Dagur - 18.04.1940, Blaðsíða 2

64
D A G U R
16. tbl.
Kornyrhja.
(Niðurlag).
Allir kannast við bankabyggið,
sem malað var á flestum sveita-
bæjum fyrir tiltölulega fáum ár-
um síðan. Byggmélið þótti með
ágætum í súpur og grauta. Fín-
malað er byggið gott í brauð,
bæði saman við rúgmél og hveiti.
Verra er að nota það einvörð-
ungu, því að það „lyftir sér“ illa,
vegna þess, að í það vantar glútín.
Húsmæðraskólarnir á Laugum
og Laugalandi hafa í vetur notað
íslfenzkt mél, bæði byggmél og
rúgmél, og hefir þessari nýjung
verið vel tekið. Forstöðukonurnar
hafa með þessu sýnt skilning og
velvild á nytsemi kornyrkjunnar,
eins og við mátti búast af þeim.
Nemendur þessara skóla hafa tek-
ið vel þessari nýjung og munu
seinna, sem húsmæður í sveitum,
hvetja menn sína til að rækta
korn og gefa þeim fyrirheit um
ljúffenga rétti úr íslenzku méli —
þeirra eigin framleiðslu.
Klemenz Kristjánsson tilrauna-
stjóri á Sámsstöðum heldur því
fram, að á Suðurlandi sé hægt að
rækta alla þá hafra, sem við þurf-
um til haframélsvinnslu. Sömu-
leiðis megi auðveldlega minnka
innflutning rúgméls um helming
og nota íslenzkt bygg í þess staö.
En byggið sé ræktanlegt í öllum
landsfjórðungunum. Það má a. m.
k. alveg fullyrða, að nota má
heimaræktaða byggið að nokkru
leyti í stað erlendrar kornvöru, til
hagsbóta — og „hollur er heima-
fenginn baggi“.
Hvers virði gæti ekki kornrækt-
in verið okkur, ef aðstaða okkar
þrengdist svo viðskiptalega, að við
yrðum neyddir til að lifa meira á
gæðum landsins, en verið hefir?
Handa hestum og fuglum ei
kornið ágætt fóður, ómalað eða
stykkjað. Allir kannast við hesta-
hafra. En bygg er ekki síður gott
fóður handa hestum. Getur það
haft mikla þýðingu fyrir okkur
að geta á vorin, þegar vinnuþol
hestanna er mest virði, en er oft
minnst, gefið þeim heimaræktað
kjarnfóður, sem gefur þeim þol
til að vinna 8—10 stundir á dag
allt vorið. Fyrir þessu er margra
ára reynsla á Sámsstöðum.
Með góðum, vel fóðruðum hest-
um, er hægt að afkasta ótrúlega
miklu verki við jarðræktina. Um
þörfina á byggrækt til hænsna-
fóðurs þarf ekki að fjölyrða. Næg-
ir í því sambandi, að minna á hið
háa verðlag á hænsnafóðri. Enda
hafa nú margir hug á því að
bjarga sér sjálfir í þessu efni, eft-
ir því sem hægt er.
Malað bygg er gott í fóður-
blöndur handa kúm og kindum. Á
kúabúinu á Sámsstöðum er bygg-
mjölið notað að % á móti 1/3 af
síldarméli.
Þykir þessi fóðurblanda hin
bezta.
Við höfum því sýnilega nóg
með byggið að gera og auðvitað
allar korntegundirnar. Og allar
líkur benda til, að við getum í
Núralfn-Utir
Opal>litir
Citocol-flitir
Demantsvart.
Kaupfélag Eyfirðinga.
Nýlenduvörudeild.
framtíðinni innleitt þessar rækt-
arplöntur.
Hálmurinn er verðmætt fóður.
Hann er ekki öllu verri en sumt
af því heyfóðri, sem árlega er gef-
ið hestum og kindum. Hafrahálm-
urinn er blaðríkastur og beztur til
fóðurs. Bygghálmurinn er gróf-
gerðari, en rúghálmurinn lang
verstur. Bygg- og hafrahálmur
kemur að góðum notum á heimil-
unum, og ætti það enn að vera
bændum hvöt til kornræktar.
Mönnum er nú óðum að aukast
skilningur á þýðingu ýmsra þeirra
nytjajurta, sem áður voru hér
lítið þekktar.
Kartaflan skipar öndvegið. Nú
eru bráðum liðnar 2 aldir, síðan
hún var flutt hingað til lands.
Þennan tíma allan hefir hún verið
að ryðja sér til rúms, og allt fram
að þessu höfum við flutt inn
kartöflur fyrir stórfé árlega. Hef-
ir sú upphæð komizt upp í 450
þús. kr. Þó borðum við langt um
minna af kartöflum en við ættum
og getum gert og heldur en ná-
grannaþjóðir okkar gera, eða ekki
nema 50—60 kg. á mann. Það er
nú fyrst að rætast nærri 200 ára
gamall draumur síra Björns í
Sauðlauksdal og samherja hans,
sem hófu kartöflurækt þrátt fyrir
andúð og fyrirlitningu fjölda
manna. En þó að við getum kar-
töflufætt okkur þetta árið, verð-
um við samt að stækka kartöflu-
akrana og auka framleiðsluna. Á
næstu árum ætti kartöfluneyzlan
að geta tvöfaldast, miðað við það
sem nú er.
Til þess þurfum við auðvitað að
rækta góðar kartöflur og flokka
þær vandlega eftir afbrigðum og
stærð. Yfirleitt ræktum við alltof
mörg afbrigði. Reynzlan hefir
Llm kol og kulda.
