Dagur - 16.11.1939, Síða 3

46. tbl.
D A G U R
187
*••• -
Guðrúnu sál. Lárusdóttur, kom út
í Rvík 1913 og hlaut góða dóma.
Nú hefir sonur skáldkonunnar,
Lárus Sigurbjörnsson, snúið sög-
unni í leikrit, sem verið er að
sýna í Rvík um þessar mundir.
Helztu persónur leiksins eru:
ungur prestur, móðir hans, hjúkr-
unarkona, barnakennari, drykk-
feldur bóndi og barnsmóðir hans.
Auk þess nokkrai' aukapersónur.
Lífsviðhorf og trúarskoðanir
þessa fólks er harla ólíkt. Síra
Björn er frjálslyndur, Margrét
hjúkrunarkona heittrúuð, Jóhann
kennari efunargjarn, Guðmundur
bóndi óheflaður heimsmaður og
barnsmóðir hans kvíðin og
^hyggjufull vegna synda sinna.
Presturinn og hjúkrunarkonan
iella hugi saman, en hún villekki
bindast manni, sem hefir aðrar
ti'úarskoðanir en hún. Það kemur
þvi til átaka á milli þeirra um
þessi efni. Viðtölin eru sumstaðar
langdregin og verða þreytandi.
Tniarbragðalegur áróður leynir
sér ekki í þessu leikriti og er þó
alstaðar tekið með stillingu og
gætni á þeim málum. Heittrúaða
hjúkrunai'konan ber að lokum sig-
ur úr býtum. Presturinn hneigist
að hennar skoðunum, bæði vegna
atburða er fyrir koma, og að lík-
indum einnig af ást til hennar. Þá
eiga þau samleið.
Því er ekki að leyna, að efni
sögunnar „Á heimleið“ nýtur sín
miður í leikritsformi. Vanalega
mun svo fara, þegar sögu er snú-
ið í leikrit.
Sandhóla-Pétur,
í íslenzkri þýðingu Eiríks Sigurðs-
sonar kennara, kemur enn fram á
sjónarsviðið. Er þetta annað hefti
hinnar vinsælu unglingasögu eftir
A. Chr. Westergaard, og segir frá
baráttu Péturs við að halda sam-
an heimili sinu og systkina sinna,
sem misst hafa foreldra sína, eins
og frá er skýrt í 1. hefti sögunn-
ar, er út kom fyrir ári síðan.
Bamablaðið Æskan gefur söguna
út.
Þetta hefti sögunnar er prýði-
lega skemmtilegt aflestrar. Ekki
verður enn um það sagt hvernig
þessari baráttu Péturs lýkur, en
frá því er skýrt í 3. og síðasta
hefti sögunnar. Hvenær það kem-
ur út á íslenzku er að líkindum
undir því komið, hvernig viðtök-
ur þetta 2. hefti fær, en vonandi
verða þær góðar.
Ilmur skóga,
austræn fræði eftir Grétar Fells.
Bók þessi, sem er 111 bls. að
stærð, fjallar um austræn fræði,
sem nefnd eru „Vedantismi“. Eru
allir kaflar bókarinnar, að undan-
skildum þrem hinum síðustu, fyr-
irlestrar, er fluttir hafa verið í
Guðspekifélaginu og sumir í út-
varp veturinn 1938—39.
í stuttu forspjalli, sem höf. nefn-
ir „í forgarðinum", kemst hann
m. a. svo að orði:
„Vedantisminn, sem er í eðli
sínu rndleg raunhyggja, er upp-
haflega árangur af hugleiðingum
og innri reynslu eisetiunenna í
skógunum á Indlandi. Eg á enga
ósk betri hinni íslenzku þjóð til
handa, en þá, að þessi ilmur hinna
austrœnu skóga megi berast sem
víðast um þetta fagra æfintýra-
land, sem hefir svo mörg skilyrði
til þess að fóstra hugsandi þjóð.
Eg hefi kosið mér það hlutverk að
vera blærinn, sem ber þenna ilm
að vitum landa minna. Og eg el
þá von í brjósti, að sem flestir
þeirra megi bera gæfu til þess að
anda þeim ilmi að sér í löngum,
djúpum teigum, því eg er þess
fullviss, að sérhver sá, sem andar
að sér þessum Hmi hinna aust-
rænu skóga, hann andar að sér —
LIFINU SJÁLFU!“
Hver er sá, sem ekki viU teiga
úr slíkum lífsins brunni sér tU
andlegrar og líkamlegrar heilsu-
bótar? Ekki veitir af að nota sér
þá heilsubrunna, sem völ er á, í
því skaðræðis blóðbaði, sem nú er
að flæða yfir heiminn.
