Dagur - 13.07.1939, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur U á hverjum
fimmtudegi Kostar
kr. 6.00 áig. Gjaldk.
Árni Jóhannsson ’
Kaupfél. Eyfirðinga.
Gjaldd. fyrir 1. júlí.
AFGREIÐSLAN
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Tal-
simi 12. Uppsögn,
bundin við áramót, sé
komin til afgreiðslu-
manns fyrir 1. des.
Akureyri 13. júlí 1939.
28. tbl.
Framsóknarllokkiir-
inn og kaupsiaðimii’.
Tvennt er það, sem fyrst og
fremst myndar undirstöðuna að
velgengni íslenzku kaupstaðanna.
Það er iðnaður og sjávarútvegur.
Á þessum tveimur atvinnugrein-
um byggja íbúar kaupstaðanna
einkum lífsframfæri sitt yfirleitt.
Bregðist þessar meginstoðir, er
lífsafkoma kaupstaðanna í voða.
Eins og kunnugt er, hefir ýmis-
konar iðnaður færzt mjög í auk-
ana síðustu árin. Það vita allir,
að þessi aukni iðnaður er að
miklu leyti beinlínis afleiðing inn-
flutningshaftanna. í skjóli þeirra
hefir innlendur iðnaður þróast.
Þetta hefir haft stórvægilega
þýðingu á tvennan hátt. Innlend
iðnaðarþróun hefir sparað mikinn
gjaldejrri og jafnframt veitt fjölda
kaupstaðabúa mikla atvinnu.
Innflutningshöftin eru, sem
kunnugt er, ráðstöfun Framsókn-
armanna og framkvæmdum haft-
anna haldið uppi af þeim. Þetta
bjargráðastarf Framsóknarflokks-
ins hefir skapað annan meginþátt-
inn í velgengni kaupstaðanna.
í annan stað hafa samvinnu-
menn reist iðnaðarfyrirtæki, sem
vinna úr innlendum hráefnum og
rekin eru með samvinnusniði.
Hefir þetta starf samvinnumann-
anna hina mestu þjóðhagslegu
þýðingu og veitir fjölda kaup-
staðabúa lífvænlega atvinnu. Eru
dæmin nærtæk um slíkt framtak
samvinnumanna í höfuðstað Norð-
urlands.
Við athugun á þessum efnum
getur það ekki orkað tvímælis, að
það eru Framsóknar- og sam-
vinnumenn, sem mestan og af-
drifaríkastan þátt hafa átt í þessu
framfaramáli kaupstaðanna.
Fyrir það eitt vaeri það eðlilegt
og réttmætt, að íbúar kaupstað-
anna hneigðust til fylgis við
Framsóknarflokkinn. En hér kem-
ur fleira til greina, sem að því
styður.
Andstæðingar Framsóknar-
flokksins hafa löngum látið það
klingja, að flokkurinn væri fjand-
samlegur sjávarútveginum, og
gæti því enginn, er þann atvinnu-
veg stundar, fylgt honum að mál-
um.
En í hverju hefir þessi „fjand-
skapur" birzt?
Meðan gróði var í sjávarútveg-
inum, en landbúnaðurinn hinsveg-
ar dróst aftur úr, beittu Fram-
sóknarmenn sér fyrir því, að fjár-
magnið væri að nokkru flutt til
landbúnaðarins, til þess að halda
jafnvægi í atvinnuvegunum.
Framsóknarmönnum var það ljóst,
að þjóðarvoði væri fyrir dyrum,
ef landbúnaðurinn legðist í rústir.
Þess vegna lagði flokkurinn mikla
áherzlu á að fyrirbyggja það. Af
þessum toga mun það upphaflega
hafa verið spunnið, að andstæð-
ingarnir, sem töldu sig málsvara
sjávarútvegsins, hófu þau brigzl
um Framsóknarmenn, að þeir
væru fjandsamlegir sjávarútveg-
inum.
En hugur Framsóknarmanna
Um 70—80 manns hafa unnið
við Laxá í sumar, síðan vinna
hófst þar í maíbyrjun. Allan maí
og fram yfir miðjan júní hefir
mestur tíminn gengið í að
sprengja fyrir undirstöðum stífl-
unnar og þrýstivatnspípunnar, en
nú miðar verkinu vel áfram. Ver-
ið er að steypa stífluna yfir eystri
kvísl Laxár og leggja þrýstivatns-
pípuna, sem er 700 m. að lengd.
Einnig er fyrir nokkru byrjað að
koma fyrir mælitækjum 1 stöðvar-
húsið. Til að byrja með verður
sett niður ein 2000 hestafla vél;
síðar, þegar þörf þykir, verður
bætt við annari 2000 eða 4000
hestafla vél; eftir því sem nauð-
syn krefur. Þyngstu vélastykki,
sem flutt verða að Laxá, eru um
14 tonn að þyngd, og hefir þurft
að endurbæta brýr og vegi frá
Húsavík, svo gjörlegt þætti að
flytja þessi stykki eftir þeim. Ráð-
gert er að virkjuninni við Laxá
verði lokið um miðjan október í
haust.
Háspennulínan frá Laxá til Ak-
ureyrar er rúmir 65 kílómetrar
að lengd; er nú langt komið að
reisa alla staura á línunni og
verður þá byrjað á að leggja
þræðina á staurana. Við há-
spennulínuna hafa unnið um 30
manns, og hefir þetta verk gengið
vel þrátt fyrir að mjög víða hefir
þurft að sprengja fyrir staurun-
um.