Kolaverðið og vaxandi erfiðleik-
ar í allri utanríkisverzlun og sigl-
ingum, vegna útvíkkunar styrj-
aldarinnar, eru eins og eðlilegt er
eitt helzta áhyggjuefni allra
þeirra landsmanna, sem ekki sjá
fram á það, að okkar fagra land
íss og elda leggi þeim til nema
annan þessara eiginleika sinna, á
þessu vori og á vetri komandi.
Þeir hrósa nú happi, sem eru svo
í sveit settir, að geta notað eldinn
í íslenzkri jörð til þess að vinna
bug á kulda hins íslenzka vetrar.
Heita vatnið stendur fyrir múr-
um Reykjavíkur og allar horfur á
að það taki borgina innan
skamms. Okkar heita vatn hér
nyrðra bræðir nú snjóinn í Glerár-
gljúfrum eða á hæðadrögum fram
við Reykhús, og órannsakað er það
alveg hvort möguleikar eru hér
til svipaðra framkvæmda og nú
eru að bjarga Reykjavík frá hin-
um dýru og harðsóttu kolum.
Heyrst hefir þó að bæjarstjómin
hafi í hyggju að láta þá rannsókn
fara fram á sumri komandi. En
hvernig svo sem því er farið, er
alveg augljóst, að allt slíkt á langt
í land, en sumarið er stutt, og
óhjákvæmilegt að taka þegar á
þeim erfiðleikum, sem nú eru
sýnilegir, um það bil er snjóar
taka að falla í haust.
mótum má telja að kolaverðið
hafi verið þolanlegt og ekki hærra
en það, að allflestir munu hafa
getað fengið þau kol, sem allra
brýnasta nauðsyn krafði. Eins og
kunnugt er hefir það verið kr.
81.00 smálestin, og er þa.8 lægra
en víðast annarsstaðar á landinv,
fram að þessu. Þetta stafar mest-
megnis af því, að það ráð var upp
tekið í haust, að verðjafna kola-
farmana, sem tókst að ná hingað
um nýárið, með eldri birgðum.
Var þetta sjálfsögð ráðstöfun,
bæði til þess að sem flestir gætu
notið kolanna í allan vetur og svo
vegna hins, að þá varð ekki séð
hvernig tækist um útvegun nýrra
birgða. Vitað var um verðið á
erlendum markaði, sem var svo
hátt, að nýju birgðirnar mundu
hafa kostað um helmingi meiraen
kolaverðið var ákveðið, eins og
nú er komið á daginn, þegar
þessi gömlu kol eru gengin
til þurrðar. Kolaverðið er nú kr.
155.00 smálestin, en litlar birgðir
til á staðnum. Það er því heimsku-
legt að vera að fárast um að
haustkolin skyldu ekki vera seld
áfram með gamla verðinu.
ÞaS hefði orðið til þess eins að
kolaverðið hefði þegar snemma á
vetrinum verið orðið svo hátt, að
allur almenningur hefði ekki átt
þess neinn kost að afla sér þeirra og
þeir orðið verst úti, sem fátækastir
eru. Nú er hinsvegar komið fram
undir vor og ekki líklegt annað
en að hlýna taki í veðri innan
skamms og kol til húsahitunar
verði ekki lengur brýnasta lífs-
nauðsyn, fyr en hausta tekur.
Blaðið hefir leitað upplýsinga
um kolabirgðir og væntanlega
farma hjá Kaupfélagi Eyfirðinga.
Samkvæmt heimildum þess eru
kolabirgðir hér nú mjög litlar, en
skip á leiðinni frá Ameríku með
fullfermi kola. Réðist K. E. A. 1
þær framkvæmdir fyrir nokkru
síðan, vegna þess að kolaverð og
farmgjöld frá Englandi voru þá
orðin svo há, að hentara var að
sækja kolin alla leið vestur um
haf. Er nú einnig komið betur í
ljós að þetta var forsjál ráðstöfun,
því nú er það miklu meiri erfið-
leikum bundið en nokkru sinni
fyr, að fá skip til vöruflutninga,
vegna Norðurlandastyrjaldarinn-
ar. Verðið á þessum nýju kolum
mun líklega verða kr. 155.00—
160.00 smálestin, Þarf ekki að orð-
lengja það, að slíkt gerir öllum al-
menningi ókleyft að nota þessi
kol til hitunar að verulegu leyti.
Það er einnig sýnt, að vegna þessa
háa verðs verður að takmarka
innflutning kola, nema til hins
allra nauðsynlegasta, sökum gjald-
eyriserfiðleika, og gerir fram-
kvæmdastjóri K. E. A. sér von um
að þessi farmur muni verða næg-
ur til áramóta næstu, fyrir hér-
aðs- og bæjarbúa og verksmiðjur
þær, sem kol þurfa til reksturs
síns. Kolaverzlun Ragnars Ólafs-
sonar hefir keypt hluta af þessum
farmi.
Vegna þessa takmarkaða inn-
flutnings, sem gera má ráð fyrir,
og hins háa verðs, verður ekki hjá
því komist að gera aðrar ráðstaf-
anir til húsahitunar, og einnig
gera sérstakar ráðstafanir til þess
að þau kol, sem notuð verða, nýt-
ist sem allra bezt.
Er þá fyrir hendi að notfæra
sér til hins ýtrasta þá möguleika,
sem okkar eigið land hefir að
bjóða í þessu efni.
MÖTEKJA OG TJÖRNESKOL.
íslendingar hafa fyr orðið að
búa að sínu og notast að mestu
við mó til eldamennsku og hitun-
ar. Verður þó ekki annað séð en
að það sé hálfgert neyðarúrræði
nú á tímum, vegna þess að mór-
inn er illa fallinn til kyndingar í
AUt fram að síðustu mánaða-