni.
Mikill minni hluti verkafólksins í
verksmiðjum S. í. S. og K. E. A.
gerir verkfall. í krafti minni hlut-
ans og með tilstyrk kommúnista
og eins ábyrgðarlítils aðkomu-
manns, er svo verksmiðjunum
lokað og verkfallsvörður settur
við allar dyr, sem bannar meiri
hlutanum að vinna að viðlögðu of-
beldi og meiðingum. Litlu síðar er
svo skellt vörubanni fyrirvara-
laust á Kaupfélag Eyfirðinga, þótt
það eigi aðeins eina verksmiðju,
þar sem greitt er fullt taxtakaup,
og auk þess 2 litlar verksmiðjur
að hálfu leyti á móti S. í. S. Með
öðrum orðum, Kaupfélag Eyfirð-
inga er látið gjalda þess með ó-
heyrilegum ráðstöfunum eins og
vörubanni, að S. í. S. vill ekki
ganga umyrðalaust að öllu, sem
minnihluti verksmiðjufólksins læt-
ur sér til hugar koma að heimta
fyrir áeggjan þeirra manna, sem
eru nokkurnveginn lausir við allt,
sem talizt getur ábyrgðartilfinn-
ing. Og þeir menn, sem herstjórn
hafa á hendi í verkfallinu, æpa
hver í kapp við annan, að það sé
sjálfsagt réttlæti að gera nauð-
synjavörur afturreka frá Akur-
eyri, þótt það væri á þeim tíma,
sem allra veðra er von, og sigling-
ar geta teppzt af hafísum. For-
ystumenn verkfallsins hikuðu
ekki við að setja þannig allan al-
menning í hættu í nafni minni-
hlutans, því ekki gátu þeir með
nokkru móti vitað fyrirfram að
öllúm iðnaði á Akureyri yrði
stofnað í hættu af forráðamönn-
um S. í. S. með því að ganga að
hverju sem væri. Hugsanagangur
verkfallsforkólfanna virðist vera
sá, að ef verksmiðjufólkið fengi
ekki það kaup, sem meirihluta
hins fámenna „Iðju“-félags sýnd-
ist og öll ósanngirni mælir með,
þá gerði ekkert til þótt bændur og
búaliðar og allur almenningur
þyldu hungur og harðrétti af
skorti á nauðsynjavörum um
lengri eða skemmri tíma.
II.
Svo giftusamlega hefir nú til
tekizt, að vörubanninu var aflétt
fyrir atbeina þeirra manna, sem
hafa sanngirni og sæmilega siðu í
meiri hávegum, en þeir, sem
komu því á. Að þessu sinni var
komið í veg fyrir þann voða, sem
slíkt vörubann getur haft í för
með sér á Norðurlandi að vetrar-
lagi. Að þessu sinni var að tilefn-
islausu stöðvaður vöruflutningur
til langstærsta verzlunarfyrirtæk-
is Akureyrar um stuttan tíma. En
hver getur sagt um það, hvenær
einhverjum óvöldum og ábyrgðar-
lausum náungum dettur í hug að
krefjast einhvers, sem ekkert vit
er í að ganga að, og telja sér um
leið leyfilegt að §töðva alla vöru-
flutninga til þess staðar, sem deil-
an stæði á? Eftir reynslunni um
daginn virðast vera lítil takmörk
fyrir því, hvað æsingamenn telja
sér leyfilegt. Og framkvæmd
verkfallsins á Akureyri spáir engu
góðu um framtíðina í þessum efn-
um. Saga þess er sú, að fyrst ger-
ir minni hluti verksmiðjufólksins
verkfall og bannar meirihlutanum
að vinna. Síðan kýs minni hluti
sér samninganefnd og kýs þá
vafalaust þá menn, sem þeir
treysta bezt að sjá hag sínum
borgið sakir greindar og gætni, að
því er bezt verður skilið. En þeg-
ar svo þessi samninganefnd telur
sig hafa náð sæmilegum árangri
og viðunandi samningum, þá eru
félagar „Iðju“ æstir til að hafa
gerðir samninganefndar sinnar að
engu. Og þetta er því alvarlegra,
þegar það er athugað, að fjöldinn
af þessu fólki, sem þannig er haft
að leiksoppi æsingamanna, eru
unglingar um og innan við tví-
tugt, sem af eðlilegum ástæðum
hafa ekki fullan þroska til að sjá
fyrir sér sjálfum svo vel sé, hvað
þá fyrir öðrum. í þessu tilfelli er
það ekki meirihluti verksmiðju-
fólksins sem ræður, ekki heldur
íulltrúar minnihlutans, sem ætla
mætti að væru þeir greindustu,
heldur eru það unglingar á milli
vita og æsingamenn, sem ráða úr-
slitum á örlagastundinni. Ætti það
að vera nokkurnveginn ljóst, að
slíkt er ekki heillavænlegt þjóð-
íélaginu, þegar um mikilsverðar
atvinnugreinar er að ræða. Og það
er heldur ekki heillavænlegt íyrir
þá, sem að verkföllunum standa.