í sambandi við nýju rafveituna
er verið að framkvæma miklar
endurbætur á rafveitukerfi bæj-
arins. Auk aðalspennibreytistöðv-
arinnar, sem byggð var í fyrra-
kom greinilegast i ljós, þegar at-
vinnuvegurinn komst í þrenging-
ar. Þá beitti flokkurinn sér fyrir
því að styrkja hann með fjárfram-
lögum, létta af honum gjöldum,
svo sem kola- og salttolli og út-
flutningsgjaldi af saltfiski. Var
þetta fjandskapur við sjávarút-
veginn? Þó er enn ótalið stærsta
atriðið. Nú er svo komið, að síld-
veiðarnar eru orðinn stærri þáttur
í sjávarútveginum en þorskveið-
arnar. Þetta mikla framleiðslu-
æfintýri hefði alls ekki getað átt
sér stað, ef Framsóknarmenn
hefðu ekki haft framsýni og fyr-
irhyggju um byggingar síldar-
verksmiðjanna, auk þess sem þeir
höfðu forystu um samvinnu og
nýtt skipulag í sambandi við
haust, er verið að byggja 9 minni
spennibreytistöðvar víðsvegar um
bæinn. — Þá eru jarðraftaugar
lagðar um allar aðalgötur bæjar-
ins og er lengd þeirra um 15 kíló-
metrar og kosta þær um 80.000
krónur, en kostnaður við að
leggja þær mun verða allt að
30.000 krónur. Þetta verk er nú
vel á veg komið, en mikið verk er
þó eftir að setja öll hús í samband
við jarðlínurnar, og verður það
að framkvæmast af fagfróðum
mönnum.
Eins og að líkindum lætur bíða
Akureyringar í eftirvæntingu eft-
ir því að nýja rafveitan verði
fullgerð. Nú um hásumarið er til-
finnanlegur rafmagnsskoi'tur í
bænum, því auk allra iðnvéla eru
þegar um 150 rafmagnseldavélar
komnar í notkun í bænum.
Fyrstu niðurstöður
kauplagsnefndar.
Kauplagsnefndin, sem skipuð
var samkvæmt lögunum um
gengisskráningu, til þess að gera
yfirlit um breytingar á fram-
færslukostnaði frá áramótum 1939,
tilkynnti ríkisstjórninni fyrstu
niðurstöðurnar af störfum sínum
um síðustu mánaðamót.
Samkvæmt lögunum um geng-
isskráningu átti kaupgjald ófag-
lærðra verkamanna og fjölskyldu-
manna með minna en 3600 kr. árs-
tekjum í Reykjavík og tilsvarandi
lægra annarsstaðar að hækka frá
1. júlí, svo framarlega sem hækk-
un framfærslukostnaðarins í Rvík
næmi 5% eða meira mánuðina
apríl—júní í samanburði við mán-
uðina janúar—marz.
Niðurstaða kauplagsnefndar
xefir orðið sú, að hækkun fram-
færslukostnaðarins hafi ekki num-
ið nema rúmlega 2% og helzt því
kaupgjaldið óbreytt til 1. jan. 1940.
í kauplagsnefnd eiga sæti Björn
'5. Árnason lögfræðingur, formað-
ur, skipaður af hæstarétti, Jón
!31öndal hagfræðingur, tilnefndur
af Alþýðusamb. ísl. og Eggert
Claessen hæstaréttarmálaflutn-
ingsmaður, tilnefndur af Vinnu-
veitendafélagi íslands.
Kommúnistar eru í versta skapi
yfir því, að dýrtíðin skuli ekki
hafa aukizt meira en raun er á
orðin.
Esfa liin nýja.
Nýja strandferðaskipinu, sem
skipaútgerð ríkisins hefir látið
smíða, var hleypt af stokkunum í
skipasmíðastöðinni í Álaborg 8.
júlí s. 1.
Sú athöfn fór þannig fram:
Fyrir framan skipið var upp-
hækkaður pallur, prýddur íslenzk-
um og dönskum fánum. Yfir nafni
skipsins voru íslenzkir fánar. Milli
pallsins og skipsstefnisins hékk
kampavínsflaska í silkisnúru.
Sveinn Björnsson sendiherra flutti
ræðu. Því næst leiddi fram-
kvæmdastj óri skipasmíðastöðvar-
innar Ingiríði krónprinsessu upp
á pallinn. Flutti hún þar stutta
ræðu, skírði skipið og mælti m. a.:
„Esja skal nafn þitt vera“.
Síðan klippti krónprinsessan
sundur silkisnúruna; skall þá
kampavínsflaskan á bóg skipsins
og brotnaði, svo vínið freyddi rnn
skipsstefnið. Um leið þrýsti hún á
hnapp, og fór þá skipið í hreyf-
ingu niður. í sama mund féllu
flöggin af stefni skipsins og nafn
þess kom í ljós. Síðan var skipið
dregið upp að bryggju, þar sem
lokið verður við smíði þess.
Gert er ráð fyrir að skipið verði
tilbúið í lok ágústmánaðar.
Esja hin nýja verður um 1200
smálestir að stærð, aðeins minni
en Gullfoss. I skipinu verður rúm
fyrir 158 farþega.
Uppgrlpa sfildarafli
hefir verið fyrir öllu Norðurlandi
síðan um helgi, og hafa síldar-
bræðslurnar allar tekið til starfa.
Þann 8. þ. m. var veiðin orðin
tæp 70 þús. hektólítrar, og er það
helmingi minna en á sama tíma í
fyrra, en síðan hefir síldarmagnið
aukizt mjög mikið af veiði undan-
farinna daga. Síldin er magrari en
áður.
(Framhald á 4. síðu)
Laxárvirkjunin,