Dagur - 31.10.1940, Qupperneq 1

DAGUR
kemur íí á hverjum
fimmtudegi Kostar
kr. 6.00 áig. Gjaldk.
Árni Jóhannsson f
Kaupfél. Eyfirðinga.
Gjaldd. fyrir 1. júlí.
AFGREIÐSLAN
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Tal-
sími 112. Uppsögn,
bundin við áramót, sé
komin til afgreiðslu-
manns fyrir 1. des.
XXIII
• árg*l

Akureyri 31. október 1940
44.tbh
SéraMagnús Helgason,
fyrrverandi Kennaraskólastjóri, látinn.
Viðburðir síðustu daea:
Italir hefja ianrás í Grikkland
»Eg tel mig hamingjusam-
an að hafa lifað á sama
tíma og Sókrates og hafa
fengið að kynnast honum«.
Plato.
Þegar eg heyrði lát séra Magn-
úsar Helgasonar fyrir nokkruni
dögum, komu mér í hug þessi orð
Platós, og mér þykir það meira en
líklegt, að eitthvað svipað hafi
þeir hugsað, hinir mörgu karlar
og konur víðsvegar um land, sem
áttu því láni að fagna, að vera
nemendur hans, og einhvernveg-
inn er það svo, að þótt séra Magn-
ús hafi nú um nokkurt skeið lif-
að í skugga ellinnar, þá finnst
mér íslenzkt þjóðfélag nú miklu
fátækara eftir en áður, þegar
hann er fallinn þessi sterki og
glæsilegi stofn, sem átt hefir svo
ríkan þátt í að bera uppi íslenzka
menningu í síðastliðna hálfa öld.
Séra Magnús Helgason er fædd-
ur í Birtingaholti í Árnessýslu 12.
nóv. árið 1857. Faðir hans var
bóndi, og svo voru forfeður hans í
beinan karllegg í 15 ættliðu.
Hann var ósvikinn sonur íslenzkr-
ar sveitanáttúru, og mun unguv
hafa fellt falslausa ást á landi og
þjóð, sem entizt honum æfilangt
án þess að skugga bæri á. Árið
1871 innritaðist þessi bóndasonur
í latínuskólann og útskrifaðisl
þaðan árið 1877. Árið 1879 fór
hann í prestaskólann og vígðist
fjórum árum síðar prestur að
Breiðabólstað á Skógarströnd. Eft-
ir tveggja ára dvöl þar sótti
hann um Torfastaðaprestakall í
Biskupstungum, og var þar prest-
ur til ársins 1904, en þá réðist
hann kennari að Flensborgarskól-
anum í Hafnarfirði, en þegar
kennaraskólinn var stofnaður í
Reykjavík árið 1908 gerðist hann
skólastjóri hans og gegndi því
starfi til ársins 1929 er hann lét
af störfum fyrir aldurs sakir.
Þetta er nú, í sem fæstum orðum,
hin ytri umgerð um líf og starf
séra Magnúsar Helgasonar. En
engum er það ljósara en okkur,
sem nutum vegsögn hans og
fræðslu, hve litla hugmynd hún
gefur um þenna látna höfðingja,
sem bar höfuð og herðar yfir
flesta samtíðarmenn sína.
Séra Magnús var ekki listamað-
nr í venjulegum skilningi. Hvorki
ojrkti hann ljóð né málaði mynóir.
en hann 1 i f ð i sitt listaverk, eins
og hann segir einhversstaðar um
Kristófer Bruun. Og engan mann
hefi eg þekkt, sem eg myndi dirf-
ast að setja honum ofar að dreng-
skap, mannkostum og mann-
göfgi.
Það hefir verið haft orð á því,
að fullsterk orð væru stundum
höfð um ágæti manna þegar þeir
voru látnir. En það er langt síðan
að séra Magnús hefir fengið slíka
og þvílíka dóma frá þeim, sem
þekktu hann bezt. Bæði sem
prestur og kennari hefir hann ver-
ið elskaður og virtur allt frá því
að hann hóf það starf, og þó að
langt sé liðið frá því, að séra
Magnús lét af prestskap í hinm
íslenzku þjóðkirkju, var hann þó
alltaf prestur jafnframt í öllu
sínu langa skóla- og uppeldisstarfi.
Hið þjóðlega og kristilega var
órjúfanlega tengt saman eins og
himininn hvelfist yfir jörðinni.
Séra Magnús lét lítið á sér bera
í opinberu lífi þjóðarinnar, þó var
hann betur til mannaforráða fall-
inn en margir þeir samtíðarmenn
hans, sem töldu sig til þess kjörna.
Hann valdi sér annað og kyrrlát-
ara hlutskipti. Hann tók að sér að
stjórna litlum og fátæklegum
skóla með stórt hlutverk, og þeirr.
stofnun helgaði hann svo líf sitt
og krafta eftir það, þar gekk hann
heill til starfs á meðan honum
entust kraftar til, og innan veggja
hans hefir séra Magnús unnið
þýðingarmeira starf en nokkur
annar íslendingur fyrr eða síðar.