IIL
Nú er á það að líta, að erfitt
mun reynast að koma með öllu í
veg fyrir kaupdeilur og verkföll,
jafnvel þótt þau séu æfinlega til
meira eða minna tjóns fyrir þjóð-
ina. Við flestar atvinnugreinar
hér á landi og víðar má benda á
það með meiri eða minni rökum,
að hið vinnandi fólk sé í þörf fyrir
meira kaup, og allir ættu að geta
orðið sammála um það, að æski-
legt væri, að það bæri meira úr
býtum fyrir vinnu sína. Hitt er
ekki síður óhjákvæmilegt að hafa
í huga, að það er ekki hægt að
greiða hærra kaup við nokkurn
atvinnuveg en svo, að hann beri
sig, ef vel á að fara. Fólkið verður
að gera sig ánægt með það kaup
fyrir vinnu sína, að atvinnugrein-
arnar beri sig, því annars komast
þær í þrot fyrr eða síðar. En þar
sem óhjákvæmilegt er, að sitt
sýnist hverjum um kaupgjalds-
málin eins og önnur mál, þá verð-
ur þó að tryggja það svo sem
verða má, að sem minnst vand-
ræði hljótist af verkföllunum og
þá auðvitað að gera allt, sem hægt
er, til að fyrirbyggja þau. Því þótt
það ætti ekki að vera nein fjar-
stæða að vonast til þess, að Al-
þýðusamband íslands hafi hæfari
mönnum á að skipa í framtíðinni
en þeim, sem komið hafa við sögu
í Gefjunardeilunni, þá er það eng-
an veginn víst, og æfinlega geta
einhverjir orðið til að halda fram
ósanngjörnum kröfum á hendur
einhverri atvinnugrein, kröfum,
sem ekki er hægt að fullnægja án
þess að stofna atvinnugreininni i
íyrirsjáanlegan voða. Og þótt
segja megi, að hægt sé að komast
hjá verkföllum og afleiðingum
þeirra með því að atvinnurekend-
ur gengju að hvaða vitleysu sem
væri farið fram á í það og það
skiptið, þá yrðu allir atvinnuvegir
sligaðir á skömmum tíma og ekk-
ert væri framundan annað en ör-
birgð og örvinglun. Það er því
engin lausn á vandamálinu til
frambúðar að segja já og amen
við öllum kröfum, sem stundum
eru þannig til komnar, að óþrosk-
aðir unglingar hafa gerzt eggj-
unarfífl einhverra æsingamanna.
Eina leiðin til að koma þessu
mikla vandamáli á heillavænlegra
stig, er að Alþingi samþykki skyn-
samlega vinnulöggjöf, sem tryggði
það að leitað væri um sættir áður
en til verkfalla eða verkbanna
væri gripið. Þetta þurfa forystu-
menn alþýðusamtakanna að skilja
ekki síður en aðrir, því reynsla
annara landa hefir ótvírætt sýnt
það, að verklýðsfélögin hafa safn-
að þeim glóðum elds yfir höfuð
sér með gálauslegu og ólöglegu
framferði, að öll samtök þeirra
hafa hrunið í rústir. Þetta er víti,
sem þarf að varast. Þess vegna
eiga þingmenn Alþýðufl. að taka
höndum saman við þingmenn ann-
arra flokka um að koma á rétt-
látri vinnulöggjöf. í fyrra flutti
Gísli Guðmundsson, alþingismað-
ur, frumvarp um þessi mál, sem
ber að skoða sem upphaf allsherj-
ar vinnulöggjafar, sem yrði sett
jafnskjótt og innlend reynsla
fengist. Þetta frumvarp var samið
af fullri sanngirni í garð alþýðu-
samtakanna, enda þótt þingmenn
þeirra snerust öndverðir gegn því
á síðustu stundu. En umfram allt
þarf Alþýðusamb. íslands að sjá
til þess -í framtíðinni, að verkfalls-
menn grípi aldrei til neinna bola-
bragða, svo sem vörubanns að
vetrarlagi á norðlenzkar hafnir
eða annarra þeirra ráðstafana,
sem auðveldlega geta orðið landi
og lýð til hins mesta háska. Og
þeir, sem nú miklast af því, að
traðka lögum og rétti og öllu
skynsamlegu framferði, hefðu gott
af að minnast hins forna spak-
mælis: „Með lögum skal land
byggja“.
Bóndi.
Alhugið!
Þar sem skýrt er frá samkomu-
lagsatriðunum milli samninga-
nefnda Sís og Iðju í 54. tölubl.
Dags hafa fallið úr í prentun tvö
orð undir 5. atriði a. Þessi samn-
ingsliður byrjaði þannig rétt orð-
aður:
„Öll núverandi föst laun í
verksmiðjunum Gefjun og Iðunn
hækki um 12% o. s. frv. Hin let-
urbreyttu orð höfðu fallið niður.
B-liður sama atriðis var einnig
ekki rétt orðaður. Hann átti að
vera svo:
„Verksmiðjurnar ábyrgjast sama
ágóðahluta og Gefjun greiddi síð-
ast og eftir sama kerfi“.
Leiðréttist þetta hér með.
Verkfall
og mögnuð sundrung hefir orðið
í Háskólanum út af veitingu dó-
sentsembættisins til handa Sig-
urði Einarssyni. Logar þar allt í
deilum og óánægju í sambandi við
þetta tiltæki Haralds Guðmunds-
sonar.
J. S. Kvaran
hefir lýst yfir, að hann lofi því að
greiða starfsfólki við skógerð sína
jafngott kaup og kjör eins og
samskonar fyrirtæki hér á staðn-
um komi til með að greiða.
Þriggja manna nefnd, kosin af
starfsfólki Kvarans, fór með yfir-
lýsingu hans vottfesta til Jóns er-
indreka, en hann segir, að yfir-
lýsingin sé skrípalæti, þar sem
loforðið sé gefið starfsfólkinu en
ekki „Iðju“, og Jón bannar fólk-
inu að vinna.
Mikil er umhyggja hans fyrir
verkafólkinu!
NÆTURVÖRÐUR er í Stjömu Ap6-
teki þessa viku. (Frá n. k. mánud. er
næturvörður I Akureyrar Apóteld.)
Ef yður vantar fi befri kfól,
þá komið og
lítið á nýko iii n u tauin.
Kaupfélag Eyfirðinga.
Vefnaðatvörudeild.