Dagur - 19.01.1939, Síða 3

3. tbl.
DAGUR
11
Jarðarfiir §onar okkar
Þ ó f h a I 1 s,
sein asadaðisf á hressing'arhælinu í Kópavogi 26.
S. na. €er frani frá AEcnreyrarkirkju 24. þ. m. kl. 1 e. li.
Matfhildur Grícnsdáftér. Ballgrímur Helgason.
'll'lllil—l t1 il Hl BMIliaiMBHIBIllliiHiiiiini'IIWIIIHliMlilliníTBinBIIIHMBHIIIIHMMIIillHB'WIH—IW
Hjartans þökk fyrir auðsýnda samúð og hluttekning við andlát
og jarðarför Friðílimu Frlðbfaruardóttur. .
Vandamenn.
um vísindalega herbúnaði vorra
tíma.
Þá vitum vér hversu margar af
þjóðunum trúa ennþá á stríðsguð-
inn Tý, og sjáum til hvers sú trú
leiðir. Ennþá er trúað á Ægi og
Frey til sjávar og sveita og ýmsir
útlendir guðir eru nú komnir til
sögunnar ems og Mammon og vín-
guðinn Bakkus. Loks megum vér
ekki gleyma Freyju, sem átt hefir
marga ástvini fyrr og seinna, með
öllum þjóðum, og eru þeir margir
sem leita sér yndis af heimar
föruneyti. En Freyju fylgja kett-
irnir, sem draga vagn hennar, og
eru þeir bæði slægir og grimmir
og hafa margir hlotið illar skrá-
veifur af þeirra völdum, sem of
mjög hafa orðið handgengnir
þessum guðdómi.
Þannig má lengi halda áfram,
og hnígur þá allt að hinni sömu
niðurstöðu, að ennþá blótum vér
heiðin goð, bæði leynt og ljóst.
Og hví skyldum vér ekki gera
það, einungis á skynsamlegan
hátt? Öll standa þau sem fulltrú-
ar ákveðinna lífssanninda og lífs-
gæða.
Þór er góður -— vélakrafturinn,
þessi jötunorka, sem beizluð hefir
verið og á vafalaust eftir að létta
miklum hluta hins þyngsta erfið-
is af herðum mannkynsins. En
krafturinn dugir ekki einn. Þór
er heimskur og það þarf að hafa
vit fyrir honum. Þá getur hann
með Mjölni sínum lagt að velli hin
ægilegustu tröll fátæktar og erf-
iðleika, sem staðið hafa í vegi
mannanna. Óðimi er ágætur.
Hvað er betra en skilningurinn
og vitið, ef því er beitt til góðs.
En Óðiim þarf handleiðslu kær-
leikans.
Týr er fulltrúi hugrekkisins og
hreystinnar. Alltaf er jafnmikil
þörf á því, þótt vér notum það
ekki til að drepa hvert annað. Og
hver vildi algerlega afneita ástar-
gyðjunni Freyju, þó að bannsettir
kettimir séu í fylgd með henni,
en það merkir, að ástin, sem hún
stendur sem fulltrúi fyiir, geti
orðið grimm, afbrýðissöm og und-
irförul.
Hver þessara guða er ágætur á
sínum stað. Þeir eru ennþá föru-
nautar vor allra. En hvað er það
sem vér höfum leitast \dð að gera
við þá í kristinni trú?
Vér höfum leitast vi8 að skipa
kraftinum undir . vitsmunina og
vitsmununum undir kœrleikann.
Svo hét það að vísu, að Þór
væri sonur Óðins og Óðinn væri
því honum æðri. En gallinn á
Óðni var sá, að hann var kaldrifj-
aður og slægvitur og veraldar-
höfðingi hinn mesti. Freyja átti að
sönnu nokkur ítök í honum, en
bæði var, að Freyja var aðeins
fulltrúi hinnar líkamlegu ástar,
enda var Óðinn marglyndur í ást-
unum, skreið inn í hamarinn til
Gunnlaðar og átti vingott við
huldur og hamragýgi og hafði
fjölmargar valkyrjur sér við hlið.
En það sem forfeður vorir áttu
reyndar engan fulltrúa fyrir með-
al sinna vitru og ágætu guða var
hinn andlegi kærleikur, miskunn-
arlundin, sem hafin er vfir allar
mannlegar ástríður. Þeh* áttu eng-
an guðdóm fyrir líknarlundina, þá
meðaumkun, sem nær til aumra
og volaðra, hinna þjáðu og bág-
stöddu, nema ef það væri Eir,
þerna Friggjar, og er þá þessari
skapseinkunn ekki gert hátt und-
ir höfði — enda var yfirleitt harð-
úðugt lundarfar víkinganna og
voru þeir hvergi viðkvæmir fyrir
sárum eða bana.
