Dagur - 01.08.1940, Blaðsíða 3

31. tbi.
D A G U R
135
Þýzkir helmsyfirráða-
dranmar.
Skógarteifar í fnjóskaiial
Óvíða eru augljósari merki þeirrar
eyðileggingar, sem framin hefir verið á
skógunum, en í Fnjóskadal, sem þó er
ein skógsælasta sveit landsins. Víðsvegar
um Vaðlaheiði og bakka Fnjóskár, sem
nú klæðast fjalldrapa og lyngi, eru
grónar kolagrafir, sem ásamt umhverf-
inu, minna á »hirðusemi« eyfirzkra
bændahöfðingja og Fnjóskdæla, sem fyrr
á tíð sendu hjú sín til kolagerðar í hin-
um skógauðuga dal, og létu ganga að
skógarhögginu eins og túnslætti og gæta
þess að ekkert yrði eftir, hvorki nýgræð-
ingur né eldri stofnar.
Árið 1712 eru skrásettar sagnir um
mikinn skóg i landi allra jarða báðum
megin árinnar og árið 1759 þurfti að
hafa bjöllur á kúm, sem gengu í skógin-
um fyrir sunnan Skóga, þar sem nú eru
gráir melar og blásin börð. Elztu menn
muna ennþá skógarslitrur í vesturdaln-
um og einnig þann hugsunarhátt, sem
varð þeim skógi og öðrum að bana, —
að láta eitt ganga yfir ungskóg og eldri
tré, — eyðileggja allan vfsir til trjágróð-
urs. — Til eru sagnir um klerk nokkurn
að Hálsi, sem taldi það til afreka sinna
á lífsleiðinni, að hafa hreinsað landið í
sinu nágrenni af öllum trjágróðri, enda
getið í kirkjubókum.
Þeir, sem aka Vaðlaheiðarveg austur,
tala oft um það, hversu Vaglaskógur,
skrúðugur og fagur, stingi mjög í stúf
við hið uppblásna land hinum megin ár-
innar. Þarna er augljós munurinn á rán-
yrkju og ræktun. Það er ekki ólíklegt
að Fnjóskadalur allur hefði orðið svip-
aðri söndunum kring um Fnjóskárbrú,
en gróðrinum austan árinnar, ef allir
hefðu gengið jafn rösklega fram í skóg-
areyðingunni og Hálsklerkur, og hafa þó
margir aðrir látið hendur standa fram
úr ermum. Þeir, sem efast um þetta,
ættu að skoða hnjúkana og börðin fyrir
sunnan Þórðarstaði. Þar stendur barátt-
an milli lífs og dauða, — skógar og
Nefnd sú, sem aðalfundur K. E.
A. kaus, til þess að hafa á hendi
framkvæmdir við garðyrkjusýn-
ingu þá, sem fyrirhuguð var hér á
Akureyri í sumar, hefir ákveðið
að sýningunni verði aflýst.
Ástæðan er ekki ónógur áhugi,
eða þátttaka, heldur það óeðlilega
ástand, sem nú ríkir hér í bœnum
uppblástur, sem hæzt. Sumstaðar er
skógurinn að feta sig upp gráa melana,
en annarsstaðar standa einstakar hrislur
eins og skipbrotsmenn á eyðiskeri og
bíða óumflýjanlegra örlaga, þótt ræt-
urnar haldi dauðahaldi í þá litlu gróður-
mold, seni eftir er, og spyrni af alefli
gegn yfirgangi sandsins. Þarna er skóg-
urinn greinilega einasta vörn landsins
gegn uppblæstrinum. Verði skógurinn
eyðilagður koma eyðimerkur og börð,
þar sem nú eru grænar hlíðar.
En hvernig er þá búið að þessum sið-
ustu leifum forns gróðurrikis i Fnjóska-
dal?
Vaglaskógur er að vísu girtur, grisj-
aður og hirtur, en hann er langt frá þvi
að vera eini skógurinn í Fnjóskadal.
Norðar í dalnum er skógur í Dalsmynni;
framar eru Lundarskógur, Þórðarstaða-
skógur, skógarleifar fram allan dal, allt
að mynni Timburvalladals, skógarslitrur
í Kambfelli og stór skógur á Bleiksmýr-
ardal.
Ailir þessir skógar eru einstakra
manna eign, ógirtir, ógrisjaðir, og að
þvi er bezt verður séð ófriðaðir; víða
má sjá sauðfé og jafnvel geitur á beit.
