Dagur - 25.05.1938, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfirðinga.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
XXI. árg. |
Afgreiðslan
er hjá JóNl Þ. ÞÓE, Nor6-
urgötu 3. Talsími 112. Upp-
sögn, bundin við áramót, sé
komin til afgreiðslumanns
fyrir 1. des.
Akureyri 25. maí 1938.
; 24. tbl.
Einar H. Kvaran
rithöfundur og $káld.
m

>@C3§K>»C>®C59C5® <

Ad sumarmálum.
Mér léttir fyrir brjósti, það lifnar hugur minn,
mig langar til að fara að „stíga sporið“,
og eldinn, sem var falinn, ég endurvakinn finn,
og afl í vöðvum. Það er blessað vorið.
m
o
m
5
©5
V
Ég man frá bernskudögum hvað mér fannst lífið bjart,
ég man að það var einkanlega á vorin.
En þá var líka skammdegið oft skuggalega svart
og Skjalda gamla kannske ekki borin.
Og árin komu og liðu og oft með gleðibrag,
og œskan drakk það bezta úr náttúrunni.
Rímur voru kveðnar og raulað stundum lag
í rökkrinu í gömlu baðstofunni.
En þá var stundum nauðsyn að þreyta ýmsa raun
og þá var stundum hleypt á tæpu vaði.
Til bjargar urðu tíðum, þó blótað vœri á laun,
bœnirnar, sem fylgdu manni úr hlaði.
Á vegamótum oftsinnis andartak ég beið
og átti von á förunautum stundum,
en hélt svo jafnan einn saman áfram grýtta leið
og eftir þröngum hættulegum sundum.
í anda hefi ég farið um ókunn dýrðarlönd
og eftirsóttar gersemar þar fundið.
Nú legg ég bráðum einn saman, en öruggur frá strönd
og út á hinnsta, þrengsta og dýpsta sundið.
Ég stanza og lít til baka við sorfinn fjörusand,
— ég sýp á vasaglasinu í laumi —
en fyrir handan álinn ég fyrirhitti land,
sem fáir hafa litið nema í draumi.
Og þó að margt sé hulið í þoku, og skoðun tvenn
hvort þar sé „grösug hlíð með berjalautum“,
ég litast um, ef þörf gerist einu sinni enn
ég á þar von á tryggum förunautum.
Ég finn það nú að lokum, að ég var aldrei einn,
og oft var leiðin skreytt með fögrum rósum,
og vegurinn, sem mér fannst ekki vera alveg beinn,
er varðaður með skœrum götuljósum.
Mér léttir fyrir brjósti, það lifnar hugur nnnn,
mig langar til að fára að „stíga sporið“,
og eldinn, sem var falinn, ég endurvakinn finn,
og afl í vöðvum. Það er blessað vorið.
Hjörleifur á Gilsbakka.
»Sýnist osSj
er slíkir deyja,
sól og sumitr
séu á förum:
allt auðara,
allt snauðara
allt heimskara,
sem eftir hjarir«,
Þessi þjóðkunni maður andaðist
að heimili sínu, Sólvallagötu 3 í
Reykjavík, síðastl. laugardags-
morgun. Hafði hann legið rúm-
fastur síðan á páskum
Einar Gísli Hjörleifsson Kvaran
(svo hét hann fullu nafni) er
fæddur í Vallanesi 6. desember
1859, og varð því tæpra 79 ára
gamall. Foreldrar hans voru síra
Hjörleifur Einarsson og fyrri kona
hans, Guðlaug Eyjólfsdóttir. Árið
1860 fluttust þau hjón með son
sinn að Blöndudalshólum í Húna,-
vatnssýslu, og ólst Einar þar upp
til 10 ára aldurs. Fékk þá faðir
hans Goðdali í Skagafirði, og var
það heimili Einars, þar til hann
fór í skóla 1875. Ári síðar fluttist
síra Hjörleifur að Undirfelli í
Vatnsdal og var þar prestur og
prófastur til 1906.
Úr lærða skólanum útskrifaðist
Einar árið 1881. Samkvæmt hans
eigin frásögn hefir skólalífið ekki
átt vel við hann. Strax á skólaár-
um hans beygðist krókurinn til
þess, er verða vildi. Tók hann þá
þegar að skrifa sögur. Kom fyrsta
saga hans, „Orgelið“, út í Þjóðólfi
í ritstjóratíð sr. Matthíasar. Enn-
fremur skrifaði Einar á þessum
skólaárum sínum söguna „Hvorn
eiðinn á eg að rjúfa?“ — er Jón
Ólafsson lét prenta á Eskifirði ár-
ið 1880.