IV.
Það var Hvíti-Kristur, sem kom
til að fylla upp í'þetta skai’ð.
Hann líktist að vísu Baldri í
hreinleik og sakleysi, en var hon-
um þó stórum öflugri í miskunn-
arlundinni og kærleikanum. Eng-
um efa er það orpið, að uppruna-
lega gerðu forfeður vorir, eins og
Helgi magri, lítið annað en að
bæta honum við í guðahópinn.
En smámsaman varð mönnum það
ljóst, að hann var um aðra fram
fulltrúi hins hæsta guðs, því að
„þeirra var kærleikurinn mestur“:
Þá tóku sumir ofstækismenn að
yrkja níð um hin fornu goð og
segja:
„Grey þykkir mér Freyja“.
Hefir mér jafnan fundist, að
maklega hafi Hjalti Skeggjason
verið útlægur gerr af landinu fyr-
ir svo heimskulegan kviðlmg, því
að það er eins og að níðast á for-
eldrum sínum, að svívirða þá
helgu dóma, er vér tignuðum áð-
ur, þó að síðar þykjumst vér
komast til fyllri sannleikans við-
urkenningar. Og mér leikur ávalt
grunur á, að þeir sem viðhafa
slíkan ofsa í trúarefnum risti
heldur aldrei djúpt í hinum nýja
sið og trúi sér því hvorki til sálu-
hjálpar á einn guðdóm eða annan.
Þessvegna dáist eg að Helga
hinum magra, forföður vorum,
sem hét á Þór í sæförum og harð-
ræðum, þegar karlmennskunnar
þurfti við, en trúði á Krist til
hinnar friðsamari iðju. Þessi vitri
og víðföruli maður, sem bæði að
uppeldi og ætterni stóð með ann-
an fótinn í heiðinni menningu en
hinn í kristninni, kunni vafalaust
vel að meta þau menningarverð-
mæti, sem hvortveggi átrúnaður-
inn hafði í sér sér fólgin.
Því að í trúarbrögðum þjóðanna
speglast þeirra andlega reynsla í
óteljandi ættliðu. Þar er kristölluð
skáldleg sýn og hugsæigáfa vitr-
ustu manna kynstofnsins. í vorum
fornu guðum sjáum vér því ekk-
ert annað, en þá kosti og bresti,
þann heiftareld og ástarbríma, sem
dýpst bjó í eðli vors kyns frá ör-
ófi alda. Vér sjáum hugsjónir
þeirra og drauma persónugervast,
vér sjáum raunir þeh’ra og von-
brigði, fögnuð þeirra og lífsþrótt.
I sögu guðanna, þeirra sem
safnast saman undir Aski Yggdras-
ist, tré lífsins, og heyja þar örlög
sín, sjáum vér um leið sögu ættar
vorrar og hennar örlaga-dóma.
Þessvegna getum vér heiðrað
þ’essa glæsilegu guði feðra vorra,
enda þótt vér höfum valið oss
hinn hvíta Krist að leiðtoga. Vér
getum ennþá sagt:
Lifi vaskleikur og vit, lifi hug-
dirfð og hreysti, lifi fegurð og
Ostundvíil.
Einn afar leiður galli á okkur
íslendingum er óstundvísi, og væri
ekki vanþörf á að taka það til al-
varlegrar íhugunar. Sérstaklega er
það á öllum fundum, æfingum, bíó
og leikhúsum, og jafnvel við
messur. Sem betur fer er það ekki
nú orðið mjög áberandi á vinnu-
stöðvum, þar sem er fastur og á-
kveðinn vinnutími. En þó vill það
til þar, að menn koma heldur
seint til vinnu, en þeir hinir sömu
passa oftast betur upp á hættu-
tímann.
Af hverju stafar nú öll óstund-
vísi? Er það af sinnuleysi eða er
það af vana? Eg held að það sé af
vana eða öllu heldur af óvana.