Það er orðið nokkuð siðan, að það al-
menningsálit virðist hafa skapast, að all-
ir skógar væru ríkiseign og undir eftir-
liti ríkisins og algerlega friðaðir. Þvi
mætti þetta ástand í Fnjóskadal vekja
nokkra furðu. F.kki sízt, sem þar er um
að ræða einn þróttmesta skóg landsins,
Þórðarstaðaskóg, og mjög merkileg
skógarbrot annarsstaðar. Þeir einstöku
bændur, sem skógana eiga, hafa hvorki
vinnuafl né fjárinagn til þess að annast
grisjun og aðra nauðsynlega hirðingu.
Það virðist ekki nema eðlilegt í alla
staði, þegar þess er gætt, hversu fá
skógarbrot eru ennþá til á landinu og
minnst er reynslu undangenginna alda,
að ríkið eigi alla skóga, hvar sem eru,
og að þeir séu stranglega friðaðir fyrir
ágangi og fái nauðsynlega hirðingu. Ef
sama ástand helzt í þessum efnum, er
engin trygging fyrir því, að þessi merki-
legu, en ófriðuðu skógarbrot í Fnjóska-
dal, nái að dafna í framtíðinni.
og þó sérstaklega það, að brezka
herliðið hefir tekið til afnota allt
húsnœði, sem til mála gat komið
að nota sem sýningarskála.
Vonandi tekst að hrinda þessari
ágœtu hugmynd um garðyrkju-
sýningu á Akureyri í framkvœmd
síðar.
Dorothy Thompson, íræg amerisk
biaðakona og rithófundur, skrifaði fyrir
skömmu grein um skipulag hins nýja
þýzka heinis, sem Þjóðverjar hyggja að
reisa á rústum hins gamla, að styrjöld-
inni lokinni, — ef þeir sigra. Mrs
Þjóðverjar hafa þegar lokið við
áætlunina um skipulag hins nýja
heims, sem koma á í framkvæmd
ef þeir sigra í stvrjöldinni. — Eg
hefi heyrt þetta frá nægilega
mörgum háttsettum Þjóðverjum
til þess að vera fullviss um, að
þetta er rétt, og því fremur sem
upplýsingar, sem eg undanfarið
heíi fengið um gang styrjaldar-
innar frá sömu heimildum, hafa
reynzt vera alveg áreiðanlegar.
Þjóðverjar ráðgera að gera Ev-
rópu að einni verzlunar- og tolla-
heild, með alla þræði viðskipta og
fjármála sameinaða í Berlín. Á
þenna hátt á Evrópa að verða
mesta verzlunar- og fjármálaein-
ing veraldar.
* *
Þjóðverjar ieikna með að ná
pólitískum völdum, eftir að fjár-
hags- og viðskiptakerfi þjóðanna
hafa verið sveigð til samræmis
við hagkerfi Þýzkalands. Smá-
vægileg röskun á landamærum
hinna einstöku þjóða er aukaat-
riði, því það verður raunverulega
ekkert ,,England“ eða „Frakk-
land“ til, heldur enskumælandi og
frönskumælandi deildir hinnar
nýju Germaníu. Ytri tákn stjórn-
skipulagsins verða einnig talin
aukaatriði. Leopold fær sjálfsagt
að sitja á konungsstóli áfram og
fær e. t. v. að auki hina hollenzku
krúnu fyrir sína þjónustu. Musso-
lini fær að birtast á svölum Fen-
eyjahallarinnar áfram og Viktor
Emanuel að halda sínu embætti;
aðrar ríkisstjórnir munu fara með
völd, en engin þjóð fær að ráða
yfir viðskipta- og fjármálum sín-
urn, né tolleftirliti. Stjórnskipu-
lagi nazista verður komið á með
fjárhags- og viðskiptalegri kúgun.
í öllum löndum hafa Þjóðverjar
tryggt sér fylgi óánægðra kaup-
sýslumanna og iðjuhölda, sem
munu, ásamt Þjóðverjum sjálfum,
reyna að sannfæra fólkið um, að
hin mikla sósíalistiska bylting sé
í nánd.
* *
Þegar Evrópa er orðin ein heild
undir þýzkri stjórn, er ekki nauð-
synlegt að láta vopnin skera úr
um heimsyfirráðin milli hinnar
nýju Germaníu og Vesturálfu,
segja þeir, sem ráðgera hið nýja
skipulag. Ameríka neyðist til þess
að dansa með, vegna þess að hún
þarfnast evrópiskra markaða fyrir
framleiðsluvörur sínar. Með tíð
og tíma verður hægt að koma
hinu „rétta“ skipulagi á þar, án
vopnaviðskipta.
