Dagur - 04.05.1939, Page 2

72
DAGUR
18. tbl.
Þegnskylduvinna.
Á Alþingi 1903 bar Hermann
Jónasson á Pingeyrum fram til-
lögu um þegnskylduvinnu. Tillaga
þessi náði ekki samþykkt Alþingis,
eu málið var um allmörg ár
mikið rætt á fundum víðsvegar
um landið. Eitt sinn, þegar rætt
var um mál þetta, kastaði Páll
skáld Árdal fram stöku þessari:
»Ó, hve margur yrði sæll,
elska myndi landið heitt
mætti hann verða í mánuð þræll
og moka skít fyrir ekki neitt«.
Yísa þessi flaug um allt land
viðhöfð, sem heppilegust hefir
reynst kaupendum og seljanda.
Vonandi lætur rafmagnsnefnd
eitthvað til sín heyra á næstunni
um þessi mál og skal því ekki
nánar um þau rætt að sinni, en
aðeins að lokum til fróðleiks og
athugunar getið um nokkur atriði
úr fyrirlestri, sem norskur verk
fræðingur, K. Fritzvold, hélt ný-
lega í Oslo um rafmagn og raf-
magnsnotkun.
Vatnsorka, sem við höfum yf.r
að ráða, sagði Fritzvold, getur
framleitt 15 miljónir hestafla, en
nú höfum við aðeins virk að 2,5
miljónir.
Einn fjórði hluti þessa rafmagns
fer til almenningsnota, þ. e. heim-
ilisnota. Afgangurinn er notaður
til iðnaðar. Eins og öllum er
kunnugt hefir rafmagnsiðnaður-
inn tekið stórstígum framförum
síðustu 30 árin, og þegar þess er
gætt að nú þegar hafa atvinnu við
þennan iðnað 15.000 manns, karl-
ar og konur, hlýtur öllum að vera
ljóst hve mikil áhrif hann herir á
þ j óðarbúskapirjn.
Þá talaði fyrirlesarinn um sölu
á raímagni til almennings.
Rafmagn er hér selt á þrennan
hátt, sagði hann, gegnum hemil,
eftir mæli, og með sameinuðum
hernli og umframeyðslu mæli.
Taldi hann að síðasttalda sölu-
aðferðin væri á allan hátt heppi-
legust. Með því að selja ra'magn
á þann hátt, borgaði sig bezt að
hafa suðuáhöld sem tækju mikinn
straum. En þó er ekki nóg að hafa
suðuáhöld, sem taka svo og svo
mörg vött af straum, ef pottur,
katlar og önnur slík áhöld eru
ekki fyrir suðu við rafmagn
Fyrirlesarinn sýndi fram á að
aluminium suðutæki með þunnum
og beygluðum botni eyddu helm-
ingi meiri straum en hin, sem
væru þykk og féllu vel að suðu-
plötunni.
Að lokum talaði hann um suðu
matvæla við rafmagn og sérstak-
lega grænmetis og lagði mikla á-
herzlu á að leggja niður þann ó-
sið að nota jafn mikið vatn við
suðu grænmetis og nú tíðkaðist,
en taka í þess stað upp gufusuðu.
í ummælum þessum felast bend-
ingar um sölufyrirkomulag sem
vert er að gefa gaum og raf-
magnsnefnd ætti að athuga þá
söluaðferð, sem fyrirlesarinn telur
að bezt hafi gefizt.
Arl<
og var óspart notuð af andstæð-
ingum málsins, og sýnist jafnvel
hafa orðið biturra vopn málinu
til falls, en höfundur hennar
hefði ætlast til. Um langt skeið
hetir verið hljótt um mál þetta.
