Dagur - 31.10.1940, Blaðsíða 2

90
DAGUB
45. tbl.
ysfarir.
fslenzkur iopi sekkur við Engiand.
Þegar blaðið var um það bil að verða fullprentað
bárust því eftirfarandi tíðindi:
Enskt herskip sigldi á íslenzka botnvðrpunginn »Braga«,
skammt undan Englandsströndum í gær. Sökk »Bragi« og
druknuðu 10 íslenzkir sjómenn. Um nánari atvik þessa
hörmulega slyss, er blaðinu ekki kunnugt.
Skákæfingar að hefjast i
Skákféiaginu.
Skákfélag Akureyrar er nú um
það bil að hefja vetrarstarf sitt.
/ Hefir félagið ný húsakynni til um-
ráða í Verzlunarmannahúsinu og
verða fundir þar á mánudags- og
föstudagskvöldum. Er mikill áhugi
ríkjandi innan félagsins um það
að hafa starfið mikið og gott í vet-
ur.
Innan skamms mun félagið ætla
að gangast fyrir keppni milli út-
bæinga og innbæinga. Er sagt að
útbæingar vilji ólmir hefna ófar-
anna í fyrra, er þeir töpuðu 7 :21.
Þá munu verðlaunakappskákir
hefjast fljótlega í I. og II. flokki.
Er þar tækifæri til æfinga fyrir
alla þá sem hafa í hyggju að
sækja íslandsþingið, sem að öllu
forfallalausu verður háð hér á Ak-
ureyri í vetur.
Hér er gott tækifæri til þess að
nema holla íþrótt og verja tóm-
stundunum á nytsaman hátt. —
Nú er mikið talað um miklar inni-
setur í vetur og litlar skemmtanii.
Góðir skákmenn eru aldrei í vand-
ræðum með frístundirnar. — Því
ætti að mega vænta þess að marg-
ir nýir félagar bætist Skákfélag-
inu í vetur.
O.
Bækur.
Elinborg Lárusdóttir: Föru-
menn. III. Solon Sókrates.
Rvík. 1940.
Með þessari bók er lokið hinu
mikla ritverki frú Elinborgar Lár-
usdóttur: Förumenn. Þó að þetta
þriðja bindi beri nafn Sölva
Helgasonar, er hann enganveginn
þungamiðja sögunnar, heldur er
honum aðeins helgaður síðasti
þátturinn, auk þess sem hann
kemur víðar við sögu Efra-Ás-
ættarinnar. En í þessum kafla er
þó skyggnzt af síðasta áfanganum
yfir æfi þessa stórláta flakkara og
ferli hans og skapgerð lýst í örfá-
um en ógleymanlegum dráttum.
Annars er þetta bindi framhald
af sögu Efra-Ás-ættarinnar, sem
er sú meginuppistaða skáldverks-
ins alls, sem hinir litauðugu þætt-
ir Förumannanna eru ofnir í.
Gegnir það furðu, hvað skáldkon-
unni hefir vel tekizt, að skapa
kjarnmikla og djúpúðuga sögu-
heild úr hinu mikla og sundurleita
efni, sem hún hefir tekið sér fyrir
hendur.
Efra-Ás-konurnar eru stórlátar
og vilja ekki láta blóð ættarinnar
blandast aukvisum. Þessvegna
hafa þær sterkt taumhald á til-
finningum sínum og láta skyn-
semina ráða í makavalinu fremur
en bráðræðislöngun. Um þetta er
að fornri venju farið að ráðum
hinnar eldri og reyndari kynslóð-
ar, og þykir það einsætt að hlíta
þeirri forsjá, hvað sem æsku-
draumunum líður, Þ6 getur
brugðið út af þessu. Einkum er
hætta á ferðum, þegar dökkhærð-
ar meyjar fæðast, því að í þeim
brýzt út hið niðurbælda ástríðu-
magn kynstofnsins og hefnir sín
á ættinni. Blóð þessara kvenna er
heitara og óstýrilátara og þess-
vegna standa ættmæðurnar á nál-
um, þangað til séð er á viðunandi
hátt fyrir ráði þessara viðsjálu
dætra.
Þannig er ástatt um Þórdísi á
Bjargi, sem giftir dóttur sína, Þór-
gunni, nauðuga. Þó að hún láti
kúgast í bili, hefnir hún sín á
þann hátt, að láta manni sínum
enga blíðu í té árum saman. Mörg
öfl stuðla þó að því, að þetta ræðst
til betri lykta, en á horfist og
verða það þó eðliskostir Þórgunn-
ar sjálfrar og manns hennar, sem
þar vega þyngst á metunum.
Lífsvizka hinnar eldri kynslóð-
ar stendur því í mörgu á traustum
fótum. Þó getur ættmæðrunum
skeikað í vali sínu, er þær reyna
að knýja hinar dökkhærðu dætur
sínar til hjúskapar við menn, sem
hafa auðinn einn sér til ágætis, en
láta sér eigi nægja gott blóð ef fé
skortir. Þannig er Bóthildur hin
fagra hrakin út í dauðann og í
dauðanum útskúfað úr ættinni.
Hin dapra saga hennar er sögð
með ágætum. Svo og þáttur gamla
prestsins og völvunnar Kötlu. Yfir
allri frásögninni hvílir dulmagn-
aður þjóðsagnablær og eru örlaga-
þræðir atburðanna fimlega
stungnir saman. Sköruleg er sú
uppreisn, er þær systur frá Bjargi
veita Bóthildi frændkonu sinni,
enda leysa þær hnútana með
skapfestu ættar sinnar, en meiri
víðsýni. Ræða Þórgunnar við
barnsskírnina er ef til vill naum-
ast eðlileg við það tækifæri, en
gerir þó glögga grein fyrir hug-
renningum hennar og skapferli og
má því vel vera.