* *
Til þess að þetta sé allt saman
hægt, er nauðsynlegt fyrst, að
vinna endanlegan sigur í styrjöld-
inni. Þess vegna er árásin á Bret-
Thompson er'nýkomin heim úr ferða-
lagi um meginland Evrópu. Oreinin birt-
ist m. a. i júlí-hefti ameríska ritsins
»Tlie Reader’s Digest«, nokkuð stytt;
hér lauslega þýdd og nokkuð saman-
dregin.
land nú undirbúin með mikilli
nákvæmni. — Ef hún tekst, verða
Bretlandseyjar hafðar sem gísl
fyrir uppgjöf ílotans og samveld-
islandanna. Það er talað um
áframhald styrjaldarinnar með
flotanum, frá Canada og víðar eft-
ir fall Bretlands. „Slíkt er ógjör-
legt“, segja Þjóðverjar, „vegna
þess að Bretland og fólkið þar
verður á okkar valdi. Við eyði-
leggjum hafnirnar og stöðvum
allan matarinnflutning og þá
geta Bretar annarsstaðar valið
um: annað hvort að semja við
okkur, eða heimaþjóðin verður
svelt og upprætt11.
Nazistar trúa á hagkvæmni
þess, að hafa inenn sem gísl. Þeir
reyndu þetta fyrst á Gyðingum
og létu Gyðinga annarsstaðar
kaupa trúbræður sína út, og
sönnuðu þannig. að mannúðartil-
finningar allra sæmilegra manna,
eru eitt af þeim vopnum, sem þeir
hafa notað í baráttu sinni til
heimsyfirráða.
* *
Rússlandi verður hlíft. „Stalin
vinnur með okkur“, segja þeir.
Þeir trúa því einnig, að verka-
lýðurinn í löndunum muni ekki
setja sig upp á móti hinu nýja
skipulagi, jafnvel þótt hann gæti
það. Skoðun þeirra á verkalýðn-
um er þessi: verkamaðurinn vill
aðeins mat og vinnu og kærir sig
kollóttan um frelsi og annan slík-
an hégóma. (Verkamenn mættu
muna, að „ríki verkalýðsins“,
Rússland, er ein meginstoðin fyrir
því, ef nazistum tekst að koma
þessari skoðun sinni á verkafólk-
inu í framkvæmd). Ef einhverjar
leifar verkamannanna vilja ekki
dansa með, verður þeim fljótlega
kennt það. Þýzka leynilögreglan
hefir mikla reynslu í slíkum
efnum.
Þannig er hinn „nýji heimur“ í
stórum dráttum.
Dánardœgur. Nýlátin eru hér í
bænurn Ásgrímur Jóhannesson
verkamaður, Aðalstræti 74, hátt á
sjötugsaldri, og Anna Kristjáns-
dóttir verkakona, Norðurgötu 32,
82 ára að aldri.
Eggert Stefánsson söngvari er
kominn hingað til bæjarins og
mun bráðlega syngja hér.
Afmœli. Júlíus Gunnlaugsson að
Hvassafelli, kunnur búhöldur,
varð 75 ára í gær.
Þann 30. þ. m. átti Þorleifur
Þorleifsson bílstjóri á Gilsbakka-
veg 5 hér í bæ.fimmtugugsafmæli.
Heimsóttu hann þann dag ýmsir
kunningjar, til þess að árna hon-
um heilla, og þágu rausnarlegar
vgitingar.
Foreldrar þeir, sem ekki hafa
afhent skömmtunarseðlastofna
barna, sem dvelja á Laugalandi,
eru beðnir að koma þeim á
skömmtunarskrifstofuna sem allra
fyrst.
Pað tilkynnist, að konan mín, Mar^rél S8g**íðtir
Friðrftksdóttir, andaðist að Kristneshæli þ. 29. júlí s.
Jarðarförin er ákveðin fimmtudaginn 8. þ. m., og hefst
með kveðjuathöfn að Akureyrarkirkju kl. 10 f. h. — Jarðað
verður að Saurbæ kl. 12,30.
Fyrir mína hönd og annara vandamanna
Jón J. ftftergdal.
Innilega þökkum við öllum, sem auðsýndu okkur hluttekn-
ingu, við fráfall og jarðarför föður okkar og eiginmanns,
Slgurbförns Kristiánssonar frá Fagrabæ
Jakobína Baldvftnsdóttir og börn.
Garðyrkjusýningunni
aflýst.