En síðan Hermann bar fram til-
lögu sína og Páll orti áðurnefnda
stöku hefir orðið gagngerð breyt-
ing á högum þjóðarinnar. Ein
breytingin er sú, að 1903 voru
fáir skólar í landinu, engin skóla-
skylda og fáir æskumenn áttu
því kost á skólagöngu. Nú er
svo komið að allir ganga i skóla
og þjóðin ver miklu fé til þeirra
Um aldamót siðustu hefði slíkt
þótt fjarstæða, að kosta öll börn
og æskulýð þjóðarinnar f skóla,
til þess að læra allskonar bókleg
fræði. Nú þykir þetta sjálfsagt.
En eins og breyting hefir orðið
á viðhorfi manna til skólagöngu
unglinga á þessum tíma, þá þykir
mér senilegt, að nú sé kominn
tími til þess að ræða um þegn-
skylduvinnu unglinga, og við þær
umræður komi i ljós, að þjóðin
hafi annan skilning á því máli
en hún hafði fyrir aldarþriðjungi
siðan.
Fjöldi unglinga gengur nú at-
vinnulaus í bæjum og kauptún-
um landsins. Margir unglingarnir
eru að vísu í skólum á vetrum,
en á sumrin hafa margir þeirra
lítið að starfa, og þá ef til vill
aðeins stuttan tíma. Margir þess-
ara unglinga kunna líka fá verk
að vinna og eru því minua eftir-
sóttir en ella.
Pegar Hermann á Þingeyrum
flutli tillögu sína um þegnskyldu-
vinnu var allt öðrn máli að
gegna um unglinga yfirleitt í
landinu. Miklu fleiri þeirra ólusl
þá að tiltölu upp í sveit en nú,
og flestir þeirra höfðu nóg að
starfa árið um kring. Þegnskyldu-
vinnumálið sýnist því nú vera
tímabært mál, og sérstaklega af
tveim aðalástæðum. Önnur ástæð-
an er vegna uppeldis æskunnar
i landinu. Ef þegnskylduvinna
fyrir allt æskufólk í landinu yrði
lögleidd, þá yrði að haga henni
svo, að hún yrði verklegur skóli
fyrir æskufólkið, og ekki síður
nauðsynlegur skóli en skólarnir,
sem fyrir eru og sem kenna nær
eingöngu bókleg fræði. Þar yrðu
æskumönnum kennd allskonar
vinnubrögð úti og inni, reglusemi
og stundvísi, og um fram allt
yrði að venja þá við að leggja
sig vel fram við vinnuna. Hver
ungur maður í landinu og hvei
ung stúlka yrði að inna af hendi
þegnskylduvinnu í ein tvö ár. Ef
timinn væri miklu styttri, þá er
hætt við þvi, að uppeldislegur
árangur þegnskylduvinnunnar
yrði ekki nægilegur.
En unglingur, sem undir góðri
stjórn hefir verið i þegnskyldu-
vinnu í tvö ár, myndi miklu
hæfari en ella, að taka að sér
ýms störf, og minni hætta fyrir
hann að hann fengi ekki atvinnu.
Að sjálfsögðu yrði þegnskyldu-
vinna hvers unglings að vera fjöl-
breytt. Eg nefni hér: vegagerð,
jarðrækt, garðrækt, skógrækt,
netaviðgerð, jafnvel smiði og
ýmskonar vinnu, sem hægt er að
vinna inni á vetrum. Hver ung-
lingur fengi fæði og aðrar brýn-
ustu lífsnauðsynjar, meðan hann
væri i þegnskylduvinnunni.
Sumum mun finnast þetta
skattur á æskumennina. En
margir þeirra myndu ekki hafa
minna upp með þessu móti, en
þeir hafa nú, því að margir
unglingar, sem unnið geta, eru
nú ómagar foreldra sinna, vegna
þess að þeir fá hvergi vinnu. Og
þar að auki á þegnskylduvinnan
að vera nauðsynlegur liður í upp-
eldi hvers unglings. Ríkissjóður
leggur nú mikið fé fram til vega
og viðhalds þeirra og til rækt-
unar landsins. Ef þegnskyldu-
vinnu yrði á komið, þá gætu
þessi fjárframlög minkað að
miklum mun. Þar er hin höfuð-
ástæðan til þess að lögleiða þegn-
skylduvinnuna. Ríkið ætti með
þegnskylduvinnu að lála rækta
stór landflæmi, þar sem ræktnn-
ar og samgönguskilyrði eru bezt
og jafnvel að byggja á þeim hús,
sem byggð væru að mestu af
unglingum í þegnskylduvinnu.