í Förumönnum Elínborgar Lár-
usdóttur kennir margra góðru
grasa. Það er skáldverk með víð-
um sjóndeildarhring, þó að fyrst
og fremst sé skyggnst um íslensk-
ar jarðir. Að svo vel tekst, er ekki
sízt að þakka því, að skáldkonan
lýsir einungis því, sem hún þekkir
og elskar og hefir samúð með, þ.
e.: sveitalífinu og förumönnunum.
Þeir verða ekki í augum hennar
nein börn útskúfunarinnar, heldur
eru þeir bræður hinna, sem betur
mega, og hafa einnig sinn boðskap
að flytja og sitt erindi að reka í
heiminum. Gegnum tötrahjúpinn
kemur hún auga á dýrlingasálir og
misheppnaða gáfumenn og sér
þess ýmsan vott eins og Bólu-
Hjálmar,
„að guð á margan gimstein þann,
sem glóir í mannsorpiriu“.
„Erum við ekki öll förumenn á
þessari jörð“, segir Þórgunnur, er
hún lokar þreyttum brám Sólons
Sókratesar í lok bókarinnar. Þetta
eru um leið ályktunarorfi skáld-
konunnai’, og ekki síður hitt, sem
stendur í fyrsta bindi, í hinni
táknrænu sögu um álfkonuna í
Dimmuborgum: „Þegar einhver
líður, þá hljómar örvæntingaróp
þeirra yfir alla jörð eins og þung
ásökun, því að allir, bæði við og
þið, eruð í raun réttri bræður og
systur“.
Það er þessi andi göfugleiks og
samúðar, sem gerir Förumenn að
hollum lestri fyrir hvern sem er
og dregur þó á engan hátt úr
skáldskapargildinu. Mennirnir eru
eins og bergnumar í Dimmuborg-
um fávizku og hjátrúar, hnepptir
í álagafjötur "margvíslegustu
eymdar. Sumir hafa aldrei hlotið
blóðdropa af mennskri þrá og una
því lífinu þolanlega. Öðrum hefir
verið gefin sýn út í ljósið og dag-
inn, sem þeir sjá þó eins og i
skuggsjá og ráðgátu og það kem-
ur fyrir, að þeir veslast upp af
friðlausri leit eftir hinni full-
komnu mynd sem sál þeirra
skynjar, en þeim tekst aldrei að
fullgera í lífinu á jörðu. Því að
þekking vor er í molum og spá-
dómur vor er í molum. Þegar hið
fullkomna kemur, líður það undir
lok, sem er í molum. Það er fyrst
í dauðanum, sem skáldkonan læt-
ur Sölva Helgason sjá til fullnustu
þá mynd, sem hann alla æfina
þráði heitast að mála.
Hafi Elinborg Lárusdóttir þökk
fyrir þessa bók. Það er fengur að
henni í íslenzkum bókmenntum og
hún mun verða lengi lesin meðal
íslenzkrar alþýðu.
Benjamín Kristjánsson.
Barnastúkan Samúð heldur
fund næstkomandi sunnudag í
Skjaldborg kl. 1.30 e. h. — A-
flokkur sér um fræðslu- og
skemmtiatriði.
Fundarályktanir.
(Framhald af 1. síðu).
LÝÐVELDI.
Þá samþykkti fundurinn svo-
hljóðandi ályktun:
„Aðalfundur stjórnar S. U. F.
lítur svo á, að ísland eigi að ger-
ast lýðveldi, þegar tekin verður
framtíðarákvörðun um æðstu
stjórn landsins, og ennfremur, að
sjálfsagt sé að vinna að fullri
lausn sjálfstæðismálsins strax á
næsta ári“.
SJÁVARÚTVEGSMÁL.
Enn samþykkti fundurinn eftir-
farandi ályktun í sjávarútvegs-
málum:
„Aðalfundur stjórnar S. U. F.,
haldinn í Reykjavík 19.—22 okt.
1940, telur nú eftirfarandi megin-
verkefnin í sjávarútvegsmálunum:
1. Að veita rífleg fjárframlög til
aukningar vélbátaflotans, ýmist
með hagstæðum lánum eða bein-
um styrkjum. Skuli þess jafnan
gætt, að samvinnu- eða hlutarút-
gerðarfélög sitji fyrir lánum og
styrkjum þess opinbera.
2. Að peningastofnanir þjóðar-
innar hagi útlánastarfsemi sinni
þannig, að atvinnutæki sjávarút-
vegsins komist sem mest í hendur
félagssamtökum, og nýsköpun öll,
sem verður í sjávarútveginum,
byggist á grundvelli félagslegra
samtaka.
3. Að ríkið kaupi eða láti reka
allar þær síldarverksmiðjur, sem
Sonur minn,
Arnór Bförn,
andaðist þann 29. þ.m^ Jarðarförin fer fram fimmtudaginn 7.
nóv. og hefst frá heimili mínu, Hólabraut 17. kl. 1 e.h.
Björn Guðmundsson.
Faðir okkar og tengdafaðir,
Guðfón Delgason, fiskimatsmaður,
andaðist að heimili sínu Bæjarstræti 1, laugardaginn 26 þ.m,
Jarðarförin ákveðin síðar.
Aðstandendur.