í nær því aldarfjórðung hefic
hann mótað þá stétt þjóðfélagsins,
sem næst foreldrunum ber hitann
og þungann af uppeldi æskunnar
í landinu. Hitt er svo annað mál
hvernig okkur hefir tekizt að
ávaxta þetta pund sem séra Magn-
ús fékk okkur í hendur í Kenn-
araskólanum, um það verða aðrir
að dæma. En þó að menn séu
ósammála um flesta hluti, hef eg
engan heyrt efast um, að í sæti
séra Magnúsar í Kennaraskólan-
um hafi verið réttur maður á rétt-
um stað. Um kennslu hans er það
að segja, að það var ekki hægt
annað en hlusta. Námsgreinar þær,
er hann kenndi, voru saga íslands,
kristin fræði og uppeldisfræði. —
Þetta voru honum sjálfum allt
helgir dómar, og hann hafði eitt-
hvert lag á því að snerta þá
strengi í okkur, sem á hlýddum,
er dýpst lágu og lengst geymdu
áhrifin, hvort sem umtalsefnið var
nú Kristur á Golgata, Pestalozzi í
Stonz eða Kolskeggur á Eyja-
sandi. Hann leitaði ætíð fyrst að
því fagra og góða í hverjum
manni og hverju máli, hann vildi
ekki láta okkur sjást yfir það, en
aftur á móti dæmdi hann misk-
unnarlaust ódrengskapinn, óheil-
indin og uppskafningshátt allan
hvar sem slíkt var að finna. Hon-
um var ekki um neina hálfvelgja
gefið, og það var í krafti hans
sem öll stjórn þessa skóla kom af
sjálfu sér. Vilji séra Magnúsar var
það lögmál, sem fáir vildu veyða
til að brjóta, og það sem mi?ira
var um vert; það virtist öllum
Ijúf skylda að halda þessi óskráðu
lög.
Eg býst ekki við, að hægt ,sé að
segja að Kennaraskólinn hafi, á
dögum séra Magnúsar, staðið
framarlega í kennslutækni á ný-
tízku mælikvarða, en hann hefir
áreiðanlega staðið í röð fremstu
skóla sé hann dæmdur eftjr þeim
anda, sem sveif þar yfir (vötnum
og skólabrag öllum, og þa,nn anda
mótaði séra Magnús. Sá andi var
höfuðstyrkur þessarar stofnunar.
Eg hefi minnst á keonslu og
stjórn séra Magnúsar, en eftir er
að minnast á einn þáttinp í upp-
eldisstarfi hans í Kennaraskólan-
um, og þann þáttinn, sem ef til
vill verður okkur ógleymanlegast-
ur, en það eru ræður hans á fund-
um og skemmtikvöldum nemenda.
Sumar af þesum ræðum hafa ver-
ið gefnar út í bók, sem nefnist:
„Kvöldræður í Kennaraskólanum“.
þó eru hinar fleiri, sem þar eru
ekki, t. d. allar þær ræður, sem
hann mælti af munni fram og al-
drei hafa verið skrifaðar.
„Kvöldræður“ er „klassisk“
bók. Þar fer saman óvenju fagur'c
mál og spakleg hugsun. Þessar
ræður hafa á sér yfirbragð hins
meitlaða máls íslendingasagn-
anna, en eru þó í fullkomnum nú-
tíðarbúningi. Sá, sem les „Kvöld-
ræður í Kennaraskólanum“ hlýtuc
að harma það, að maður, sem
ræður yfir slíkum stíl og slíkum
(Framhald á 2. síðu).
Frakkland undir \mk\
PjDðverja.
ítalir og Grikkir hafa átt í
styrjöld síðan klukkan 6 síðastlið-
inn mánudagsmorgun, er Metaxas
hershöfðingi, forsætisráðherra
Grikklands hafnaði úrslitakostum
ítala og skipaði hernum að verja
landið. ítalir notuðu hina vel-
þekktu aðferðir Þjóðverja til þess
að reyna að kúga Grikki til und-
irgefni, en allt kom fyrir ekki, og
eru þeir einhuga í baráttunni fyr-
ir frelsi sínu. Engum heilvita
manni dettur í hug að leggja
trúnað á sannleiksgildi þeirra
ástæðna, sem Mussolini hefir bor-
ið fram til afsökunar þessum að-
gerðum, heldur mun hér um að
ræða einn þátt þeirrar skipulags-
bundnu herferðar, sem öxulríkin
gera á hendur öllum sjálfstæðum
þjóðum Evrópu.
Enn sem komið er hefir ítölum
lítið orðið ágengt í Grikklandi og
eru Grikkir sagðir verjast hvar-
vetna.
Þessi nýjasta ránsferð mælist
mjög illa fyrir í Bandaríkjunum
og er talin hafa þær afleiðingar
þar, að öllum vígbúnaðarfyrirætl •
unum verði hraðað sem mest.
Bretar voru fljótir að minna á
það, sem nú er öllum ljóst orðið,
að loforð Mussolinis er sízt meira
virði en Hitlers, en Mussolini hef-
ir þrisvar sinnum að mmnsta kosti
á þessu ári lofað að virða hlut-
leysi og sjálfstæði Grikklands.
Bretar hafa tilkynnt að þeir muni
veita Grikkjum alla þá aðstoð er
þeir mega, en þeir hafa nú í svo
mörgu að snúast, að vafi er talinn
leika á því hversu öflug sú hjálp
getur orðið.
Afstaða hinna Balkanríkjanna:
— Svo virðist, sem nágrannac
Grikkja, hafi ekkert lært af
reynslu Norðurlandaþjóðanna, því
telja má víst að engin þeirra ætli
að veita Grikkjum lið, heldur
bíða þess, er verða vill. Rúmenar
eru þegar kúgaðir af Þjóðverjum,
Búlgarar og Júgoslafar einnig,
þótt ekki í jafn ríkum mæli.
Tyrkir, þótt þeir séu vinveittir
(Framh. á 3. siðu).