Árbók Ferðafélagsins
er að þessu sinni frábrugðin þvi,
er áður hefir verið. Hingað tU
hafa Árbækurnar haft héraðalýs-
ingar að innihaldi. í ár fjallar hún
einvörðungu um íslenzka fugla.
Fuglabók þessa hefir Magnús
Björnsson náttúrufræðingur ritað
og farizt það snHldarlega, sem
hans var von og vísa, enda mun
enginn núlifandi íslendingur hafa
hlýtt boði ritningarinnar, „Lítið
tH fuglanna í loftinu“, eins ræki-
lega og hann. Bók þessi er í fám
orðum sagt frábærlega vel rituð
og fróðleg og skemmtHeg að því
skapi. Hún er og prýdd fjölda
ágætra mynda.
Eimreiðin,
3. h. þ. á., er nýlega komin út. Rit-
stjórinn skrifar hixm venjiHega
greinaflokk „Við þjóðveginn“. Jó-
hann Hjaltason skrifar um há-
karlaveiðar á Ströndum, Guð-
mundur Friðjónsson um íþrótt
íþróttanna — málsnHldina — og
Jón Ásbjömsson um fornritaút-
gáfuna. Enn em í ritinu „Svefn-
farir“ eftir dr. A. Cannon, tvær
sögur, LitH stærðfræðingurinn
(þýdd) og Rykið af veginum,
smásaga eftir Ólaf Jóh. Sigurðs-
son, nokkuð af ljóðum, ritsjá og
fleira smávegis.
Skýrsla
um alþýðuskólann á Eiðum 1938
—1939.
Nemendur eldri deHdar vom
24, en yngri deHdar 26.
1. október 1938 var skipaður
skólastjóri cand. theol. Þórarinn
Þórarinsson í stað síra Jakobs
Kristinssonar.
AHir nemendur eldri deHdar
luku burtfararprófi að undan-
skildum tveimur, er urðu að
hverfa úr skólanum nokkru fyrir
próf vegna atvinnu sinnar. Allir
nemendur yngri deildar luku vor-
prófi.
Fæðiskostnaðui' var kr. 1.42 á
dag fyrir pilta, en kr. 1.32 fyrir
stúlkur.
HeUsufat vw ógaett í sktavun.
Eivind Berggrav: HÁLOOA-
LAND. Leiftur-myndir frá víst-
tazíuferðum í Norður-Noregi.
Prestafélag Islands gaf út. —
Reykjavík 1939.
Sumir halda, að kristindómur-
inn sé fólginn í eintómri helgi-
slepju, guðsorði á vörunum, kross-
festingu holdsins, hátíðlegri siða-
liræsni og grimmHegri fordæm-
ingu allrar Hfsgleði. Þannig er
hami oft framkvæmdur af þeim,
sem skortir allan dýpri skilning á
eðli hans, og ná ekki í neitt, nema
úthverfuna á honum tH að flagga
með. En ekkert hefir verið fjar-
lægara sannkristnum mönnum á
öllum öldum, en sHkur yfirborðs-
háttur. Þeir hafa yfirleitt verið
karlar í krapinu, lifandi menn, en
ekki blóðlausar helgimyndir,
stríðandi menn, en ekki kjark-
lausar rolur, starfandi menn, en
ekki aðeins sálmasyngjandi dýr-
lingar, þar sem leggja þurfti hönd
á plóginn. Og þeir hafa venjuleg-
ast ekki borið á sér yfirskyn guð-
hræðslunnar, heldur verið
hispurslausir í allri framgöngu,
haft auga fyrir kýmninni engu
síður en alvörunni og kunnað að
fagna með fagnendum, engu síður
en að gráta með grátendum.
Leyndardómurinn í þessu er eng-
inn annar en sá, að gagnstætt því
sem sumir hyggja, að kristindóm-
urinn sé óvinur allra mannlegra
tHfinninga og hvata, er hann öUu
heldur fólginn í dýpkun hinna
mannlegu tHfinninga, og vaxandi
skilningi á mannlegu eðli. Krist-
inn maður lifir sterkara lífi en
heiðinginn. í þessu sambandi má
minna á það, sem sagt var um
sjálfan trúarhöfundinn: í honum
var lífið —
ICristnir menn eru því ekki
fyrst og fremst dauðir menn og
utanveltu við lífið, heldur lifandi
menn, er standa djúpum rótum í
veruleikans jörð, menn sem lifa
og finna til með samferðamönnum
sínum og geta því aðeins fullnægt
þeim í andlegum efnum, að þeir
hafa sjálfir orðið fyrir freistingu
og kannað gervallar víðáttur
mannlegrar tHveru. Þannig var
Páll postuh, þannig var Lúter,
þannig var Jón Arason, Hallgrím-
ur Pétursson og Jón Vídalín, svo
að nokkrir séu nefndir. Og þannig
er Eivind Berggrav Oslóar biskup.