Það er vanalegt, þegar fundur á
að byrja t. d. kl. 8.30, að menn
segja: Ja, mér liggur ekkert á,
fundirnir eru ekki vanir að byrja
stundvíslega, og ekki get ég verið
að sitja þar og bíða. En af hverju
geta fundir ekki byrjað stundvís-
lega? Það er auðskilið. Það er
ekki af neinu öðru en þessu: Menn
skeyta því engu, þó að aðrir bíði
eftir þeim, en vilja ekki hætta á
það að þurfa að bíða eftir öðrum.
Ef nú hver einasti maður sneri
við þessum öfuga hugsunarhætti
og segði: Það skal ekki standa á
mér. Eg skal vera kominn á rétt-
um tíma. Enginn skal þurfa að
bíða eftir mér. Þá mundu allir
fundir byrja á réttum tíma.
Nú er mikil félagaöld. Það eru
stofnuð félög á félög ofan. En oft
er það svo, að félagsáhuginn
dofnar, stuttu eftir að félögin eru
stofnuð. Menn nenna ekki að
koma á fundina, þeim þykja fund-
irnir daufir og leiðinlegir. En af
hverju eru þeir daufir og leiðin-
legir? Ekki fyrir annað en það, að
þeir eru svo fámennir, að ekki er
hægt að koma neinu-fjöri í um-
ræðurnar. Og svo kenna menn fé-
lagsstjórninni um, hvað félags-
skapurinn er daufur og máttlítill,
en gæta ekki að því, að félags-
stjórn getur ekki haldið við fjör-
ugu og skemmtilegu félagslífi, ef
félagarnir ekki mæta á fundum
frjósemi jarðar, ástir og endur-
fæðing!
Lifi Þór og Óðinn, lifi Týr og
Baldur og Freyr!
Lifi gyðjurnar Iðunn og Freyja!
- Benjantín Kristjánsson.
og taka þátt í umræðum og störf-
um félagsins.
Þá eru það söngfélögin. Ekki
mun vera betra ástandið þar.
Við skulum hugsa okkur söng-
stjóra, sem stjórnar 50—60 manna
kór. Hann kemur á réttum tíma á
æfingastaðinn og er tilbúinn að
byrja æfingu. En þá er ekkert af
fólkinu komið. Svo líður tíminn,
5—10—15 mínútur. Það er einn og
einn að koma, en allt of fáir. Og
enn er beðið aðrar 15 mín. Þá er
kannske kominn þriðjungur eða
helmingur. Söngstjórinn er orðinn
leiður á að bíða, og ákveður að
byrja æfingu. Og enn er fólkið að
koma, kannske næstu 30 mínútur,
og hver maður, sem kemur, tefur
fyrir og truflar. Æfingin verður
ekki að hálfu gagni, því fyrir utan
tafirnar, þá hafa þeir, sem síðast
komu, misst nokkuð af æfingunni.
Nú skulum við athuga, hvað
söngstjórinn hefir beðið lengi, ef
það hafa átt að vera æfingar tvis-
var í viku í 8 mánuði, og ef hann
hefir beðið í 30 mínútur í hvert
sinn. Það er hvorki meira eða
minna en 30 klukkutímar, eða
sama sem 3 dagar. Það sýnist ekki
mikið að láta bíða eftir sér hálfan
tíma, en að bíða í 30 tíma, það er
langur tími fyrir þann, sem bíður.
En hvað er það hjá hinu, að engin
æfingin á þessum 8 mánuðum
hefir náð fullum tilgangi? En það
er það versta fyrir samvizkusam-
an söngstjóra, og allan kórinn. En
oftast er það svo, að þeir, sem
verst hafa sótt æfingar, passa sig
að' vera með á opinberum sam-
söng, og má þá geta nærri hvað
vel þeir eru undir það búnir.
Ekki batnar þegar maður fer að
skyggnast um í bíó eða leikhúsi.
Þó munu nú bíósýningar vera
næstar því að byrja stundvíslega.
En mikið ónæði er þó, eftir að
sýningar eru byrjaðar, af fólki,
sem kemur á eftir og er að komast
í sæti.
Leiksýningar eiga að byrja kl.
8.30. En það kemur ekki fyrir að
þær geti byrjað á tilteknum tíma.
Því þá er aðalstraumurinn á fólk-
inu í húsið, og næstu 10 mínút-
urnar er fólk að koma og troðast
í sætin. Sætin eru tölusett, svo
þeir, sem komnir eru, verða að
standa upp, á meðan aðrir eru að
komast í sín sæti. En af því leiðir
eilífan umgang og bekkjaskelli í
salnum. Leikendur bíða albúnir,
en geta ekki byrjað að leika fyrr
en umgangur er hættur og kyrrð