Þessi hús og þetta land væri
síðan leigt ungu fólki, sem lifa
vildi af landinu og væri búið að
læra að vinna við það.
Vænti þess að fleiri vilji ræða
þetta mál í Degi, og læt þessa
stuttu grein nægja sem byrjun
þeirra umræða. Þ. M. J.
Ferðafélag Akureyrar
fer skemmtiferð næstkomandi
sunnudag kl. 7,30 á »Bónda« og
»Súlur«,
Ekið verður í bifreiðum að
Kristnesi og gengið þaðan á fjall-
ið. Komið verður við á Skíða-
stöðum á heimleið.
, Ferðafélagið væntir þess að nú
þegar sé kominn allmikill vor-
og ferðahugur í bæjarbúa og ósk-
ar að sem flestir sjái sér fært að
leggja land undir fót og taka þátt
í ferðinni á sunnudaginn kemur.
»FrjáIst er í fjallasal* ....
Messað á Akureyri kl. 2 e. h.
næstkomandi sunnudag.
Áheit á Akureyrarkirkju irá K. J. 50,00,
N. N. gjöf 5,00 og frá S. A 5,00. Þakkir
Á. R;
sýnir fimmtudaginn 4. þ. m.
kl. 9:
Chicago
Heimsfræg stórmynd er sýn-
ir einn af stórkostlegustu við-
burðum sögunnar: brunann
mikla í Chicago 8. og 9. okt.
1871.
Aðalhlutverkin leika:
Tyrone Power,
Alice Faye
og Don Ameche.
I. O. O. F. = 121459 =
Síra Marinó Kristinnsson er kos-
inn prestur á ísafirða.
Zion. Sunnud. 7. maí verður síðasta
barnasamkoman að þessu sinni kl.
IOV2. Almenn samkoma kl. 8V2.
Ungmennastúkan Akurlilja no. 2
heldur fund á sunnudaginn kl, 8>/3 í
Skjaldborg. Kosning embættismanna.
Kosning fulltrúa á Stórstúkuþing. A-
ríðandi að félagar mæti.
Kvennakórinn Harpa syngur í Nýja
Bíó kl. 2*/2 á sunnudaginn.
Þingmennirnir Einar Árnason, Bernharð
Stefánsson og Stefán Stefánsson komu
hingað loftleiðina að sunnan í fyrradag.
Útvarpsumrœður um stjórnmál fara fram
á þriðjudaginn.
Látin er nýlega i Reykjavík skáldkonan
Herdís Andrésdóttir.
Formaður útvarpsráðs hefir verið skipað-
ur Jón Eyþórsson veðurfraeðingur.
Gullbrúðkaupsafmœli eiga á laugar-
daginn hjónin Kristín Jakobsdóttir og
Sigfús E. Austfjöið, búandi á Hliðarenda
í Kræklingahlíð.
Klukkunni flýtt:
Um síðustu helgi var klukkunni flýtt
um eina stund samkvæmt ályktun Alþing
is. Stendur ráðstöfun þessi yfir til 1.
okt. í haust.
Ljósmyndastofan
i Qránufélagfsgötu 21
er opin frá kl. 10—6.
HVERGI ÓDÝRAR.
Guðr. Funch-Rasmussen.
iGarökönnur,
margar stærðir, nýkomnar.
Kaupfélag Eyfirðinga
Járn- og glervörudeild.