Sumarið 1881 sigldi Einar til
Kaupmannahafnar, til þess að
lesa stjórnfræði við háskólann, en
af þeim lestri mun lítið hafa orð-
ið. Beindist hugur hans mjög að
lestri skáldrita og bókmennta
samtíðarinnar. Batt hann félags-
skap við nokkra gáfaða landa
sína, er voru á háskólanum, en
það voru þeir Gestur Pálsson,
Bertel E. Ó. Þorleifsson og Hann-
es Hafstein. Höfðu þeir allir feng-
ist við að yrkja og voru aðdáend-
ur Brandesar og kenninga hans.
Mun ELnar einkum hafs orðið
snortinn af þeirri kenningu
Brandésar, að einstaklingurinn
ætti að haf i óskorað frelsi til þess
að leita sannleikans í öllu og
allstaðar, hvorki almenningsálit
eða trúarbrögð ættu eða mættu
vera honum hlekkur um fót í
þeirri leit, og þessari' lífsskoðun
reyndist Einar trúr alla æfi. Það
sýndi djarfhugur hans og óbilandi
þrek í sambandi við rannsókn dul-
arfullra fyrirbrigða og afstaða
hans og starf á sviði sálarrann-
sóknanna, sem ollu honum megns
mótblásturs og jafnvel ofsókna
um eitt skeið. Það er þessi trú-
mennska við málstað sannleikans,
sem framar öllu öðru hefir stækk-
að Einar H. Kvaran og gert hann
að miklum manni.
Árið 1882 gáfu þeir félagar út
ritið „Verðandi“, sem vakti all-
mikið umtal og blaðadóma. Þar
Áúrtist sagan „Upp og niður“, eftir
Einar. Ritið varð skammlíft. I árs-
byrjun 1884 hrinda þeir félagar af
stokkunum nýju mánaðarblaði, er
nefndist „Heimdallur“. Átti Einar
tvær sögur í blaðinu: „Sveinn
káti“ og „You are a humbug, Sir“.
í hinni fyrnefndu kemur fram
samúð höfundarins með smælingj-
unum, sem mjög hefir einkennt
sögur hans síðan.
Skáldskapariðkanir Einars urðu
þess valdandi, að hann hvarf próf-
laus frá háskólanum. Á þessum ár-
um kvæntist hann danskri konu
og átti með henni tvo drengi, er
báðir dóu á fyrsta ári, þessa konu
sína missti hann eftir skamma
sambúð.
Sumarið 1885 fór Einar Hjör-
leifsson vestur um haf og dvaldist
þar næstu 10 ár. Lengst af þeim
tíma var hann ritstjóri Lögbergs.
Á því tímabili tók hann miklun;
andlegum þroska og hugarfars-
breytingum, sem einkum voru
fólgnar í því að hverfa frá ein-
staklingshyggju realismans, sem
hann áður hafði fylgt, en aðhyllast
í þess stað bræðralagshugsjón
kristindómsins,
hann þó kirkjukreddumaður.
Ekki lagði hann söguritunina á
hilluna þau ár, er hann var í
Ameríku. Hið langmerkasta, er út
kom eftir hann af því tagi, var
sagan „Vonir“, sem er hreinasta
djásn í íslenzkum bókmenntum.
Snemma árs 1895 hvarf Einar
frá ritstjórn Lögbergs og sneri al-
meðritstjóri ísafoldar undir aðal-
ritstjórn Björns Jónssonar. Hélt
hann því starfi til haustsins 1901,
en þá tók hann að sér ritstjórn
nýs blaðs á Akureyri, Norður-
lands. Á þessum árum var Einar
fylgismaður stefnu dr. Valtýs
Guðmundssonar í stjórnmálum.
Haustið 1904 lét hann af ritstjórn
Norðurlands, fluttist til Reykja-
víkur og varð ritstjóri Fjallkon-
unnar í tvö ár, frá 1904 til 1906.
Það, sem eftir var æfinnar, var
hann búsettur í Reykjavík og
lifði á ritstörfum.
en aldrei gerðist, farinn heim til íslands og gerðist