Leitun er á skemmtHegri bók
en lýsingum hans frá Háloga-
landi.
Það er ekkert andlegt volgurs-
hljóð að finna í bók þessari, ef
menn kynnu að halda, að slíkt
tilheyri kristilegum bókmenntum.
Þetta er fjörlega rituð bók eftir
gáfaðan mann, sem hlotið hefir
mikla lífsreynslu í víðtæku starfi.
Það eru glampandi myndir frá
hrikalegum slóðum, frásagnir af
þróttmiklu lífi, kryddaðar spak-
legum athugasemdum og andrík-
um trúarhugsunum. Maður fylgir
höfundinum af lífi og sál á yfh'-
reið hans um víkur og voga Norð-
ur-Noregs og yfir fjöll og fymindi
Finnmerkur. Það er ekið á óstýri-
látum hreinum, á flugaferð í kaf-
aldsfæri um regin fjöll. Stundum
er sleðmn í grúfu og biskupinn
dreginn óþyrmHega í aktaumun-
um yfir fannbreiðuna. En hann
lætur sHkt ekki fyrir brjósti
brenna. „Með þessari óhemju fyr-
ir fannst mér eg sitja á hala-
stjömu niður eftir brekkunum við
Karasjok“.
Alla leið norðui’ tH Svalbarða
eggur hann leið sína, þriggja
daga sigling yfir stormbólgið >s-
'iafið. Einnig þar, allra nyrzt á
Svalbarða, á beru fjallinu í auðn
og snæ, stendur voldugur tré-
xross, sem Rússar hafa reist fyrir
mörgum mannsöldrum síðan, er
peir námu þar land. Þá var það
fyrsta verk þeirra að reisa merki
krossins, hvar sem þeir lögðu land
undir fót. Nú brjóta þeir kross-
ana. En þessi kross hefir staðið í
tvær aldir í stormum og stillum
myrkri og sól, án þess að láta á
sjá. Þar nyrðra kemst ekki rotn-
im í jarðveginn. Krossinn lifir
þar, sem hreint er.
Örðugleikar fólksins, sem Berg-
grav biskup starfaði á meðal, eru
miklr og margháttaðir. En þraut-
segjan er Hka frábær. Hér búa
menn, sem koma sér upp tveggja
kúa túni á gróðurlausri urð, með
því að bera þangað mold í poka á
bakinu langa leið. Það tekur
kannske tvo mannsaldra að aura
saman nægu fé, til að byggja litla
kirkju. En kirkjan er reist. Og þó
að menn þurfi að róa tveggja til
þriggja klukkutíma leið tH kirkj-
unnar, telur enginn slíkt smáræði
eftir sér. Það tilheyrir lífinu norð-
urfrá.
Þetta er land öfganna og jafn-
vægisleysisins, land mikHla and-
stæðna, myrkurs og ljóss. Ef tH
vill er það ástæðan fyrir því, að
lundin verður í senn hvikul og
djúpúðug, þrautseig og rótlaus,
hófsöm og gegndarlaus. Athugun
Berggravs á lundarfari Hábyggja
og áhrifum þeim, sem náttúrufar
landsins kann að hafa á skapgerð
þeirra, er mjög skarpleg, og gæti
verið athygHsverð fyrir íslend-
inga, sem einmitt eiga að búa við
svipaðar andstæður náttúrufars-
ins. En það, sem einkum heillar
við lestur bókarinnar, er hið
mannlega hjarta, sem slær bak
við aUa frásögn hennar. Það er
aðdáunarvert að veita því athygli
hversu Berggrav biskup skUur vel
þetta fólk, sem hann starfar á
meðal og hversu gott lag hann
kann á því. Hann kann að leggja
sig á þann hátt inn í starfið, að líf
fólksins verður hluti af hans eigin
Hfi, en einmitt af því, að þetta er
annarskonar tilvera en sú, sem
hann hefir vanist syðra, verður
starf hans lærdómsríkt, eigi síður
fyiir hann sjálfan, en söfnuðina,
sem harni heimsækir. Og í þessu
er fólginn leyndardómur alls sam-
starfs, sem giftusamlega tekst, að
kennandi megi menn læra og
nemandi kenna, eins og biskupinn
lærði af börnunum á Hálogalandi,
engu síður en þau af honum.
Prestafélagið hefir verið heppið
í vali sínu á þessari bók. Hana
geta allir lesið sér tU ánægju. Af
henni geta aUir lært að þekkja
þann kristindóm, sem nær dýpra